Struktura szkolnictwa w imperium rosyjskim na początku XIX wieku. Zarys problemu
The structure of education in the Russian Empire at the beginning of the 19th century – outline of the issue
Andrzej Szmyt
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w OlsztynieAbstrakt
Having ascended the throne, Tsar Alexander established for the first time the Ministry of Education in 1802. Then the legal framework for the modern education in the Russian Empire was devised by a document called The Provisional Regulations of Public Enlightenment of the Russian Empire enacted 24th of January 1803, whereby six educational (school) districts were erected. The universities rode herd on schools. Next rescripts determined a.o. relations between schools and their policy. The system lasted until the fourth decade of the 19th century when Tsar started to restrict the autonomy of universities as well as unify their structure and educational system.
Słowa kluczowe:
19th century, The Russian Empire, Alexander I, education, school districts, curators, universities, dependency systemBibliografia
АЛЕШИНЦЕВ, И. A. (1912), История гимназического образования в России (XVIII и XIX вв.). Санкт-Петербург. Google Scholar
AMBROS, M. (1939), Zarys statystyczny szkół wydziału wileńskiego. W: Ateneum Wileńskie. 14/1, 145-231. Google Scholar
ANDRUSIEWICZ, A. (2015), Aleksander I. Wielki gracz car Rosji – król Polski. Kraków. Google Scholar
BALIŃSKI, M. (1862), Dawna Akademia Wileńska. St. Petersburg. Google Scholar
BARTNICKA, K. (1977), Sprawa przedruku Ustaw Komisji Edukacji Narodowej w Wileńskim Okręgu Szkolnym w początku XIX w. W: Rozprawy z Dziejów Oświaty, 20, 91-105. Google Scholar
BARTNICKA, K. (red.) (2015), Ustawy Komissyi Edukacji Narodowej dla Stanu Akademickjiego i na szkoły w krajach Rzeczypospolitej przepisane Roku1783. Wydane z oryginału ze zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie. Pierwsze pełne wydanie z tabelami i wzorami od 1783 roku. Warszawa. Google Scholar
BAZYLOW, L. (1973), Społeczeństwo rosyjskie w pierwszej połowie XIX w. Wrocław etc. Google Scholar
BAZYLOW, L. (1986), Historia nowożytnej kultury rosyjskiej. Warszawa. Google Scholar
BEAUVOIS, D. (1972), Inteligencja bez wyjścia: wiedza a przywileje społeczne w Wileńskim Okręgu Szkolnym (1803-1831). W: Czepulis-Rastenis, R. (red.), Inteligencja polska pod zaborami, Warszawa, 12-64. Google Scholar
BEAUVOIS, D. (2010), Wilno – polska stolica kulturalna zaboru rosyjskiego 1803–1832. Wrocław. Google Scholar
BIELIŃSKI, J. (1899), Uniwersytet Wileński (1579-1831), 1. Kraków. Google Scholar
BUCZEK, K. (2007), Hugo Kołłątaj i edukacja. Warszawa.
Crossref
Google Scholar
BUWil. (bd.), Vilniaus universiteto biblioteka [Biblioteka Uniwersytecka w Wilnie], 2 – Vilniaus senas universite-to archyvas [Archiwum Uniwersytetu Wileńskiego], KC 645. Google Scholar
FIODOROW, W. (1993), Aleksander I. W: Iskenderow I. (red.), Dynastia Romanowów. Warszawa. Google Scholar
KORNILOV, I. [Корнилов, И.] (1897) (1897), Сборник материалов для истории просвещения в России, 2, Санкт Петербург. Google Scholar
KUKUŁA, A. J. (2009), Hieronim hrabia Stroynowski. Prawnik – ekonomista – fizjokrata. Lublin. Google Scholar
LPAH (1803-1832), Lietuvos valstybės istorijos archyvas, Vilnius [Litewskie Państwowe Archiwum Historyczne w Wilnie], 721 – Vilniaus universitetas [Uniwersytet Wileński], 1, 9, 13-18v. Google Scholar
LUBCZYŃSKI, J. (red.) (1930), Ustawy Komisji Edukacji Narodowej dla stanu akademickiego i na szkoły Rze-czypospolitej przepisane. Lwów. Google Scholar
MIZIA, T. (1972), O Komisji Edukacji Narodowej. Warszawa. Google Scholar
ROZHDESTVENSKIY, S. V. [Рождественский, С. В.] (сост.) (1902), Исторический обзор деятельности Мини-стерства народного просвещения 1802-1902. Санкт-Петербург. Google Scholar
SBORNIK (1866), Сборник распоряжений по Министерству Hародного Просвещения (1866), l: 1802-1834. Санкт-Петербург. Google Scholar
SBORNIK (1897), Сборник материалов для истории просвещения в России извлеченных из Архива Мини-стерства народного просвещения (1897), 2: Учебные заведения в западных губерниях 1802-1804. Санкт-Петербург. Google Scholar
SBORNIK (1901), Сборник материалов для истории просвещения в России извлеченных из Архива Мини-стерства Hародного Просвещения (1901), 4: Виленский учебный округ 1803-1831. Санкт-Петербург. Google Scholar
SCHILLER, J. (2008), Universitas Rossica. Koncepcja rosyjskiego uniwersytetu 1863-1917. Warszawa. Google Scholar
SZMYT, A. (2009), Gimnazjum i Liceum Wołyńskie w Krzemieńcu w systemie szkolnictwa Wileńskiego Okręgu Naukowego w latach 1803-1833. Olsztyn. Google Scholar
SZMYT, A. (2019), Fenomen czy przypadek miejsca? Publiczne szkoły średnie w Krzemieńcu w latach 1773-1939. Olsztyn. Google Scholar
TRUCHIM, S. (1960), Współpraca polsko-rosyjska nad organizacją szkolnictwa rosyjskiego w początkach XIX wieku. Łódź. Google Scholar
UKAZ (1803), Ukaz Aleksandra I, Imperatora do Rządzącego Senatu względem urządzenia nauk i szkół, w państwie rosyjskim [z 24.01.1803 r.]. W: Nowy Pamiętnik Warszawski, 10, 175.185. Google Scholar
USTAWY (1803), Ustawy czyli ogólne postanowienia Imperatorskiego Uniwersytetu Wileńskiego i Szkół jego wydziału [z 18.05.1803 r.]. W: Nowy Pamiętnik Warszawski, 11, 36-63. Google Scholar
USTAWY (1807), Ustawy dla Szkół Parafialnych w Guberniach Wołyńskiey, Kijowskiey i Podolskiey. [b.m.w.] (1807), 1-18. Google Scholar
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
