Umiejętności słowotwórcze dzieci polsko-angielskojęzycznych (na przykładzie wybranych kategorii)
Abstrakt
Proces nabywania kompetencji słowotwórczych w zakresie języka polskiego przez dzieci dwujęzyczne w porównaniu z ich jednojęzycznymi rówieśnikami jest wolniejszy, zwłaszcza jeżeli drugi przyswajany przez nie język nie należy do grupy języków słowiańskich. W artykule zostały pokazane problemy językowe w zakresie opanowywania wybranych kategorii słowotwórczych – nazw wykonawców czynności oraz nazw miejsc – przez dzieci dwujęzyczne w wieku 5–9 lat, mieszkające na stałe w Irlandii i opanowujące równocześnie język polski i angielski. Jest to kontynuacja badań prowadzonych wcześniej na materiale derywatów modyfikacyjnych (Siudzińska 2021, 2023). Wyniki badań pozwoliły ustalić różnice w rozwoju językowym dzieci jedno- i dwujęzycznych oraz ukazać techniki stosowane przez dzieci w sytuacji, gdy nie są one w stanie utworzyć derywatu lub rozpoznać budowy słowotwórczej wyrazu. Poziom umiejętności słowotwórczych dzieci dwujęzycznych został zestawiony z umiejętnościami dzieci polskojęzycznych w takim samym przedziale wiekowym.
Słowa kluczowe:
rozwój mowy, dwujęzyczność, słowotwórstwo, derywaty mutacyjneBibliografia
Borowiec H. (2007): Kategorie interpretowania rzeczywistości w języku dzieci. [W:] Język – interakcja – zaburzenia mowy. Metodologia badań. Red. T. Woźniak, A. Domagała. Lublin, s. 107–132. Google Scholar
Chmura-Klekotowa M. (1971): Neologizmy słowotwórcze w mowie dzieci. „Prace Filologiczne” XXI, s. 103–104. Google Scholar
Dąbrowska E. (2006): Low-level schemas or general rules? The role of diminutives in the acquisition of Polish case inflections. „Language Sciences” 28, s. 120–135. DOI: https://doi.org/10.1016/j.langsci.2005.02.005.
Crossref
Google Scholar
Baudouin de Courtenay J.N. (1869): Einige Beobachtungen an Kindern. „Beiträge zur vergleichenden Sprachforschung” 6, s. 215–222. Google Scholar
Baudouin de Courtenay J.N. (1974): Spostrzeżenia nad językiem dziecka. Wybór i opracowanie M. Chmura-Klekotowa. Wrocław. Google Scholar
Decyk W., Dubisz S. (red.) (1988): Słownik wyrazów polonijnych. Zeszyt próbny. Warszawa. Google Scholar
Dziurda-Multan A. (2008): Dziecięce sposoby tworzenia nazw. Lublin. Google Scholar
Garrod S. (2005): Psycholinguistic Research Methods. [W:] Encyclopedia of Language & Linguistics. Red. K. Brown. Wyd. 2. Glasgow, s. 251–257.
Crossref
Google Scholar
Giermakowska A. (2012): Ocena kompetencji słowotwórczej uczniów z trudnościami w czytaniu i pisaniu na poziomie edukacji wczesnoszkolnej. „Szkoła Specjalna” 5, s. 356–366. Google Scholar
Haman E. (2003): Early productivity in derivation. A case study of diminutives in the acquisition of Polish. „Psychology of Language and Communication” 7/1, s. 37–57. Google Scholar
Haman E. (2004): Teorie nabywania słowotwórstwa a różnice międzyjęzykowe. „Psychologia Rozwojowa” 9/5, s. 35–48. Google Scholar
Haman E. (2013): Słowotwórstwo dziecięce w badaniach psycholingwistycznych. Piaseczno. Google Scholar
Haman E., Bokus B. (2002): Butnik czy szewc? – dziecięce słowotwórstwo. „Przegląd Eureka” 1(6), s. 4–5. Google Scholar
Grosjean F. (1996): Living with two languages and two cultures. [W:] Cultural and Language Diversity and the Deaf Experience. Red. I. Parasnis. Cambridge.
Crossref
Google Scholar
Grosjean F., Li P. (2013): The Psycholinguistics of Bilingualism. Malden. Google Scholar
Jędryka B. (2012): Język polski w polonijnej szkole. Warszawa. Google Scholar
Kaczmarek L. (1953): Kształtowanie się mowy dziecka. „Prace Komisji Filologicznej” XV(2), s. 5–6. Google Scholar
Kuros-Kowalska K. (2020): Metody stymulowania rozwoju słownictwa w języku polskim u dzieci dwujęzycznych na emigracji. Katowice. Google Scholar
Lica A., Walencik-Topiłko A., Lica Z. (2018): Nazwy wykonawców czynności – teoria a umiejętności dzieci w wieku przedszkolnym. „Prace Językoznawcze” XX/4, s. 101–120.
