Problemy wspierania międzypokoleniowej transmisji języka mniejszości w społecznościach mniejszościowych. Na przykładzie staroobrzędowców mieszkających w Polsce
Institutional support of intergenerational transmission of minority language (on the example of Russian Old Believers in Poland)
Michał Głuszkowski
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w ToruniuAbstrakt
Since Poland is an ethnically and linguistically homogeneous country, the lack of knowledge of the mother tongue in minority communities occurs much often than of the Polish language. The intergenerational transmission of language in a small community (ca. 1000 people) of the Old Believers in North-Eastern Poland differs from bigger minorities, such as Germans, Lithuanians or Belarussians, who have the possibility to teach their mother tongue as a school subject. Young Old Believers are more proficient in the Polish language, and the traditional dialect fulfills the function of the 2nd language, and in some aspects can be even treated as a foreign language. Due to the structural and lexical differences, resulting from the influence of the Polish language, the Old Believers’ dialect significantly differs from the literary variety of Russian which is taught as a school subject in Poland. Despite of the demographic and administrative problems (there is no possibility to establish a school teaching of the Russian dialect in Poland), the Old Believers have elaborated some mechanisms of teaching their traditional language, which will be characterized in the article, as well as their effects and future perspectives for the self-made language education system in the minority community.
Słowa kluczowe:
Old Believers, Russian insular dialect, foreign language teaching, minorities, education systemBibliografia
BARSZCZEWSKA, N. (2016), Kulturowo-językowe dziedzictwo Podlasia – projekt badawczy Katedry Białorute-nistyki Uniwersytetu Warszawskiego. W: Studia Białorutenistyczne 10, 263-278.
Crossref
Google Scholar
BOURDIEU, P./PASSERON, J.-C. (1990), Reprodukcja. Elementy teorii systemu nauczania. Warszawa. Google Scholar
BULLOCK, B./TORIBIO, A. (2009), Themes in the study of code-switching. W: Bullock, B./Toribio, A. (red.), The Cambridge Handbook of Linguistic Code-switching. Cambridge, 1-17.
Crossref
Google Scholar
ČEKMONAS, V. (2001), Russian varieties in the southeastern Baltic area. Rural dialects. In: Dahl, Ö./Koptjevska-Tamm, M. (red.), Circum-Baltic Languages. Volume 1: Past and Present. Amsterdam, 101-136.
Crossref
Google Scholar
DEMENEVA, T. [= Деменева, Т. (2018), Луковый путь староверов в Причудье. В: СПБТуркит. URL: http://spbtourkit.ru/2018/08/20/starovery-chudo/] [dostęp 30.06.2020]. Google Scholar
DEUMERT, A. (2011), Multilingualism. In: Mesthrie, R. (ed.), The Cambridge handbook of sociolinguistics. Cambridge, 261-282.
Crossref
Google Scholar
ECMRL (1992), European Charter for Regional or Minority Languages. Strasbourg, 5.11.1992. URL: https://www.coe.int/en/web/conventions/full-list/-/conventions/rms/0900001680695175 [dostęp: 30.06.2020]. Google Scholar
GŁUSZKOWSKI, M. (2011), Socjologiczne i psychologiczne uwarunkowania dwujęzyczności staroobrzędowców regionu suwalsko-augustowskiego. Toruń. Google Scholar
GŁUSZKOWSKI, M. [= Глушковский, М. (2013), Социальная память общины проживающих в Польше ста-рообрядцев и ее «имплантаты», В: Волос М./Глушковский, П./Гурьянова, Н./Матханова, Н./Трояк, И./Туманик, Е. (ред.), Проблемы российско-польской истории и культурный диалог. Новосибирск, 410-418. Google Scholar
GŁUSZKOWSKI, M. (2015), Najważniejsze elementy systemu wartości staroobrzędowców regionu suwalsko-augustowskiego. Na podstawie wypowiedzi przedstawicieli różnych pokoleń. W: Golachowska, E./Pazio-Wlazłowska, D. (red.), Konstrukcje i destrukcje tożsamości, t. 4. Wartości w świecie słowiańskim. War-szawa, 469-478. Google Scholar
GREK-PABISOWA, I. (1968), Rosyjska gwara staroobrzędowców w województwach olsztyńskim i białostockim. Wrocław/Warszawa/Kraków. Google Scholar
GREK-PABISOWA, I./MARYNIAKOWA, I. (1980), Słownik gwary starowierców mieszkających w Polsce, Wro-cław/Warszawa/Kraków. Google Scholar
GRISHAKOV, V. [= Гришаков, В. (2007), Старообрядчество в Эстонии и жизнь староверов тартусского уезда в 1940-1991 гг. В: Кюльмоя, И. (ред.), Очерки по истории и культуре староверов Эстонии. T. 2. Тарту, 201-209. Google Scholar
GRZYBOWSKI, S. (2010), Гибридизация русского старообрядческого говора в Польше. W: Studia Rossica Posnaniensia. XXXV, 67-76. Google Scholar
GUS (2015). Struktura narodowo-etniczna i wyznaniowa ludności Polski. Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2011. Warszawa. W: https://stat.gov.pl/download/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5670/22/1/1/struktura_narodowo-etniczna.pdf [dostęp: 30.06.2020]. Google Scholar
GRZYBOWSKI, S./ GŁUSZKOWSKI, M. [= Гжибовский, С./Глушковский, М. (2013), Диглоссия и сферы упо-требления польского языка и русского говора в общине старообрядцев сувальско-августовского региона (Польша), B: Касаткин, Л. (ред.), Русские старообрядцы. Язык. Литература. История. Москва, 379-389]. Google Scholar
HAUGEN, E. (1987), Blessings of Babel. Bilingualism and Language Planning, Problems and Pleasures. Berlin-Amsterdam/New York.
