Semantyka wyzwaniem współczesnej logopedii
Alina Maciejewska
Uniwersytet w SiedlcachAbstrakt
Badania nad znaczeniem wyrazów, zdań, tekstów od dawna interesowały logików, filozofów, psychologów, socjologów i językoznawców. Pomimo dowodów na to, że znaczenie wpłynęło na kształtowanie podstaw gramatyki, warunkuje rozwój języka i udaną komunikację, to dotychczas nie wypracowano uznanych metod jego opisu. W logopedii uwzględnia się je w badaniach nazywania i rozumienia wyrazów i zdań. W artykule scharakteryzowano proponowane w językoznawstwie strukturalistycznym i kognitywnym metody badania/rejestrowania znaczeń wyrazów oraz osiągnięcia współczesnej semantyki kognitywnej. Przedstawiono propozycję wykorzystania w logopedycznym postępowaniu diagnostyczno-terapeutycznym określonych sposobów opisu: od sensoryczno-motorycznego etapu kształtowania wiedzy o znaczeniu wyrazu do etapu rozumienia wyrazu jako znaku językowego osadzonego w systemie językowym. Wskazano na ogromną rolę badań nad rozwojem semantycznym wyrazów i jego ograniczeniach w zaburzeniach mowy i rozwoju języka.
Bibliografia
Affolter F. (1997): Język, spostrzeganie, rzeczywistość. Warszawa. Google Scholar
Barrett M.D. (1978): Lexical development and overextension in child language. „Journal Child Language” 5/2, s. 205−219.
Crossref
Google Scholar
Bartmiński J. (red.) (1999): Językowy obraz świata. Lublin. Google Scholar
Baudouin de Courtenay J.N. (1974): Dzieła wybrane. T. 1. Warszawa. Google Scholar
Bergen B. (2017): Latające świnie. Jak umysł tworzy znaczenie. Przekład Z. Lamża. Kraków. Google Scholar
Blevins J.P., Blevins J. (red.) (2009): Analogy in grammar: form and acquisition. Oxford–New York.
Crossref
Google Scholar
Bogusławski A. (2007): A Study in the Linguistics-Philosophy Interface. Warszawa. Google Scholar
Borowiec H. (2014): Dziecięce rozumienie świata (studium lingwistyczne). Lublin. Google Scholar
Bruner J. (1978): Poza dostarczone informacje. Przekład B. Mroziak. Warszawa. Google Scholar
Carey S. (1985): Conceptual Change in Childhood. Cambridge. Google Scholar
Chmura-Klekotowa M. (1964): Rozwój rozumienia budowy wyrazów nowych (analogicznych) u dzieci w wieku przedszkolnym. „Psychologia Wychowawcza” 4, s. 403−418. Google Scholar
Chomsky N. (2005): O naturze i języku. Przekład J. Lang. Poznań. Google Scholar
Clarc E.V. (1993): The lexicon in acquisition. Cambridge.
Crossref
Google Scholar
Gentner D. (1982): Why nouns are learned before verbs. [W:] Language development: syntaxis and semantics. Red. S. Kuczaj. Hillsdale, s. 64−82. Google Scholar
Grabias S. (2008): Postępowanie logopedyczne. Diagnoza, programowanie terapii, terapia. „Logopedia” 37, s. 13–28. Google Scholar
Grzegorczykowa R. (1999): Pojęcie językowego obrazu świata. [W:] Językowy obraz świata. Red. J. Bartmiński. Lublin, s. 39−46. Google Scholar
Haman M. (1993): Rozwój pojęciowy i semantyczny dziecka. [W:] Psychologia a semiotyka. Pojęcia i zagadnienia. Red. I. Kurcz. Warszawa, s. 2–24. Google Scholar
Heinz A. (1978): Dzieje językoznawstwa w zarysie. Warszawa. Google Scholar
Hrycyna E. (2023): Słownictwo w zaburzeniach należących do spektrum autyzmu. „Logopedia Silesiana”, https://doi.org/10.31261/logopediasilesiana. 2022.11.02.08.
Crossref
Google Scholar
Jackendorf R.S. (1983): Semantics and Cognition. London. Google Scholar
Jęczeń U. (2017): Językowa projekcja emocji w wypowiedziach dzieci w normie intelektualnej i dzieci z zespołem Downa. Lublin. Google Scholar
Kaczmarek L. (1977): Nasze dziecko uczy się mowy. Lublin. Google Scholar
Keil F.C. (1979): Semantics and conceptual development. Cambridge.