Crossref
Google Scholar
Lipińska E. (2013): Polskość w Australii: o dwujęzyczności, edukacji i problemach adaptacyjnych Polonii na Antypodach. Kraków. Google Scholar
Marciniak-Firadza R. (2018a): Kompetencje słowotwórcze dzieci w normie intelektualnej na przykładzie kategorii nazw narzędzi. „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN” LXV, s. 101–117. Google Scholar
Marciniak-Firadza R. (2018b): Dziecko z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, dziecko na pograniczu normy intelektualnej oraz dziecko w normie i ich kompetencje słowotwórcze (na przykładzie nazw narzędzi) – studium porównawcze trzech przypadków. „Studia Pragmalingwistyczne” X, s. 185–195. Google Scholar
Marciniak-Firadza R. (2020): Słowo: struktura – znaczenie – kontekst w dziecięcym interpretowaniu rzeczywistości (neologizmy słowotwórcze i semantyczne dzieci w wieku przedszkolnym). [W:] Słowo. Struktura – znaczenie – kontekst. Red. E. Szkudlarek-Śmiechowicz, A. Wierzbicka, E. Olejniczak. Łódź, s. 269–284. Google Scholar
Marciniak-Firadza R. (2022): Baraneczka, lejek do lejenia, lokować włosy, czyli o analogii w słowotwórstwie dzieci. [W:] Wokół słów i znaczeń IX. Słowotwórstwo w systemie i tekście. Red. E. Badyda, B. Jędrzejczak. Gdańsk, s. 135–149. Google Scholar
Muzyka E. (2007): Sposoby interpretowania konstrukcji słowotwórczych przez dzieci niesłyszące. „Logopedia” 36, s. 95–115. Google Scholar
Muzyka-Furtak E. (2011): Konstrukcje słowotwórcze w świadomości językowej dzieci niesłyszących. Lublin. Google Scholar
Muzyka-Furtak E. (2021): Rozwój sprawności słowotwórczych. [W:] Logopedia przedszkolna i wczesnoszkolna. Rozwój sprawności językowych. Podstawowe problemy logopedyczne. Red. A. Domagała, U. Mirecka. T. 1. Gdańsk, s. 188–211. Google Scholar
Olpińska-Szkiełko M. (2013): Nauczanie dwujęzyczne w świetle badań glottodydaktycznych. Warszawa. Google Scholar
Otwinowska A., Banasik N., Białecka-Pikul M., Kiebzak-Mandera D., Kuś K., Miękisz A., Szewczyk J., Cywińska M., Kacprzak A., Karwaia M., Kołak J., Łuniewska M., Mieszkowska K., Wodniecka Z., Haman E. (2012): Dwujęzyczność u progu edukacji szkolnej – interdyscyplinarny projekt badawczy. „Neofilolog” 39/1, s. 7–29. DOI:10.14746/n.2012.39.1.2
Crossref
Google Scholar
Puzynina J. (1966): O pojęciu potencjalnych formacji słowotwórczych. „Poradnik Językowy” 8, s. 329–338. Google Scholar
Savickienė I. (2003): The acquisition of Lithuanian noun morphology. Wien.
Crossref
Google Scholar
Savickienė I. (2006): Komunikacinė pragmatika ir kalbėjimo situacijos tikslas: deminutyvų vartojimo atvejis. „Kalbos kultura” 79, s. 256–263. Google Scholar
Siudzińska N. (2021): Kompetencje słowotwórcze polskich dzieci dwujęzycznych mieszkających w Irlandii (na przykładzie nazw osobowych żeńskich). „Orbis Linguarum” 19/3, s. 83–88. DOI: https://doi.org/10.37708/ezs.swu.bg.v19i3.8.
Crossref
Google Scholar
Siudzińska N. (2023): Kompetencje słowotwórcze polskich dzieci dwujęzycznych mieszkających w Irlandii (na przykładzie derywatów modyfikacyjnych). „Prace Filologiczne” 78, s. 359–372. DOI: https://doi.org/10.32798/pf.1216.
Crossref
Google Scholar
Siudzińska N., Jankowska E. (2022): Nabywanie umiejętności słowotwórczych przez dzieci w wieku od 3 do 6 lat (na przykładzie nomina agentis). „Slavistica Vilnensis” 67(1), s. 131–146. DOI: https://doi.org/10.15388/SlavViln.2022.67(1).88.
Crossref
Google Scholar
Synowiec H. (1985): Rozwój słownictwa nazywającego cechy osobowości w języku dzieci i młodzieży. Katowice. Google Scholar
Szuman S. (1968): O rozwoju języka i myślenia dziecka. Warszawa. Google Scholar
Szurek M. (2021): Kreatywność językowa dzieci w wieku przedszkolnym. „Interdyscyplinarne Konteksty Pedagogiki Specjalnej” 33, s. 65–80.
Crossref
Google Scholar
Zarębina M. (1965): Kształtowanie się systemu językowego dziecka. Wrocław. Google Scholar
Żurek A. (2018): Strategie komunikacyjne osób dwujęzycznych. Na przykładzie polszczyzny odziedziczonej w Niemczech. Kraków. Google Scholar
