Koniunkcja i zdanie z czasownikiem egzystencjalnym – o quasi-tautologicznej konstrukcji typu Są przyjaciele i przyjaciele
Аннотация
Artykuł przedstawia opis quasi-tautologicznej konstrukcji jest (bywa) _i i _i, którego egzemplifikację stanowi zdanie Są przyjaciele i przyjaciele. W odróżnieniu od wcześniejszych prac, analiza koncentruje się na autentycznych wypowiedziach mówionych. W artykule analizuję właściwości semantyczne takich konstrukcji na tle funkcji koniunkcji i zdania egzystencjalnego. Dla tego celu wykorzystano paradygmat językoznawstwa strukturalnego jako rygorystycznego model opisu znaczenia. Artykuł prezentuje, w jaki sposób można wykorzystać do opisu analizowanej konstrukcji semantyczne funkcje koniunkcji i reiteracji. Jak wykazano, opisywana konstrukcja (i) nie konstytuuje ani zdania egzystencjalnego (quasi-ontologicznego), ani zdania uniwersalnego; (ii) jej funkcją jest kontrastowanie obiektów pojęciowych. Uzasadniam, że konsekwencją tej funkcji analizowanej konstrukcji jest ograniczony zestaw wchodzących w jej skład czasowników (por. jest, bywa), a także stała liczba iterowanych elementów (wyłącznie dwa). Ponadto operacja kontrastowania może wywoływać pragmatyczny efekt hierarchizowania składników. Na podstawie tych spostrzeżeń, ze względu na to, że wszystkie wskazane własności można sprowadzić do właściwości semantycznych koniunkcji i repetycji, uznaję tę konstrukcję za produkt językowy, a nie za leksykalną jednostkę języka.
Ключевые слова:
quasi-tautologia, reiteracja, koniunkcja, zdanie egzystencjalneБиблиографические ссылки
Bobran M. (1996): Semantyka i składnia trybu składniowego języka polskiego i rosyjskiego. Rzeszów. Google Scholar
Bogusławski A. (1977): Deviance and reiteration. „Linguistica Silesiana” 2, s. 7–22. Google Scholar
Bogusławski A. (2000): Pytanie o iterację podsegmentów jednostek składniowych. „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska” XVIII. Sectio FF. Philologiae, s. 49–57. Google Scholar
Bogusławski A. (2009): Myśli o gwiazdce i o regule. Warszawa. Google Scholar
Bogusławski A., Danielewiczowa M. (2005): Verba Polona Abscondita: sonda słownikowa III. Warszawa. Google Scholar
Bogusławski A., Wawrzyńczyk J. (1993): Polszczyzna, jaką znamy: nowa sonda słownikowa. Warszawa. Google Scholar
Dobaczewski A. (2006): O pewnych konstrukcjach opartych na reiteracji (wprowadzenie do opisu). „Polonica” 26−27, s. 161−169. Google Scholar
Dobaczewski A. (2009): Operacje iterujące w języku polskim (wprowadzenie do opisu). „Poradnik Językowy” 9, s. 26−36. Google Scholar
Dobaczewski A. (2013): Repetycja składnika jako produkt operacji semantycznej. „Prace Filologiczne” 64 (1), s. 35−48. Google Scholar
Dobaczewski A., Sobotka P., Żurowski S. (2018): Słownik reduplikacji i powtórzeń polskich: od zleksykalizowanych podwojeń do regularnych układów repetycyjnych. Toruń. Google Scholar
Feleszko K. (1981): O pewnych cechach zdań słowiańskich konstytuowanych przez tzw. czasowniki egzystencjalne. [W:] Budowa, semantyka i łączliwość czasowników w języku rosyjskim i polskim (Materiały sesji naukowej zorganizowanej przez Instytut Rusycystyki UW, Warszawa 29−30 X 1979 r.). „Studia z Filologii Rosyjskiej i Słowiańskiej”. T. 10. Red. A. Bartoszewicz, J. Wajszczuk. Warszawa, s. 29−31. Google Scholar
Grochowski M. (1991): Frazy nominalne generyczne w zdaniach ogólnych i w zdaniach analitycznych. [W:] Problemy opisu gramatycznego języków słowiańskich. Red. M. Grochowski. Warszawa, s. 69−74. Google Scholar
Grochowski M. (2008): Rola dewiacji w uzasadnianiu hipotez semantycznych: wprowadzenie do problematyki. „Biuletyn PTJ” 64, s. 25−36. Google Scholar
Grzegorczykowa R. (1990): Problemy referencji. [W:] tejże: Wprowadzenie do semantyki językoznawczej. Warszawa, s. 120−133. Google Scholar
Karolak S. (1972): Zagadnienia składni ogólnej. Warszawa. Google Scholar
Karolak S. (2001): O kwantyfikatorach i metazdaniach. [W:] tegoż: Od semantyki do gramatyki: wybór rozpraw. Warszawa, s. 209−232. Google Scholar
Kiklewicz A. et. al. (2010): A. Kiklewicz, M. Korytkowska, J. Mazurkiewicz-Sułkowska, A. Zatorska, T. Ramza: Podstawowe struktury zdaniowe współczesnych języków słowiańskich: białoruski, bułgarski, polski. Red. A. Kiklewicz, M. Korytkowska. Olsztyn. Google Scholar
TLFi: Trésor de la langue française informatisé. Online: , dostęp: 21.08.2019. Google Scholar
Topolińska Z. (2008): Wtórna kopula to w polskim języku literackim. [W:] tejże: Z Polski do Macedonii. Studia językoznawcze. T. 1: Problemy predykacji. Kraków, s. 36−41. Google Scholar
Wajszczuk J. (1997): System znaczeń w obszarze spójników polskich: wprowadzenie do opisu. Warszawa. Google Scholar
Wierzbicka A. (1969): Struktura głęboka koniunkcji. [W:] tejże: Dociekania semantyczne. Wrocław, s. 113−131. Google Scholar
Żabowska M. (2017): Niedookreślenie, dekonkretyzacja i zmienne językowe – o quasi-tautologicznych układach typu ten i ten, to i to, tak a tak. „LingVaria” (1) 23, s. 115−129. Google Scholar
