Afrykańska przyroda w reportażach Ryszarda Kapuścińskiego: literackość, wierność faktom, subiektywna wizja świata (na podstawie książki Heban)
Аннотация
Artykuł jest próbą pokazania wpływu literackości i wierności faktom na sposób ukształtowania jednostkowej wizji świata w reportażu literackim. Z jednej strony bowiem ukazanie rzeczywistości w tekście dokumentarnym zdeterminowane jest faktograficznym charakterem wypowiedzi. Stąd też autor dąży do przedstawienia prawdy o świecie – prawdy nie tyle będącej obiektywnym zapisem faktów, ile naznaczonej subiektywnym, podmiotowym spojrzeniem na wydarzenia. Z drugiej natomiast – literacka forma (styl) warunkuje taki dobór środków i technik artystycznego wyrazu, które narzucają zindywidualizowany ogląd rzeczywistości. Ilustrację materiałową teoretycznych rozważań stanowią fragmenty reportaży R. Kapuścińskiego pochodzące z książki Heban. Przedstawiona w artykule analiza pokazuje, że wykorzystane w utworze środki stylistyczne (m.in. operowanie kontrastem, stosowanie enumeracji, barwnych porównań i metafor), motywowane cechami gatunkowymi reportażu literackiego, służą przekazaniu prawdy o opisywanych miejscach, pomagają precyzyjnie oddać istotę zjawisk bądź odsłonić różnorodne aspekty opisywanych fenomenów.
Ключевые слова:
język i styl reportaży, jednostkowa wizja świata, afrykańska przyroda, reportaż literacki Ryszarda KapuścińskiegoБиблиографические ссылки
Balcerzan E. (2013): Literackość. Modele, gradacje, eksperymenty. Toruń. Google Scholar
Bukowska A. (1975): Literatura bez fikcji. „Miesięcznik Literacki” nr 9, s. 131−132. Google Scholar
Chylak-Wińska E. (2007): Afryka Kapuścińskiego. Poznań. Google Scholar
Dubisz S. (red.) (2003): Uniwersalny słownik języka polskiego. T. I−IV. Warszawa. Google Scholar
Dzięglewski M. (2009): Reportaże Ryszarda Kapuścińskiego: źródło poznania społeczeństw i kultur. Lublin. Google Scholar
Głowiński M. (2008): Kapuściński: reportaż jako sztuka. [W:] „Życie jest z przenikania…”. Szkice o twórczości Ryszarda Kapuścińskiego. Red. B. Wróblewski. Warszawa, s. 63−66. Google Scholar
Gołaszewska M. (1984): Estetyka rzeczywistości. Warszawa. Google Scholar
Horodecka M. (2010): Zbieranie głosów. Sztuka opowiadania Ryszarda Kapuścińskiego. Gdańsk. Google Scholar
Jastrzębski J. (2009): Reportaż jako spotkanie w języku. [W:] Spotkanie w twórczości Ryszarda Kapuścińskiego. Red. M. Horodecka. Gdańsk, s. 40−51. Google Scholar
Jeziorska-Haładyj J. (2016): O granicach reportażu na łamach „Rocznika Literackiego” (1932–1984). „Jednak Książki. Gdańskie Czasopismo Humanistyczne” 5, s. 13−24. Google Scholar
Kapuściński R. (1997): Dlaczego piszę? „Gazeta Wyborcza” 1997, nr 280 z 2 grudnia. Google Scholar
Kapuściński R. (2008): Autoportret reportera [prwdr. 2003]. Wybór: K. Strączek. Kraków. Google Scholar
Kapuściński R. (2008a): Rwący nurt historii. Zapiski o XX i XXI wieku. Wybór: K. Strączek. Kraków. Google Scholar
Kapuściński R. (2013): Heban. Warszawa. Google Scholar
Kapuściński R. (2013a): To nie jest zawód dla cyników. Warszawa. Google Scholar
Kuryłowicz B. (2017): Idiostyl a metafora pojęciowa. [W:] Socjolekt. Idiolekt. Idiostyl. Historia i współczesność. Red. U. Sokólska. Białystok, s. 123−132. Google Scholar
Misiewicz J. (2004): „Praesens historicus” jako figura reportażu. [W:] Reportaż w dwudziestoleciu międzywojennym. Red. K. Stępnik, M. Piechota. Lublin, s. 65−70. Google Scholar
Nierenberg B. (2011): Ryszard Kapuściński – wielkim artystą jest. [W:] Mistrzowie literatury czy dziennikarstwa. Red. K. Wolny-Zmorzyński, W. Furman, J. Snopek. Warszawa, s. 113−118. Google Scholar
Nowacka B., Ziątek Z. (2008): Ryszard Kapuściński. Biografia pisarza. Kraków. Google Scholar
Piechota M. (2011): Techniki narracyjne we współczesnym polskim reportażu literackim. [W:] Mistrzowie literatury czy dziennikarstwa. Red. K. Wolny-Zmorzyński, W. Furman, J. Snopek. Warszawa, s. 97−107. Google Scholar
Rejter A. (2000): Kształtowanie się gatunku reportażu podróżniczego w perspektywie stylistycznej i pragmatycznej. Katowice. Google Scholar
Siembieda M. (2003): Reportaż po polsku. Poznań. Google Scholar
Witosz B. (2009): Stylistyka dyskursu – nowe horyzonty badań nad stylem autora. [W:] Język i styl twórcy w kręgu badań współczesnej humanistyki. Red. K. Maćkowiak, C. Piątkowski. Zielona Góra, s. 313−320. Google Scholar
Woźniakiewicz-Dziadosz M. (2004): O literackości reportażu. [W:] Reportaż w dwudziestoleciu międzywojennym. Red. K. Stępnik, M. Piechota. Lublin, s. 93−101. Google Scholar
Wysocka A. (2016): Fakty – język – podmiotowość. Stylistyczne osobliwości reportaży Ryszarda Kapuścińskiego. Lublin. Google Scholar
Żyrek-Horodyska E. (2017): Reportaż literacki wobec literatury. Korzenie i teorie. „Pamiętnik Literacki” 4, s. 119−131. Google Scholar
