Doświadczenia językowe osób słyszących mających G/głuchych rodziców: polski język migowy jako język ich dziedzictwa

Justyna Kotowicz

Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie

Klaudia Tondos

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

Zofia Wodniecka

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie


Abstrakt

Osoby słyszące mające G/głuchych rodziców (CODA, ang. child of deaf adult) nabywają
równolegle dwa języki: język migowy – dzięki swoim G/głuchym rodzicom oraz język
foniczny (mówiony) – poprzez kontakt z osobami słyszącymi. Istotny dla dwujęzyczności
CODA jest fakt, że obejmuje ona języki o innym statusie: język dziedzictwa, czyli język
migowy, który jest używany przez społeczność osób G/głuchych oraz język foniczny, czyli
oficjalny język kraju wykorzystywany przez większość społeczeństwa. Celem przeprowadzonych
analiz było opisanie specyfiki doświadczeń językowych dorosłych CODA
w trzech obszarach: przyswajania języków, kompetencji językowych oraz pośredniczenia
językowego. Zebrano dane dotyczące dwóch języków: polskiego języka migowego (PJM)
oraz języka polskiego (fonicznego), wykorzystując do tego Kwestionariusz językowy dla
słyszącego dziecka G/głuchych rodziców. Otrzymane wyniki wskazują, że PJM nie został
zdominowany przez język polski; wprost przeciwnie, PJM jest istotny w komunikacji dorosłych
CODA. Znaczenie PJM-u wyraża się poprzez takie wskaźniki jak: wczesne nabycie
tego języka, wysoka kompetencja, codzienne używanie oraz długotrwałe pośredniczenie
językowe. Zaprezentowane wyniki dotyczą specyficznie rekrutowanej grupy osób, przez
co uogólnienia na całą populację CODA nie są w pełni możliwe bez dalszych badań.


Słowa kluczowe:

słyszące dzieci G/głuchych rodziców (CODA), polski język migowy (PJM), dwujęzyczność, język dziedzictwa


Bishop M., Hicks S. (2005): Orange eyes: Bimodal bilingualism in hearing adults from deaf families. „Sign Language Studies” 5(2), s. 188–230.
Crossref   Google Scholar

Buchino M.A. (1993): Perceptions of the oldest hearing child of deaf parents. On interpreting, communication, feelings, and role reversal. „American Annals of The Deaf” 138(1), s. 40–45.
Crossref   Google Scholar

Cohen J. (1992): A power primer. „Psychological Bulletin” 112(1), s. 155–159.
Crossref   Google Scholar

Czajkowska-Kisil M., Kuder A., Linde-Usiekniewicz J. (2014): Przestrzeń i ruch jako elementy strategii narracyjnych w opowiadaniu historyjek obrazkowych w polskim języku migowym (PJM). [W:] Lingwistyka przestrzeni i ruchu. Komunikacja migowa a metody korpusowe. Red. P. Rutkowski, S. Łozińska. Warszawa, s. 179–202.   Google Scholar

Czajkowska-Kisil M., Laskowska-Klimczewska A. (2016): Coda – Inność nie rozpoznana. Słyszące dzieci – niesłyszący rodzice. Pakiet informacyjny dla szkół i poradni. Warszawa.   Google Scholar

De Bot K., Stoessel S. (2002): Introduction: Language change and social networks. „International Journal of the Sociology of Language” 153, s. 1–7.
Crossref   Google Scholar

Emmorey K., Borinstein H.B., Thompson R. (2005): Bimodal bilingualism: Code-blending between spoken English and American Sign Language. [W:] ISB4: Proceedings of the 4th International Symposium on Bilingualism, s. 663–673.   Google Scholar

Fillmore L.W. (2000): Loss of Family Languages: Should Educators Be Concerned? „Theory into Practice” 39(4), s. 211–219.
Crossref   Google Scholar

