Afrykańska przyroda w reportażach Ryszarda Kapuścińskiego: literackość, wierność faktom, subiektywna wizja świata (na podstawie książki Heban)

Beata Kuryłowicz

Uniwersytet w Białymstoku
https://orcid.org/0000-0003-2309-4313


Аннотация

Artykuł jest próbą pokazania wpływu literackości i wierności faktom na sposób ukształtowania jednostkowej wizji świata w reportażu literackim. Z jednej strony bowiem ukazanie rzeczywistości w tekście dokumentarnym zdeterminowane jest faktograficznym charakterem wypowiedzi. Stąd też autor dąży do przedstawienia prawdy o świecie – prawdy nie tyle będącej obiektywnym zapisem faktów, ile naznaczonej subiektywnym, podmiotowym spojrzeniem na wydarzenia. Z drugiej natomiast – literacka forma (styl)  warunkuje taki dobór środków i technik artystycznego wyrazu, które narzucają zindywidualizowany ogląd rzeczywistości. Ilustrację materiałową teoretycznych rozważań stanowią fragmenty reportaży R. Kapuścińskiego pochodzące z książki Heban. Przedstawiona w artykule analiza pokazuje, że  wykorzystane w utworze środki stylistyczne (m.in. operowanie kontrastem, stosowanie enumeracji, barwnych porównań i metafor), motywowane cechami gatunkowymi reportażu literackiego, służą przekazaniu prawdy o opisywanych miejscach, pomagają precyzyjnie oddać istotę zjawisk bądź odsłonić różnorodne aspekty opisywanych fenomenów.


Ключевые слова:

język i styl reportaży, jednostkowa wizja świata, afrykańska przyroda, reportaż literacki Ryszarda Kapuścińskiego


Balcerzan E. (2013): Literackość. Modele, gradacje, eksperymenty. Toruń.   Google Scholar

Bukowska A. (1975): Literatura bez fikcji. „Miesięcznik Literacki” nr 9, s. 131−132.   Google Scholar

Chylak-Wińska E. (2007): Afryka Kapuścińskiego. Poznań.   Google Scholar

Dubisz S. (red.) (2003): Uniwersalny słownik języka polskiego. T. I−IV. Warszawa.   Google Scholar

Dzięglewski M. (2009): Reportaże Ryszarda Kapuścińskiego: źródło poznania społeczeństw i kultur. Lublin.   Google Scholar

Głowiński M. (2008): Kapuściński: reportaż jako sztuka. [W:] „Życie jest z przenikania…”. Szkice o twórczości Ryszarda Kapuścińskiego. Red. B. Wróblewski. Warszawa, s. 63−66.   Google Scholar

Gołaszewska M. (1984): Estetyka rzeczywistości. Warszawa.   Google Scholar

Horodecka M. (2010): Zbieranie głosów. Sztuka opowiadania Ryszarda Kapuścińskiego. Gdańsk.   Google Scholar

Jastrzębski J. (2009): Reportaż jako spotkanie w języku. [W:] Spotkanie w twórczości Ryszarda Kapuścińskiego. Red. M. Horodecka. Gdańsk, s. 40−51.   Google Scholar

Jeziorska-Haładyj J. (2016): O granicach reportażu na łamach „Rocznika Literackiego” (1932–1984). „Jednak Książki. Gdańskie Czasopismo Humanistyczne” 5, s. 13−24.   Google Scholar

Kapuściński R. (1997): Dlaczego piszę? „Gazeta Wyborcza” 1997, nr 280 z 2 grudnia.   Google Scholar

Kapuściński R. (2008): Autoportret reportera [prwdr. 2003]. Wybór: K. Strączek. Kraków.   Google Scholar

Kapuściński R. (2008a): Rwący nurt historii. Zapiski o XX i XXI wieku. Wybór: K. Strączek. Kraków.   Google Scholar

Kapuściński R. (2013): Heban. Warszawa.   Google Scholar

Kapuściński R. (2013a): To nie jest zawód dla cyników. Warszawa.   Google Scholar

Kuryłowicz B. (2017): Idiostyl a metafora pojęciowa. [W:] Socjolekt. Idiolekt. Idiostyl. Historia i współczesność. Red. U. Sokólska. Białystok, s. 123−132.   Google Scholar

Misiewicz J. (2004): „Praesens historicus” jako figura reportażu. [W:] Reportaż w dwudziestoleciu międzywojennym. Red. K. Stępnik, M. Piechota. Lublin, s. 65−70.   Google Scholar

Nierenberg B. (2011): Ryszard Kapuściński – wielkim artystą jest. [W:] Mistrzowie literatury czy dziennikarstwa. Red. K. Wolny-Zmorzyński, W. Furman, J. Snopek. Warszawa, s. 113−118.   Google Scholar

Nowacka B., Ziątek Z. (2008): Ryszard Kapuściński. Biografia pisarza. Kraków.   Google Scholar

Piechota M. (2011): Techniki narracyjne we współczesnym polskim reportażu literackim. [W:] Mistrzowie literatury czy dziennikarstwa. Red. K. Wolny-Zmorzyński, W. Furman, J. Snopek. Warszawa, s. 97−107.   Google Scholar

Rejter A. (2000): Kształtowanie się gatunku reportażu podróżniczego w perspektywie stylistycznej i pragmatycznej. Katowice.   Google Scholar

Siembieda M. (2003): Reportaż po polsku. Poznań.   Google Scholar

Witosz B. (2009): Stylistyka dyskursu – nowe horyzonty badań nad stylem autora. [W:] Język i styl twórcy w kręgu badań współczesnej humanistyki. Red. K. Maćkowiak, C. Piątkowski. Zielona Góra, s. 313−320.   Google Scholar

Woźniakiewicz-Dziadosz M. (2004): O literackości reportażu. [W:] Reportaż w dwudziestoleciu międzywojennym. Red. K. Stępnik, M. Piechota. Lublin, s. 93−101.   Google Scholar

Wysocka A. (2016): Fakty – język – podmiotowość. Stylistyczne osobliwości reportaży Ryszarda Kapuścińskiego. Lublin.   Google Scholar

Żyrek-Horodyska E. (2017): Reportaż literacki wobec literatury. Korzenie i teorie. „Pamiętnik Literacki” 4, s. 119−131.   Google Scholar


Опубликован
2020-02-27

##plugins.themes.libcom.cytowania##

Kuryłowicz, B. (2020). Afrykańska przyroda w reportażach Ryszarda Kapuścińskiego: literackość, wierność faktom, subiektywna wizja świata (na podstawie książki Heban). Prace Językoznawcze, 22(2), 79–91. https://doi.org/10.31648/pj.5235

Beata Kuryłowicz 
Uniwersytet w Białymstoku
https://orcid.org/0000-0003-2309-4313