Crossref
Google Scholar
IWANIEC, E. (1977), Z dziejów staroobrzędowców na ziemiach polskich XVII-XX w. Warszawa. Google Scholar
JAGŁOWSKA, T. (2007), Pamiętniki, wspomnienia, opowiadania. W: Falińska, B./Grott, E./Baranowska, E. (red.), Suwalszczanie o swojej przeszłości. Wspomnienia i życiorysy I. Warszawa. Google Scholar
KAPŁANOW, M. (2009), Старославянский без тайн. Starosłowiański bez tajemnic. Białystok. Google Scholar
KLIMOWICZ-SIKORSKA, M. (2011), Pierwszy polski doktorat po kaszubsku”, W: Trojmiasto.pl. https://nauka.trojmiasto.pl/Pierwszy-polski-doktorat-po-kaszubsku-n54043.html [dostęp: 30.06.2020]. Google Scholar
Kuratorium Oświaty w Warszawie (2016) Lista olimpiad przedmiotowych oraz interdyscyplinarnych realizowa-nych w roku szkolnym 2016/2017. Data publikacji 19.10.2016. W: https://www.kuratorium.waw.pl/pl/rodzice-i-uczniowie/konkursy-i-olimpiady/olimpiady/olimpiady-przedmiotowe/10619,Lista-olimpiad-dla-uczniow-gimnazjow-i-szkol-ponadgimnazjalnych-w-roku-szkolnym-.html [dostęp 30.06.2020]. Google Scholar
LIS, M. (2017), Za rok w Polsce będzie pracować 3 mln Ukraińców. Ich pensje rosną szybciej niż przeciętne. W: Money.pl 25.10.2017. https://www.money.pl/gospodarka/unia-europejska/wiadomosci/artykul/ukraincy-pracujacy-w-polsce-pensja-liczba,118,0,2381430.html [dostęp: 10.01.2019] Google Scholar
MAKARTSEV, M. (2017), [= Макарцев, М. (2017), Параметры идентичности старообрядцев Польши по данным автогенерируемых описаний, Referat na konferencji Staroprawosławie wczoraj i dziś. Uni-wersytet Warszawski, Warszawa 21.11.2017. Google Scholar
MAKURAT, H. (2008), Kaszëbskò-pòlsczé fòneticzné interferencje na kaszëbsczi jãzëkòwi òbéńdze. Cësk kaszëbiznë na pòlaszëznã. W: Dacewicz, L./Dworkakowska, B. Studia Slawistyczne 7. Pogranicza: kon-takty kulturowe, literackie, językowe. Białystok, 79-97. Google Scholar
MEN (2017), Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 18 sierpnia 2017 r. w sprawie warunków i sposobu wykonywania przez przedszkola, szkoły i placówki publiczne zadań umożliwiających pod-trzymywanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej i językowej uczniów należących do mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługującej się językiem regionalnym. W: http://www.kuratorium.waw.pl/download/1/6618/tozsamosnarodowa.pdf [dostęp: 30.06.2020]. Google Scholar
MIRONOWICZ, E. (2000), Świadomość narodowa ludności prawosławnej Białostocczyzny. W: Smułkowa, E. (red.), Język a tożsamość na pograniczu kultur. Białystok, 50-55. Google Scholar
MSWIA (2005), Ustawa z dnia 6 stycznia 2005 o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regio-nalnym. W: http://mniejszosci.narodowe.mswia.gov.pl/download/86/16013/ustawaoMNiEijezreg-tekstujednolicony-9VII14.pdf [dostęp: 30.06.2020] Google Scholar
MW (2012), Efekty kształcenia dla kierunku Etnofilologia kaszubska. W: http://www.muzeum.wejherowo.pl/media/files/informacje_szczegolowe.pdf [dostęp: 30.06.2020] Google Scholar
OSPSTAT (2013), Population by religious community indicated, municipalities (Lithuania). W:http://osp.stat.gov.lt/documents/10180/217110/Population_by_religion_municipality.xls/3ee8082b-c82b-4817-97ba-f0e0777f7bc7 [dostęp 30.06.2020]. Google Scholar
PARSONS, T. (1969), Struktura społeczna a osobowość. Warszawa. Google Scholar
PASTUSZEWSKI, S. (2016), Przegląd źródeł i opracowań do badań staro prawosławia. Bydgoszcz. Google Scholar
PAŚKO-KONECZNIAK, D. (2011), Wpływ polszczyzny na zasób leksykalny rosyjskiej gwary staroobrzędowców na Suwalszczyźnie. Toruń. Google Scholar
PAŚKO-KONECZNIAK, D. (2016), Słownik zapożyczeń polskich w rosyjskiej gwarze staroobrzędowców z regionu suwalsko-augustowskiego. Toruń.
