Wybrane ludowe wierzenia o zwierzętach domowych w polskiej frazeologii

Olga Kielak

Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie


Abstract

W artykule autorka – rozszerzając granice opisu lingwistycznego o tzw. dane
„przyjęzykowe”, jak jest to przyjęte w badaniach etnolingwistycznych – poddaje analizie
wybrane frazeologizmy z komponentem zwierzęcym (zwroty, wyrażenia rzeczownikowe
oraz wyrażenia porównawcze), osadzając je w szerszym kontekście kulturowym. Dobrane
przez nią przykłady pokazują, że frazeologizmy, jako twarde dane językowe umożliwiające
„certyfikację cech”, pozwalają w rekonstrukcjach językowo-kulturowych wyobrażeń sięgać
po dane „miękkie” (folklorystyczne i etnograficzne). Przeprowadzone analizy potwierdzają
również powszechną opinię, zgodnie z którą frazeologia jest doskonałym źródłem do badań
nad kulturą tradycyjną. Stanowią też zachętę do podjęcia badań interdyscyplinarnych
(z pogranicza językoznawstwa i etnografii).


Schlagworte:

frazeologizm, językowy obraz świata, etnolingwistyka, kultura ludowa, zwierzęta domowe


Bartmiński J. (1998): Podstawy lingwistycznych badań nad stereotypem – na przykładzie stereotypu matki. [W:] „Język a Kultura”. T. 12: Stereotyp jako przedmiot lingwistyki. Teoria, metodologia, analizy empiryczne. Red. J. Anusiewicz, J. Bartmiński. Wrocław, s. 63–83.   Google Scholar

Bartmiński J. (2009): Językowe podstawy obrazu świata. Lublin.   Google Scholar

Bartmiński J. (2010): Pojęcie „językowy obraz świata” i sposoby jego operacjonalizacji. [W:] Jaka antropologia literatury jest dzisiaj możliwa? Red. P. Czapliński, A. Legeżyńska, M. Telicki. Poznań, s. 155–178.   Google Scholar

Bartmiński J. (2014): Narracyjny aspekt definicji kognitywnej. [W:] Narracyjność języka i kultury. Red. D. Filar, D. Piekarczyk. Lublin, s. 99–115.   Google Scholar

Bartmiński J. (2015): Perspektywa semazjologiczna i onomazjologiczna w badaniach językowego obrazu świata. „Poradnik Językowy” 1, s. 14–29.   Google Scholar

Bartmiński J. (2020): Frazeologia a językowy obraz świata. [W:] Słowiańska frazeologia gwarowa II. Red. M. Rak, V. Mokienko. Kraków, s. 53–62.
Crossref   Google Scholar

Belova O.V., Petruchin V.Ja. (2004): Genezis „čužich” v svete fol’klornoj ètnologii. „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury” 16, s. 257–268.   Google Scholar

Dźwigoł R. (2014): „Ni pies, nie bies” – jednostki frazeologiczne z komponentami ‘pies’ oraz ‘diabeł’ w polszczyźnie. [W:] Životinje u frazeološkom ruhu. Red. B.I. Vidović. Zagreb.
Crossref   Google Scholar

Dźwigoł R. (2016): Ślady wierzeń ludowych odzwierciedlone w jednostkach frazeologicznych. [W:] W kręgu dawnej polszczyzny II. Red. M. Mączyński, E. Horyń, E. Zmuda. Kraków, s. 333–358.   Google Scholar

Furdal A. (1977): Językoznawstwo otwarte. Opole.   Google Scholar

Jędrzejko E. (2002): „Obrazki z dziejów polskich” – czyli jeszcze o historyczno-kulturowym aspekcie frazeologii i paremiologii. [W:] Problemy frazeologii europejskiej. T. V. Red. A.M. Lewicki. Lublin, s. 61–77.   Google Scholar

Kielak O. (2015): Antagonizm psa i kota w ludowych bajkach ajtiologicznych. [W:] Slavica Iuvenum XVI. Red. S. Mizerová, L. Plesník. Ostrava, s. 105–116.   Google Scholar

