Społeczność polska „pograniczy wewnętrznych” na przełomie wieków XX i XXI. Przemiany kulturowo-tożsamościowe
Аннотация
Celem artykułu jest pokazanie zmian, jakie po roku 1989, a zwłaszcza po 2004 dokonały się w języku i kulturze społeczności polskich tzw. pograniczy wewnętrznych – terytorialnych, wirtualnych i osobniczych oraz ich wpływu na kulturową tożsamość Polaków. Owe zmiany omawiam na przykładzie materiału zebranego w południowej Polsce (na Sądecczyźnie i na Podhalu), a także w Polsce południowo-wschodniej – w Beskidzie Niskim. Terminem „wewnętrzne pogranicze” w obrębie państwa (psychologiczne, osobnicze) określam też pozostawanie w kontakcie dwu zespołów językowo-kulturowych – wiejskiego i miejskiego, a także wirtualne pogranicze dwu kultur – narodowej i regionalnej, czyli lokalnej (tożsamościowej) oraz kultury technomenedżerskiej o zasięgu globalnym.
Ключевые слова:
„pogranicze wewnętrzne”, język, kultura, tożsamośćБиблиографические ссылки
Alvarez R.R., Collier G.A. (1994): The long haul in Mexican trucking: traversing the borderlands of the north and the south. „American Ethnologist”. T. 21, nr 3, s. 606–627.
Crossref
Google Scholar
Chlebowczyk J. (1975): Procesy narodotwórcze we wschodniej Europie środkowej w dobie kapitalizmu: od schyłku XVIII do początków XX wieku. Kraków. Google Scholar
Engelking A., Golachowska E., Zielińska A. (2008): Tożsamość, język i pamięć w sytuacji pogranicza. Uwagi wprowadzające. [W:] Tożsamość – Język – Rodzina. Z badań na pograniczu słowiańsko-bałtyckim. Red. A. Engelking, E. Golachowska, E. Zielińska. Google Scholar
Warszawa, s. 7–24. Google Scholar
Fiń A. (2007): Społeczno-kulturowy obraz pogranicza polsko-ukraińskiego: analiza socjologiczna. [W:] Ponad granicami. Kultura, literatura i język obszarów pogranicza. Red. J. Kułakowska-Lis, K. Sikora. Krosno, s. 27–40. Google Scholar
Gerlach T. (1972): Środowisko geograficzne powiatu krośnieńskiego. [W:] Krosno. Studia z dziejów miasta i regionu (do roku 1918). T. I. Red. J. Garbacik. Kraków, s. 7–40. Google Scholar
Greń Z. (2012): Tożsamość jako narzędzie operacjonalizacji relacji międzyludzkich. [W:] Konstrukcje i dekonstrukcje tożsamości. T. II: Tożsamość wobec wielojęzyczności. Red. E. Golachowska, A. Zielińska. Warszawa, s. 13–18. Google Scholar
Handke K. (1992): Przedmowa. [W:] Słowiańskie pogranicza językowe. Red. K. Handke. Warszawa, s. 5. Google Scholar
Kłoskowska A. (1996): Kultury narodowe u korzeni. Warszawa. Google Scholar
Kostyrko T. (2003): Pytania o tożsamość kulturową w perspektywie integracji z Unią Europejską. Konteksty problemu. „Kultura Współczesna. Teoria – Interpretacje – Praktyka” 1–2(35–36), s. 7–12. Google Scholar
Krzysztofek K. (2003): Spójność Unii Europejskiej a problemy wielokulturowości i wieloetniczności. „Kultura Współczesna. Teoria – Interpretacje – Praktyka” 1–2(35–36), s. 13–29. Google Scholar
Kurek H. (1995): Przemiany językowe wsi regionu krośnieńskiego. Studium socjolingwistyczne. Kraków. Google Scholar
Kurek H. (2003): Przemiany leksyki gwarowej na Podkarpaciu. Kraków. Google Scholar
Kurek H. (2009): Polska wieś południowo-wschodniego pogranicza – trzy typy języka i kultury Google Scholar
(na przykładzie regionu krośnieńskiego). [W:] W kręgu języka. Materiały konferencji „Słowotwórstwo Google Scholar
– słownictwo – polszczyzna kresowa” poświęconej pamięci Profesor Zofii Kurzowej, Google Scholar
Kraków 16–17 maja 2008. Red. M. Skarżyński, M. Szpiczakowska. Kraków, s. 123–133. Google Scholar
Kurek H. (2010): Przemiany kulturowo-językowego wizerunku polskiej wsi w ostatnim półwieczu Google Scholar
(na przykładzie gwar małopolskich). „Studia Dialektologiczne” IV. Red. H. Kurek, Google Scholar
A. Tyrpa, J. Wronicz. Kraków, s. 71–79. Google Scholar
Kurek H. (2016): Krakowianie o wiejskich korzeniach. Podzielona tożsamość. „Socjolingwistyka”
Crossref
Google Scholar
XXX, s. 73–80. Google Scholar
Kurek H. (2019): Współczesna polska wieś – pogranicze języków i kultur. „Rozprawy Komisji Google Scholar
Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego”. T. LXVII, s. 209–217. Google Scholar
Kurek H. (2023): Globalizacja a językowo-kulturowy przekaz tożsamościowy Polaków o wiejskich korzeniach. [W:] Horyzont polszczyzny. Prace ofiarowane Profesorowi Stanisławowi Dubiszowi w pięćdziesięciolecie Jego pracy naukowej i dydaktycznej. Red. M. Piasecka, Google Scholar
M. Wojtyńska-Nowotka. „Poradnik Językowy”. Vol. okolicznościowy, s. 515–523. Google Scholar
Lubaś W. (2009): Polityka językowa. Opole. Google Scholar
Nikitorowicz J. (1995): Pogranicze. Tożsamość. Edukacja międzykulturowa. Białystok. Google Scholar
Nowicka E. (1991): Wprowadzenie. Inny jako obcy. [W:] Religia a obcość. Red. E. Nowicka. Kraków, s. 9–25. Google Scholar
Reinfuss R. (1990): Śladami Łemków. Warszawa. Google Scholar
Pasieka A. (2016): Jak uratować pogranicze? O teoretycznych modach i metodologicznych pułapkach. „Wielogłos” 2(28), s. 125–144. Google Scholar
Sadowski A. (1995): Pogranicze polsko-białoruskie. Tożsamość mieszkańców. Białystok. Google Scholar
Skudrzyk A., Urban K. (2010): Małe ojczyzny. Świadomość językowo-kulturowa społeczności lokalnych. Katowice. Google Scholar
Straczuk J. (2012): Społeczne konteksty negocjowania tożsamości przez praktyki językowe. [W:] Konstrukcje i dekonstrukcje tożsamości. T. II: Tożsamość wobec wielojęzyczności. Red. E. Golachowska, A. Zielińska. Warszawa, s. 43–47. Google Scholar
Szymczak M. (red.) (1979): Słownik języka polskiego. T. II. Warszawa. Google Scholar
Wróbel H. (1980): Uwagi teoretyczno-metodologiczne o badaniu odmian współczesnej polszczyzny. [W:] Współczesna polszczyzna i jej odmiany. Red. H. Wróbel. Katowice, s. 9–16. Google Scholar
Żarski W. (2008): Tożsamość kulinarna jako wykładnik odrębności kulturowej. [W:] Tożsamość na styku kultur. Red. I. Masojć, R. Naruniec. Wilno, s. 80–92. Google Scholar
