Konceptualizacje pisania i tekstu pisanego w podstawach programowych języka polskiego w perspektywie lingwistyki tekstu
Jolanta Nocoń
Uniwersytet OpolskiАннотация
W artykule podjęta została próba odtworzenia konceptów tekstu pisanego i sprawności pisania wpisanych w XXI-wieczne podstawy programowe języka polskiego, od klasy czwartej szkoły podstawowej po egzamin maturalny, w odniesieniu do dwóch lingwistycznych ujęć tekstu: statycznego i dynamicznego. Analiza miała dać odpowiedź na pytanie, co to znaczy umieć pisać w L1 w przekonaniu autorów kolejnych dokumentów, docelowo odtworzyć strukturę kompetencji tekstotwórczej jako oczekiwanego efektu procesu uczenia się. Z przeprowadzonych analiz wynika swoiste napięcie w kolejnych podstawach programowych języka polskiego między konwencjonalizacją tekstów tworzonych w szkole jako wytworów o określonych cechach a ujęciem tekstu jako formy werbalnej interakcji. Opisany w podstawach programowych wzorzec absolwenta kompetentnego w pisaniu za każdym razem zostaje tym samym inaczej sprofilowany, choć wyraźnie widoczna jest pewna wspólna podstawa w postaci umiejętności cząstkowych powtarzających się w każdym z analizowanych dokumentów programowych. W konkluzji stwierdzono, że fundamentalne znaczenie dla procesu edukacyjnego ma jednak nie wybór lingwistycznych koncepcji tekstu jako podstawy teoretycznej do opracowania programu kształcenia, ale spójność nadrzędnej koncepcji dydaktycznej, która powinna warunkować takie a nie inne ujęcie umiejętności pisania i tekstu pisanego.
Ключевые слова:
konceptualizacja, tekst, podstawa programowa, język polskiБиблиографические ссылки
Bartmiński J. (1998): Tekst jako przedmiot tekstologii lingwistycznej. [W:] Tekst. Problemy teoretyczne. Red. J. Bartmiński, B. Boniecka. Lublin, s. 9–35. Google Scholar
Dobrzyńska T. (1993): Tekst. Próba syntezy. Warszawa. Google Scholar
Duszak A. (1998): Tekst, dyskurs, komunikacja międzykulturowa. Warszawa. Google Scholar
Dyduch B., Jędrychowska M., Kłakówna Z.A., Mrazek H., Steczko I. (1994): To lubię! Pod¬ręcznik do języka polskiego dla klasy czwartej. Książka nauczyciela. Warszawa–Kraków. Google Scholar
Gajda S. (1990): Współczesna polszczyzna naukowa. Język czy żargon? Opole. Google Scholar
Grucza S. (2009): Lingwistyka tekstu – jej przedmiot i cele cząstkowe badań. [W:] Lingwistyka tekstu w Polsce i w Niemczech. Pojęcia, problemy, perspektywy. Red. Z. Bilut-Homplewicz, W. Czachur, M. Smykała. Wrocław, s. 95–107. Google Scholar
Holanová R., Štěpáník S. (2020): Stylistika a didaktika: nové výzvy pro výuku mateřského jazyka. [W:] Język ojczysty w edukacji szkolnej w Polsce, Czechach i na Słowacji. Red. S. Štěpáník, E. Awramiuk. Białystok, s. 110–151. Google Scholar
Karwatowska M., Wiśniewska H. (1998): O typowości tekstów uczniowskich. [W:] Tekst. Ana¬lizy i interpretacje. Red. J. Bartmiński, B. Boniecka. Lublin, s. 255–266. Google Scholar
Klemm M. (2009): Punkt wyjścia: Czy każdy ma mieć swoje pojęcie tekstu? Różne definicje tekstu i ich porównanie. [W:] Lingwistyka tekstu w Niemczech. Pojęcia, problemy, per¬spektywy. Red. Z. Bilut-Homplewicz, W. Czachur, M. Smykała. Przekład M. Cieszkowski. Wrocław, s. 13–26. Google Scholar
Klimovič M. (2020): Produkcia písaných textov w primárnom vzdelávaní na Slovensku v in¬terdiscipinánych súvislostiach: konfrontácia dvoch svetov. [W:] Język ojczysty w edukacji szkolnej w Polsce, Czechach i na Słowacji. Red. S. Štěpáník, E. Awramiuk. Białystok, s. 152–181. Google Scholar
Kłakówna Z.A. (1993): Sztuka pisania. Ćwiczenia redakcyjne dla klas IV–VI. Metodyczny podręcznik nauczyciela. Warszawa. Google Scholar
Kłakówna Z.A. (2016): Język polski. Wykłady z metodyki. Kraków. Google Scholar
Koževniková K. (1979): Sintaksis teksta. Moskva. Google Scholar
Nocoń J. (2012): Rozwijanie i doskonalenie kompetencji tekstotwórczej w perspektywie lingwo¬dydaktycznej. „Kształcenie Językowe”. T. 10(20), s. 21–36. Google Scholar
Nowak E. (2012): Stworzyć tekst. Uczniowska kompetencja tekstotwórcza w edukacji poloni¬stycznej. Kraków. Google Scholar
Orgoňová O. (2013): Od štrukturalistickej štylistiky k súčasnej štylistike v 21. Storoči. [W:] Philologica LXXII. Slovo a tvar v štructúre a komunikácii. Red. P. Žigo, G. Múcsková, K. Muziková, Z. Hargašová. Bratislava, s. 293–300.
Crossref
Google Scholar
Seretny A., Lipińska E. (2005): ABC metodyki nauczania języka polskiego jako obcego. Kraków. Google Scholar
Tabakowska E. (2001): Kognitywne podstawy języka i językoznawstwa. Kraków. Google Scholar
Tomaszewska G., Kapela-Bagińska B., Pomirska Z. (red.) (2009): Jestem – więc piszę. Między rzemiosłem a wyobraźnią. Gdańsk. Google Scholar
Wilkoń A. (2002): Spójność i struktura tekstu. Kraków. Google Scholar
Wiśniewska H. (2001): Substytucja tekstowa – uczniowska strategia pisania form wypowiedzi. [W:] Stylistyka a pragmatyka. Red. B. Witosz. Katowice, s. 241–251. Google Scholar
Witosz B. (2009): Tekst a/i dyskurs w perspektywie polskiej tradycji badań nad tekstem. [W:] Lingwistyka tekstu w Polsce i w Niemczech. Pojęcia, problemy, perspektywy. Red. Z. Bilut-Homplewicz, W. Czachur, M. Smykała. Wrocław, s. 69–80. Google Scholar
Żydek-Bednarczuk U. (2005): Wprowadzenie do lingwistycznej analizy tekstu. Kraków. Google Scholar
Uniwersytet Opolski