Fishman J.A. (1991): Reversing language shift. Philadelphia.   Google Scholar

Hadjikakou K., Christodoulou D., Hadjidemetri E., Konidari M., Nicolaou N. (2009): The experiences of cypriot hearing adults with deaf parents in family, school, and society. „Journal of Deaf Studies and Deaf Education” 14(4), s. 486–502.
Crossref   Google Scholar

Hall N., Guéry F. (2010): Child Language Brokering: Some considerations. MediAzioni 10, s. 24–46, dostęp: 20.09.2020.   Google Scholar

Kalata-Zawłocka A. (2019): Dlaczego tłumaczom języka migowego łatwiej tłumaczy się z języka A na język B ? „Między Oryginałem a Przekładem” 1(43), s. 97–117.
Crossref   Google Scholar

Kielar B. (2013): Zarys translatoryki. Warszawa.   Google Scholar

Kotowicz J. (2018): Dwujęzyczność migowo-pisana dzieci głuchych. Komunikacja i procesy   Google Scholar

poznawcze. Kraków.   Google Scholar

Kotowicz J. (2019): Dwujęzyczność. Dwa języki mają wiele twarzy. [W:] Język w biegu życia.   Google Scholar

Red. M. Kielar-Turska, S. Milewski, Gdańsk, s. 486–512.   Google Scholar

Kotowicz J., Wodniecka Z., Tondos K. (w przygotowaniu): Dwujęzyczność migowo-mówiona osób słyszących mających G/głuchych rodziców (badania ankietowe dotyczące kontaktu polskiego języka migowego i fonicznej polszczyzny).   Google Scholar

Kuder A. (2019): Wykładniki negacji w Polskim Języku Migowym. Nieopublikowana praca doktorska, Uniwersytet Warszawski. Warszawa.   Google Scholar

Kuder A., Filipczak J., Mostowski P., Rutkowski P., Johnston T. (2018): What corpus-based research on negation in Auslan and PJM tells us about building and using sign language corpora. [W:] Workshop Proceedings. 8th Workshop on the Representation and Processing   Google Scholar

of Sign Languages: Involving the Language Community. Language Resources and Evaluation Conference (LREC). Red. M. Bono, E. Efthimiou, S.-E. Fotinea, T. Hanke, J. Hochgesang, J. Jette Kristoffersen, Y. Osugi Miyazaki (Japan), s. 101–106.   Google Scholar

Libura A. (1997): Atrycja języka odziedziczonego. [W:] 40 lat wrocławskiej glottodydaktyki polonistycznej. Teoria i praktyka. Red. A. Dąbrowska, U. Dobesz. Wrocław, s. 303–312.   Google Scholar

Lillo-Martin D., Quadros de R.M., Chen Pichler D., Fieldsteel Z. (2014): Language choice in bimodal bilingual development. „Frontiers in Psychology” 5, s. 1–15.
Crossref   Google Scholar

Linde-Usiekniewicz J. (2014): Linearność i nielinearność w językach naturalnych. [W:] Lingwistyka przestrzeni i ruchu. Komunikacja migowa a metody korpusowe. Red. P. Rutkowski, S. Łozińska. Warszawa, s. 203–220.   Google Scholar

Łozińska S. (2012): Gramatyczne funkcje ruchu w polskim języku migowym (PJM). [W:] Ruch w języku – język w ruchu. Red. K. Lisczyk-Kubina, M. Maciołka. Katowice, s. 89–97.   Google Scholar

Mitchell R.E., Karchmer M.A. (2004): Chasing the mythical ten percent: parental hearing status of deaf and hard of hearing students in the united states. „Sign Language Studies” 4(2), s. 138–163.
Crossref   Google Scholar

Młyński R., Redkva M. (2019): Speech-language Diagnosis of Linguistic Competences of Multilingual Children from Ukraine. „Logopedia Silesiana” 8, s. 435–460.
Crossref   Google Scholar

Moroe N.F., Andrade de V. (2018): Hearing children of Deaf parents: Gender and birth order in the delegation of the interpreter role in culturally Deaf families. „African Journal of Disability” 7, s. 1–10.
Crossref   Google Scholar

