Wyobrażenia o niestosowaniu przemocy we wspólnotach staroobrzędowców-fiedosiejewców (na materiałach rękopisu końca XIX – początku XX wieku)
Helena Pociechina
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie UWMhttps://orcid.org/0000-0001-6015-2055
Abstrakt
W artykule przeprowadzono zestawienie treści tradycyjnych religijnych zakazów
stosowania jakiejkolwiek formy agresji wobec bliźniego w środowisku staroobrzędowców
zamieszkałych w Polsce, ze współczesnymi moralnymi zasadami dotyczącymi pewnych
standardów ludzkiego zachowania chronionych prawem i rozumianych jako niezbywalne,
podstawowe prawa człowieka. Badanie zostało przeprowadzone na materiale rękopisu
z kolekcji byłego klasztoru w Wojnowie na Mazurach. Rękopis zawiera teksty, które
wykorzystywano do odprawienia sakramentu pokuty. Pytania o popełnione grzechy,
stawiane przez spowiednika, miały na celu przypominanie o tym, czym jest grzech.
Wśród innych pytań o charakterze stricte religijnym znajdują się również takie, które
dotyczą norm zachowania członka wspólnoty, wprowadzają zakazy pewnych sposobów
postępowania wobec bliźnich i wypowiadania się w określony sposób. Wielokrotnie
powtarzane w ciągu roku liturgicznego w trakcie każdej spowiedzi teksty kształtowały
wyobrażenia wiernych o stosunkach rodzinnych i społecznych oraz służyły udoskonaleniu
światopoglądu wiernych. Agresywne zachowanie z zastosowaniem siły fizycznej,
wypowiadanie przekleństw, obelg, inwektyw pod adresem członków rodziny, sąsiadów,
a nawet zwierząt domowych należało odpokutować: od codziennego wykonania pokłonów
w ciągu tygodni, miesięcy i lat lub wieloletniego postu poczynając, a na wykluczeniu z życia
wspólnoty kończąc. Charakter i wymiar kary, którą narzuca się za każdy występek,
został podany bezpośrednio w tekście omawianego rękopisu. Treść omawianego rękopisu
egzemplifikuje funkcję normatywno-wychowawczą obrzędów religijnych rozpatrywanych
w retrospektywie historycznej.
Słowa kluczowe:
staroobrzędowcy-bezpopowcy zamieszkali w Polsce, sakrament pokuty, odpust, grzech, rozgrzeszenie, prawa człowiekaBibliografia
Agression and Violent Behavior (2024): , accessed: 12.02.2024. Google Scholar
Almazov A.I. (1894): Taynaya ispoved’ v Pravoslavnoy Vostochnoy Tserkvi: Opyt vneshney istorii. Vol. 1–3. Odessa. Google Scholar
Guseynov A.A. (2010): Nenasiliye. [In:] Novaya filosofskaya entsiklopediya , accessed: 12.06.2023. Google Scholar
Dal’ V.I. (1955): Tolkovyy slovar’ zhivogo velikorusskogo yazyka. Vol. 1–4. Moscow. Google Scholar
Dvoretskiy I.Kh. (1958): Drevnegrechesko-russkiy slovar’. Vol. 1–2. Moscow. Google Scholar
Dvoretskiy I.Kh. (1976): Latinsko-russkiy slovar’. Izd. 2. Moscow. Google Scholar
Yevgen’yeva A.P. (ed.) (1981): Slovar’ russkogo yazyka. Vol. 1–4. Mоscow 1981–1984. Google Scholar
Iwaniec E. (1977): Z dziejów staroobrzędowców na ziemiach polskich XVII–XX w. Białystok. Google Scholar
Ivanov M.S. (2011): Grekh. [In:] Pravoslavnaya entsiklopediya, Google Scholar
text/166453.html>, accessed: 12.07.2023. Google Scholar
Jaroszewicz Z. (1994): Staroobrzędowcy w Polsce i ich księgi. Olsztyn. Google Scholar
Korogodina M.V. (2006): Ispoved’ v Rossii v XIV–XIX vekakh. Issledovaniye i teksty. Saint Petersburg. Google Scholar
Krug E. et al. (eds) (2003): Nasiliye i yego vliyaniye na zdorov’ye. Doklad o situatsii v mire. Translated from English into Russian by L.V. Dubrovina and A.S. Pervushin. Moscow. Google Scholar
Markelov G.V. (2001): Staroobryadcheskaya ispoved’ dlya ikonopistsa. [In:] TODRL. Vol. 52. Saint Petersburg, pp. 745–753. Google Scholar
Meshcheryakov В., Zinchenko V. (eds): Agressiya. [In:] Bol’shoy psikhologicheskiy slovar’. Moscow, , accessed 12.07.2023. Google Scholar
Mir i nasiliye (2023): , accessed 12.07.2023. Google Scholar
Orzechowska J. (2012): Wojnowski synodyk. Olsztyn. Google Scholar
Plotnikova A.A., Trefilova O.V. (2018): Ispovednyy voprosnik staroverov Latgalii: lingvokul’turnyy analiz teksta. „Slovĕne” № 1, pp. 231–280.
Crossref
Google Scholar
Pociechina H. (2010): Kontsept «grekh» v pravoslavnom diskurse ispovedi. [In:] Kontsepty kul’tury v yazyke i tekste: teoriya i analiz. Olsztyn 2010, pp. 43–70. Google Scholar
Pociechina H. (2017): Sistema tsennostey staroobryadtsev-bespopovtsev v istoricheskoy retrospektive. „Przegląd Wschodnioeuropejski” VIII/2, pp. 417–427.
Crossref
Google Scholar
Pociechina H., Wiśniewska N. (2013): Soderzhaniye tainstva pokayaniya v svete sovremennogo prava (po materialam staroobryadcheskoy rukopisi). „Acta Neophilologica” XV(I), pp. 323–331. Google Scholar
Tikhomirov M.N. (1961) (ed.): Zakon sudnyy lyudem (kratkoy redaktsii). Moskva. Google Scholar
Trubachev O.N. (ed.) (1980): Etimologicheskiy slovar’ slavyanskikh yazykov. Praslavyanskiy leksicheskiy fond. Vyp. 7 (*golvač’ – *gyžati). Moscow. Google Scholar
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie UWM
https://orcid.org/0000-0001-6015-2055