Kielak O. (2020): Zwierzęta domowe w języku i kulturze. Studium etnolingwistyczne. Lublin.   Google Scholar

Krawczyk A. (1980): Zapędzić kogo w kozi róg. „Makegoncku Jazuk” XXXI, s. 197–204.   Google Scholar

Krawczyk A. (1984): Z frazeologii europejskiej: ins Bockshorn jagen i sognut’ v baranij rog. „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej” XXII, s. 111–119.   Google Scholar

Lewicki A.M., Pajdzińska A. (2001): Frazeologia. [W:] Współczesny język polski. Red. J. Bartmiński. Lublin, s. 315–333.   Google Scholar

Mayenowa M.R. (1980): Między symbolem a metaforą. Mitologia słowiańska w polskiej frazeologii poetyckiej. „Pamiętnik Literacki” 71/1, s. 183–190.   Google Scholar

Niebrzegowska-Bartmińska S. (2017): Jakie dane są relewantne etnolingwistycznie? „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury” 29, s. 11–29.
Crossref   Google Scholar

Nowakowska A. (2005): Świat roślin w polskiej frazeologii. Wrocław.   Google Scholar

Pajdzińska A. (1988): Frazeologia a zmiany kulturowe. „Poradnik Językowy” 7, s. 480–487.   Google Scholar

Pajdzińska A. (2010): Przydatność frazeologizmów w badaniu językowego obrazu świata. [W:] Perspektywy współczesnej frazeologii polskiej. Teoria. Zagadnienia ogólne. Red. S. Bąba, K. Skibski, M. Szczyszek. Poznań, s. 87–97.   Google Scholar

Rak M. (2007): Językowo-kulturowy obraz zwierząt utrwalony w animalistycznej frazeologii gwar Gór Świętokrzyskich i Podtatrza (na tle porównawczym). Kraków.   Google Scholar

Rak M. (2008): Pieśniowość gwarowej frazeologii Podtatrza. [W:] We wspólnocie narodów i kultur. W kręgu relacji polsko-rumuńskich. Materiały z sympozjum. Comunitatea popoarelor şi culturilor. În lumea relaţiilor polono-române. Materialele simpozionului. Red. S. Iachimovschi, E. Wieruszewska. Suceava, s. 280–288.   Google Scholar

Rak M. (2009): Kultura ludowa Podtatrza w zwierciadle frazeologii (wybrane zagadnienia). „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska” XXVII. Sectio FF, s. 113–128.   Google Scholar

Siraeva R.T., Fatkullina F.G. (2014): Frazeologičeskaja kartina mira: osnovnoe soderžanie i priznaki. „Sovremiennye problemy nauki i obrazovania” 3. Online: https://www.scienceeducation.ru/ru/article/view?id=13230.   Google Scholar

Szerszunowicz J. (2011): Obraz człowieka w polskich, angielskich i włoskich leksykalnych i frazeologicznych jednostkach faunicznych. Białystok.   Google Scholar

Škatova V.V. (2012): Frazeologičeskaja kartina mira kak ob’ekt lingvističeskogo izučenija. „Vestnik Leningradskogo gosugarstviennogo universiteta im. A.S. Puškina. Serija Filologija” 7/1, s. 208–215.   Google Scholar

Tołstoj N.I. (1988): Slavjanskaja frazeologija sub specie etnografii. „Z problemów frazeologii polskiej i słowiańskiej” IV, s. 15–25.   Google Scholar

Treder J. (1989): F razeologia k aszubska a wierzenia i zwyczaje (na tle porównawczym). Wejherowo.   Google Scholar

Treder J. (2009): Kaszubi. Wierzenia i twórczość ze Słownika Sychty. Kartuzy.   Google Scholar

Žajrullina R.Ch. (2008): Frazeologičeskaja kartina mira: ot mirovidenija k miroponimaniju. Ufa.   Google Scholar


Veröffentlicht
2022-09-30

##plugins.themes.libcom.cytowania##

Kielak, O. (2022). Wybrane ludowe wierzenia o zwierzętach domowych w polskiej frazeologii. Prace Językoznawcze, 24(3), 61–72. https://doi.org/10.31648/pj.7907

Olga Kielak 
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie