Między mową a pismem. Elementy dialektalne jako wykładniki oralności w komentarzach internetowych
Renata Kucharzyk
Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk w Krakowiehttps://orcid.org/0000-0003-3197-0336
Abstrakt
Przedmiotem artykułu jest analiza komentarzy internetowych w kontekście roli, jaką odgrywają w nich elementy proweniencji gwarowej. Cechą charakterystyczną tego internetowego gatunku wypowiedzi, sytuującego się na pograniczu mowy i pisma, jest występowanie składników reprezentujących różne odmiany języka. Elementy dialektalne, pochodzące z kodu prymarnie mówionego, mogą funkcjonować w komentarzach internetowych jako wykładniki oralności. Użycie dialektyzmów wzmacnia ekspresywność, emocjonalność, zaangażowanie, osadza w konkretnym kontekście, a więc nadaje tekstom cechy, które są typowe dla kultury oralnej. Prowadzone w tym artykule rozważania nawiązują do teorii oralności i piśmienności Waltera J. Onga, który wskazuje dwa typy oralności: pierwotną i wtórną. Oralność pierwotna cechuje ludzi niepiśmiennych, natomiast oralność wtórna, związana z komunikacją zapośredniczoną elektronicznie, oparta jest na znajomości pisma. Jak pokazuje analiza ekscerptów z forów internetowych, w użyciu dialektyzmów odzwierciedlają się m.in. następujące cechy oralności pierwotnej: nagromadzenie zamiast analizy – które wiąże się z posługiwaniem się formułami, odtwarzaniem w całości określeń, zwrotów, zdań – redundancja, czyli występowanie elementów nadmiarowych w wypowiedzi, oraz silne nacechowanie agonistyczne, związane z rywalizowaniem, walką. Materiał będący podstawą rozważań pochodzi z lat 2010–2022.
Słowa kluczowe:
oralność, piśmienność, komunikacja internetowa, dialektyzmyBibliografia
Akram S. (2017): Wyznaczniki gatunkowe komentarza internetowego. „Studia Filologiczne Uniwersytetu im. Jana Kochanowskiego” 30, s. 7–36. Google Scholar
Chlebda W. (2020): Reprodukowalność, reprodukcja, reprodukty. [W:] Frazeologia a reprodukowalność w teorii i praktyce komunikacyjnej. Problemy – metody analizy – opis. Red. W. Chlebda, J. Tarsa. Białystok, s. 27–51. Google Scholar
Czapliński P. (b.d.): Oralność. Centrum Badań Historycznych Polskiej Akademii Nauk w Berlinie, , dostęp: 10.08 2023. Google Scholar
Data K. (2015): Oralność tekstów Jana Kochanowskiego. „Quaestiones Oralitatis” I/2, s. 85–99. Google Scholar
Deskur A. (2021): Oralność czy mówioność? O śladach mowy w tekstach staropolskich. „Ling-Varia” 31, s. 73–83. Google Scholar
Farrell T.J. (1991): Secondary Orality and Consciousness. [W:] Media, Consciousness and Culture. Explorations of Walter Ong’s Thought. Red. B. Gronbeck, T.J. Farrell, P.A. Soukup. Newbury Park, s. 194–209. Google Scholar
Gajda S. (2015): Gwara a język literacki. [W:] Amor verborum nos unit. Studia poświęcone pamięci Profesora Sławomira Gali. Red. P. Stalmaszczyk, I. Jaros. Łódź, s. 79–88. Google Scholar
Holly W. (1995): Secondary Orality in the Electronic Media. [W:] Aspects of Oral Communication. Red. U.M. Quasthoff. Berlin, s. 340–363. Google Scholar
Karwatowska M., Jarosz B. (2013): Forum internetowe, czyli (cyber)komunikacja o ograniczonym zasięgu społecznym. „Polonica” 33, s. 109–121. Google Scholar
Kita M. (2001): Koncepcja oralności W.J. Onga a poglądy polskich badaczy języka mówionego. [W:] W kręgu języka polskiego. Śląsko-poznańskie kolokwia lingwistyczne. Red. E. Jędrzejko. Katowice, s. 116–130. Google Scholar
Kucharzyk R. (2014): Gwarowe ekspresywizmy osobowe w polszczyźnie potocznej. [W:] Bogactwo współczesnej polszczyzny. Red. P. Żmigrodzki, S. Przęczek-Kisielak. Kraków, s. 407–417. Google Scholar
Kucharzyk R. (2016): Miejsce dialektyzmów w języku potocznym (na przykładzie forów internetowych). „Język Polski” 96, s. 15–26. Google Scholar
Kucharzyk R. (2020): Gwarowe ekspresywizmy osobowe w wypowiedziach internautów. Kontekstowe uwarunkowania ekspresywności.[W:] Język zwierciadłem kultury. Red. E. Wierzbicka-Piotrowska. Warszawa, s. 59–72. Google Scholar
Kucharzyk R. (2021): Wykorzystanie gwary w agresji werbalnej na forach internetowych. [W:] Dialog z Tradycją. T. 9: Językowe świadectwo przemian społecznych i kulturowych. Red. E. Horyń, E. Młynarczyk. Kraków, s. 229–241. Google Scholar
Labocha J. (2002): Tekst gwarowy jako dyskurs. „Studia Dialektologiczne” II, s. 47–52. Google Scholar
Mizrach S. (b.d.): From Orality to Teleliteracy, ,dostęp: 20.09.2021. Google Scholar
Naruszewicz-Duchlińska A. (2015): Nienawiść w czasach internetu. Gdynia. Google Scholar
Ong W.J. (2011): Oralność i piśmienność. Słowo poddane technologii. Przekład J. Japola. Warszawa. Google Scholar
Rejter A. (2006): Leksyka ekspresywna w historii języka polskiego. Kulturowo-komunikacyjne konteksty potoczności. Katowice. Google Scholar
Rutkowski M. (2017): Nazwy w dyskursie – w kontekście koncepcji wtórnej oralności. „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” 24(1), s. 145–158. Google Scholar
Sierociuk J. (2017): Językowo-kulturowa wspólnota wsi słowiańskiej – założenia projektu badawczego. „Gwary Dziś” 9, s. 71–83. Google Scholar
Warchala J. (2020): Piśmienność i oralność, czyli język w czasach cyfryzacji. [W:] Polszczyzna w dobie cyfryzacji. Red. A. Hącia, K. Kłosińska, P. Zbróg. Warszawa, s. 277–288. Google Scholar
Więckiewicz M. (2013): Spory internetowe „flame wars” – uwarunkowania i cechy. „Forum Artis Rhetoricae” 32, s. 80–96. Google Scholar
Wilk E. (2000): Nawigacje słowa. Strategie werbalne w przekazach audiowizualnych. Kraków. Google Scholar
Wilkoń A. (2000): Typologia odmian językowych współczesnej polszczyzny. Katowice. Google Scholar
Wojtczuk K. (2009): Wykrzykniki jako symptomy oralności w języku internautów polskich. „Conversatoria Linguistica” III, s. 107–115. Google Scholar
Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk w Krakowie
https://orcid.org/0000-0003-3197-0336