Crossref
Google Scholar
Kielar-Turska M. (1989): Mowa dziecka. Słowo i tekst. Kraków. Google Scholar
Kurcz I. (2000): Psychologia języka i komunikacji. Warszawa. Google Scholar
Lakoff G. (2012): Przedmowa J. Lakoffa. [W:] Latające świnie. Jak umysł tworzy znaczenie. Red. B. Bergen (2017). Przekład Z. Lamża. Kraków. s. 7−9. Google Scholar
Langacker R.W. (1995): Wykłady z gramatyki kognitywnej. Lublin. Google Scholar
Lyons J. (1975): Wstęp do językoznawstwa. Przekład K. Bogacki. Warszawa. Google Scholar
Maciejewska A. (2008): Mówione – pisane. Objaśnianie znaczenia wyrazu „dom” przez uczniów z dysleksją. [W:] Zrozumieć, żeby pomagać. Dysleksja w ujęciu interdyscyplinarnym. Red. I. Pietras, G. Krasowicz-Kupis. Gdynia, s. 31−46. Google Scholar
Maciejewska A. (2010/11): „Zwyczajnie o domu”– językowy obraz świata domu w tekstach studentów. „Conversatoria Linguistica” IV, s. 34–44. Google Scholar
Maciejewska A. (2015): Analogia w języku i umyśle. Siedlce. Google Scholar
Maciejewska A. (2021): Sprawność leksykalno-semantyczna w rozwoju mowy. [W:] Logopedia przedszkolna i szkolna. Red. A. Domagała, U. Mirecka. Gdańsk, s. 141–192. Google Scholar
Mel’čuk I.A. (1988): Dependency Syntax: Theory and Practice. Albany. Google Scholar
Miodunka W. (1980): Teoria pól językowych. Społeczne i indywidualne ich uwarunkowania. Warszawa–Kraków. Google Scholar
Nelson K. (1988): Where do taxonomic categories from? „Human Development” 31, s. 3–10.
Crossref
Google Scholar
Ogden C.K., Richards I.A. (1923): The Meaning of Meaning. London. Google Scholar
Ołtuszewski W. (1896): Rozwój mowy dziecka oraz stosunek tego rozwoju do jego inteligencji. Warszawa. Google Scholar
Pinker S. (1999): Words and Rules: The Ingrediens od language. New York. Google Scholar
Przetacznikowa M. (1975): Semantyczna interpretacja wczesnych stadiów rozwoju składni u dzieci. „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Psychologiczno-Pedagogiczne” 23, s. 7–53. Google Scholar
Rosch E. (1978): Principles of Categorization. Hillsdale. Google Scholar
Rozwadowski J. (1921): O dwuczłonowości wyrazów, „Język Polski” VI/5, s. 129–139. Google Scholar
Rzętkowska J. (1908): Przyczynek do badań nad rozwojem mowy dziecka. „Biblioteka psychologii dziecięcej”. Warszawa. Google Scholar
Saussure F. de (2004): Szkice z językoznawstwa ogólnego. Przekład M. Danielewiczowa. Warszawa. Google Scholar
Smoczyński P. (1955): Przyswajanie przez dziecko podstaw systemu językowego. Łódź–Wrocław. Google Scholar
Stern W. (1928): Die Kindersprache. Leipzig. Google Scholar
Szuman S. (red.) (1968): O rozwoju języka i myślenia dziecka. Warszawa. Google Scholar
Tokarski R. (1984): Struktura pola znaczeniowego. Warszawa. Google Scholar
Tokarski R. (2001): Słownictwo jako interpretacja świata. [W:] Współczesny język polski. Red. J. Bartmiński. Lublin, s. 323–370. Google Scholar
Wierzbicka A. (2006): Semantyka leksykalna. Jednostki elementarne i uniwersalne. Lublin. Google Scholar
Wierzchowski J. (1980): Semantyka językoznawcza. Warszawa. Google Scholar
Zarębina M. (1994): Język polski w rozwoju jednostki. Gdańsk. Google Scholar
Uniwersytet w Siedlcach