Nesteruk O. (2010): Heritage language maintenance and loss among the children of Eastern European immigrants in the USA. „Journal of Multilingual and Multicultural Development” 31(3), s. 271–286.
Crossref   Google Scholar

Pearson B. (2008): Jak wychowywać dziecko dwujęzyczne. Poradnik dla rodziców (i nie tylko). Poznań.   Google Scholar

Petitto L.A., Katerelos M., Levy B.G., Gauna K., Tétreault K., Ferraro V. (2001): Bilingual signed and spoken language acquisition from birth: implications for the mechanisms underlying early bilingual language acquisition. „Journal of Child Language” 28(2), s. 453–496.
Crossref   Google Scholar

Plutecka K. (2010): Drogi edukacyjne dzieci słyszących rodziców głuchych. [W:] Wyzwania współczesnej pedagogiki specjalnej: praktyka edukacyjna i rewalidacyjna. Red. T. Żółkowska, B. Ostapiuk, M. Wlazło. Szczecin, s. 45–52.   Google Scholar

Podgórska-Jachnik D. (2013): Głusi: emancypacje. Łódź.   Google Scholar

Preston P. (1994): Mother father deaf: The heritage of difference. „Social Science and Medicine” 40(11), s. 1461–1467.
Crossref   Google Scholar

Pyers J.E., Emmorey K. (2008): The Face of Bimodal Bilingualism. „Psychological Science” 19(6), s. 531–535.
Crossref   Google Scholar

Rutkowski P. (2017): Ikoniczność w gramatyce i leksyce polskiego języka migowego (PJM). Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego. Warszawa.   Google Scholar

Singleton J.L., Tittle M.D. (2000): Deaf Parents and Their Hearing Children. „Journal of Deaf Studies and Deaf Education” 5(3), s. 221–236.
Crossref   Google Scholar

Świdziński M., Gałkowski T. (2003): Studia nad kompetencją językową i komunikacją niesłyszących. Warszawa.   Google Scholar

Tomaszewski P. (2006): Mity o polskim języku migowym. „Nauczyciel w Świecie Ciszy”, s. 2–11.   Google Scholar

Tomaszewski P., Farris M. (2010): Not by the Hands Alone: Functions of non-manual features in Polish Sign Language. „Studies in the Psychology of Language and Communication”, s. 291–320.   Google Scholar

Tomaszewski P., Krzysztofiak P.K. (2017): Paradygmat tożsamości u g/Głuchych: przegląd wybranych koncepcji. [W:] Edukacja niesłyszących – wczoraj, dziś i jutro. Red. E. Woźnicka. Łódź, s. 111–155.   Google Scholar

Tomaszewski P., Piekot T. (2015): Język migowy w perspektywie socjolingwistycznej. „Socjolingwistyka” 29, s. 63–87.
Crossref   Google Scholar

Wodniecka Z., Haman E. (2014): Dwujęzyczność – wyzwanie, które warto podjąć, czyli co o dwujęzyczności mówi współczesna psychologia. [W:] EuroEmigranci. Młoda polska emigracja w UE jako przedmiot badań psychologicznych, socjologicznych i kulturowych.   Google Scholar

Red. J. Kulpińska, M. Luźniak-Piecha, D. Praszałowicz. Kraków, s. 1–22.   Google Scholar

Żytowicz A. (2017): Emotions and language mediations in the micro-accounts of Polish teenage brokers. „Konteksty Pedagogiczne” 2(9), s. 127–151.   Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2021-12-10

Cited By /
Share

Kotowicz, J., Tondos, K. ., & Wodniecka, Z. (2021). Doświadczenia językowe osób słyszących mających G/głuchych rodziców: polski język migowy jako język ich dziedzictwa. Prace Językoznawcze, 23(4), 201–218. https://doi.org/10.31648/pj.7033

Justyna Kotowicz 
Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie
Klaudia Tondos 
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Zofia Wodniecka 
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie