Struktura syntaktyczna a psychologiczne prawo bliskości
Aleksander Kiklewicz
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie UWMhttps://orcid.org/0000-0002-6140-6368
Abstrakt
Przedmiotem artykułu jest szczególny rodzaj związku nieakomodacyjnego składników syntaktycznych, określany jako związek korelatywny: zachodzi on pomiędzy współzależnymi aktantami syntaktycznymi, które znajdują się w bezpośrednim sąsiedztwie – w kontaktowym układzie liniowym. Związek korelatywny opiera się na strukturyzacji zdania pod względem szyku składników, a decydującą rolę w jego powstaniu odgrywa psychologiczne prawo bliskości. Grupy korelatywne są dodatkowo uwarunkowane takimi czynnikami, jak tożsamość leksykalna składników, wysoka częstość odtwarzania, regularność, tzn. nawiązanie do schematów frazowych. Niektóre grupy korelatywne mają charakter zwarty – przysługuje im wspólna pozycja i wspólna funkcja syntaktyczna, a częściowo też charakter sfrazeologizowany. Jeden z szeroko rozpowszechnionych typów konstrukcji korelatywnych realizuje się w środowisku związku współrzędności, np. ma <blizny na brzuchu> i <otarcia na łapach>.
Słowa kluczowe:
składnia semantyczna, składnia o podstawach fenomenologicznych, związek nieakomodacyjny, związek styczności, konstrukcja korelatywna, szyk wyrazów, prawo bliskościBibliografia
Admoni V.G. (1983): Nulevaya svyazka, svyazochnyy glagol i grammatika zavisimostey. „Voprosy yazykoznaniya” 5, s. 34–42. Google Scholar
Bogusławski A. (2004): Metaepistemicheskie vyskazyvaniya i ikh interpretaciya. [V:] Sbornik statey v chest’ N.D. Arutyunovoy. Red. J.D. Apresjan. Moskva, s. 401–411. Google Scholar
Bojałkowska K. (2010): Opis składniowy imiesłowów przysłówkowych we współczesnym języku polskim. Toruń. Google Scholar
Bloomfield L. (1935): Language. London. Google Scholar
Cap P. (2008): Towards the Proximization Model of the Analysis of Legitimization in Political Discourse. “Journal of Pragmatics” 40, p. 17–41.
Crossref
Google Scholar
Chesnokov P.V. (1983): Dva tipa vzaimodejstviya sintaksicheskih edinic. [V:] Soderzhatel’nye aspekty predlozheniya i teksta. Red. I. Susov. Kalinin, s. 46–52. Google Scholar
Dobaczewski A. (2018): Powtórzenie jako zjawisko tekstowe i systemowe. Repetycje, reduplikacje i quasi-tautologie w języku polskim. Toruń. Google Scholar
Eisner J. & Satta G. (1999): Efficient parsing for bilexical context-free grammars and Head Automaton Grammars. [In:] 37th Annual Meeting of the Association for Computational Linguistics (ACL), p. 457–464.
Crossref
Google Scholar
Gębka-Wolak M. & Moroz A. (2014): O nieswobodnej grupie syntaktycznej. „Prace Językoznawcze” XVI(1), s. 45–61. Google Scholar
Gioi R.G. von, Delon J., Morel J.-M. (2012): The collaboration of grouping laws in vision. “Journal of Psychology – Paris” 106, p. 266–283.
Crossref
Google Scholar
Jakobson R. (1989): W poszukiwaniu języka. Wybór pism. 2. Warszawa. Google Scholar
Kahane S., Osborne T.F. (2015): Translators’ Introduction. [In:] Tesnière, L., Elements of structural syntax, translated by Timothy Osborne and Sylvain Kahane. Amsterdam– Philadelphia, xxix–lxxiv.
Crossref
Google Scholar
Karolak S. (1968): Interpolacja, interpretacja i analiza semantyczna. „Biuletyn PTJ” XXVI, s. 139–152. Google Scholar
Karolak S. (1969): Struktura vyskazyvaniya i ego znachenie. „Biuletyn PTJ” XXVII, s. 107–120. Google Scholar
Karolak S. (2001): Od semantyki do gramatyki. Wybór rozpraw. Warszawa. Google Scholar
Karolak S. (2002): Podstawowe struktury składniowe języka polskiego. Warszawa. Google Scholar
Kiklewicz A. (2006): Gipotaksis – parataksis – diataksis. Associativnaya svyaz’ v strukture prostogo predlozheniya. „Slavia Orientalis” LV/3, s. 401–422. Google Scholar
Kiklewicz A. (2016): Zaimek wskazujący w zdaniach z orzeczeniem imiennym: funkcja predykatywna czy anaforyczna? „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej” 51, s. 251–273.
Crossref
Google Scholar
Kiklewicz A. (2017): Nieokreśloność a semantyczna specyfikacja grupy imiennej. [W:] Nieokreśloność i granice. Red. M. Danielewiczowa, K. Doboszyńska-Markiewicz, A. Wójcicka. Warszawa, s. 119–138. Google Scholar
Kiklewicz A. (2020): O sintaksicheskom statuse ukazatel’nogo mestoimiya ETO v pozicii svyazki. „Slavia” 89(3), s. 268–289. Google Scholar
Kiklewicz A. (2023): „Niesforny” biernik rzeczowników męskonieżywotnych w liczbie pojedynczej: o ekspansji tego zjawiska we współczesnym języku polskim i jego czynnikach. „Język Polski” CIII (2), s. 5–25.
Crossref
Google Scholar
Kiklewicz A., Kotin M. (2022): Das russische Demonstrativpronomen ETO (‘dasʼ) in der Kopula-Stellung: Probleme des syntaktischen Status im Licht der funktionalen Grammatik. „Zeitschrift für Slawistik” 67(2), s. 278–321.
Crossref
Google Scholar
Korżyk K. (1999): Język i gramatyka w perspektywie „komunikatywizmu”. [W:] Gramatyka komunikacyjna. Red. A. Awdiejew. Warszawa–Kraków, s. 9–32. Google Scholar
Kosek P. (2011): Enklitika v češtině barokní doby. Brno. Google Scholar
Kuryłowicz J. (1987): Studia językoznawcze. Wybór prac opublikowanych w języku polskim. Warszawa. Google Scholar
Małecki A. (1879): Gramatyka historyczno-porównawcza języka polskiego. T. 2. Lwów. Google Scholar
Markowski A. (2006): Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne. Warszawa. Google Scholar
Miller G. (1965): Some preliminaries to psycholinguistics. “American Psychologist” 20, p. 15–20.
Crossref
Google Scholar
Nagórko A. (1996): Zarys gramatyki polskiej. Warszawa. Google Scholar
Nasr A. (1995): A formalism and a parser for lexicalised dependency grammars. [In:] 4th International Workshop on Parsing Technologies. Prague, p. 186–195. Google Scholar
Plotnikov B.A. (1984): Osnovy semasiologii. Minsk. Google Scholar
Podracki J. (1997): Składnia polska. Książka dla nauczycieli, studentów i uczniów. Warszawa. Google Scholar
Priyatkina A.F. (1979): Sintaksicheskaya svyaz’ i sootnoshenie. „Russkij yazyk v shkole” 5, s. 102–105. Google Scholar
Przybylscy E. i F. (1988): Gdzie postawić przecinek? Poradnik przestankowania ze słowniczkiem. Warszawa. Google Scholar
Saloni Z., Świdziński M. (1998): Składnia współczesnego języka polskiego. Warszawa. Google Scholar
Say S. (2002): Vershinno-zavisimostnye otnosheniya (dannye russkogo yazyka v tipologicheskom osveshchenii). „Russkaya filologiya” 13, s. 247–253. Google Scholar
Schultz D.P., Schultz S.E. (2008): Historia współczesnej psychologii. Kraków. Google Scholar
Seyler A. (2004): Wahrnehmen und Falschnehmen. Praxis und Gestaltpsychologie. Frankfurt am Main. Google Scholar
Taylor J.R. (2007): Gramatyka kognitywna. Przeł. M. Buchta, Ł. Wiraszka. Kraków. Google Scholar
Valgina N.S. (1978): Sintaksis sovremennogo russkogo yazyka. Moskva. Google Scholar
Vinogradov V.V. (1972): Russkij yazyk. Grammaticheskoe uchenie o slove. Moskva. Google Scholar
Walter H.-J.P. (2020): Angewandte Gestaltpsychologie in Psychotherapie und Psychohygiene. Remscheid. Google Scholar
Wertheimer M. (1923): Untersuchungen zur Lehre von der Gestalt II. „Psychologische Forschung” 4, S. 301–350.
Crossref
Google Scholar
Węgrzynek K. (2000): Cechy składniowe wyrażeń frazeologicznych typu oko w oko. „Polonica” XX, s. 101–109. Google Scholar
Wierzbicka A. (1993): Nazwy zwierząt. [W:] O definicjach i definiowaniu. Red. J. Bartmiński, R. Tokarski. Lublin, s. 251–267. Google Scholar
Woliński M. (2019): Automatyczna analiza składnikowa języka polskiego. Warszawa.
Crossref
Google Scholar
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie UWM
https://orcid.org/0000-0002-6140-6368
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.