Crossref
Google Scholar
PAŚKO-KONECZNIAK, D./ZIÓŁKOWSKA-MÓWKA, M./ GRUPA, M. et al. (2016), Rosyjska gwara staroobrzędow-ców w północno-wschodniej Polsce – wybór tekstów. Toruń. Google Scholar
PAWLACZYK, A. (2018), Językowy obraz kobiety w twórczości staroobrzędowców mieszkających w Polsce. W: Jaskólski, A. (red.), Staroprawosławie wczoraj i dziś. Warszawa/Toruń, 85-98. Google Scholar
PAWŁOWSKI, A. (2019a), Pejzaż językowy Polski współczesnej: polszczyzna, języki obce, języki mniejszościo-we. W: „Poradnik Językowy”. 8, DOI: 10.33896/PorJ.2019.8.1, 7-27. Google Scholar
PAWŁOWSKI, A. (2019b), Pejzaż językowy polski współczesnej: Powrót do przyszłości? W: „Poradnik Języko-wy”. 10. DOI: 10.33896/PorJ.2019.10.2, 19–34.
Crossref
Google Scholar
POCIECHINA, H. (2019), Interferencja rosyjsko-cerkiewnosłowiańska w tekstach staroobrzędowych z XIX–XX wieku. W: Przegląd Wschodnioeuropejski. X/1, 373-388.
Crossref
Google Scholar
POGORZAŁA, E. (2010), Nauczanie języka łemkowskiego w polskim systemie oświaty. W: Zborník príspevkov z vedeckej konferencie Forum Slavica 2009 usporiadanej v Nitre 2. júla 2009. Nitra, 2010 https://www.slavica.sk/dokumenty/konferencia-2009/pogorzala-fs-2009.pdf [dostęp 30.06.2020]. Google Scholar
RE (1992), Reservations and Declarations for Treaty No.148 – European Charter for Regional or Minority Lan-guages, Strasbourg 1992. W: https://www.coe.int/en/web/conventions/full-list/-/conventions/treaty/148/declarations?p_auth=mcZJzpIJ&_coeconventions_WAR_coeconventionsportlet_enVigueur=false&_coeconventions_WAR_coeconventionsportlet_searchBy=state&_coeconventions_WAR_coeconventionsportlet_codePays=POL&_coeconventions_WAR_coeconventionsportlet_codeNature=10 [dostęp 30.06.2020]. Google Scholar
ŠATAVA, L. (2009), Jazyk a identita etnických menšin. Možnosti zachování a revitalizace. Praha. Google Scholar
SKUTTNAB-KANGAS, T. (1981), Bilingualism or not. The education of minorities. Clevedon. Google Scholar
SNARSKI, K. (2014). Historyczna identyfikacja narodowa staroobrzędowców źródłem współczesnej tożsamości kulturowej. W: Golachowska, E./Zielińska, A. (red.) Konstrukcje i destrukcje tożsamości. Tom III. Narra-cja i pamięć. Warszawa, 391-398. Google Scholar
SNARSKI, K. (2015). Zespół śpiewaczy Riabina z Gabowych Grądów i jego wkład w zachowanie tradycyjnej kultury staroobrzędowców. W: Dembska K./Głuszkowski M. (red.), Rosja w dialogu kultur t.1. Toruń, 213–226. Google Scholar
StatEE (2017). StatEE 2017. At least 15-year-old persons by religion, sex, age group, ethnic nationality and county (Estonia). W: http://pub.stat.ee/px-web.2001/I_Databas/Population_census/PHC2011/01Demographic_and_ethno_cultural_characteristics/08Religious_affiliation/08Religious_affiliation.asp [dostęp: 30.06.2020]. Google Scholar
TMGOV. (2011), Par Tieslietu ministrijā iesniegtajiem reliģisko organizāciju pārskatiem par darbību 2011. gadā. (Latvia). W: http://www.tm.gov.lv/files/l1_bHZfbGFidW1pX1RNLmRvY3g/lv_labumi_TM.docx [do-stęp 30.06.2020] Google Scholar
UG (2020), Etnofilologia kaszubska. W: https://ug.edu.pl/20479/etnofilologia_kaszubska [dostęp: 30.06.2020]. Google Scholar
UP (2020), Historia. Filologia Rosyjska. W: https://in.up.krakow.pl/menufilologia-rosyjska/historia-filologia-rosyjska/ [dostęp: 30.06.2020]. Google Scholar
VARUNIN, P. [= Варунин, П. (2012), Ряпуша. Tallin. Google Scholar
VARUNIN, P. [= Варунин, П.] (2014), Ряпуша и Белое Причудье. Причудская сказка и картинки с подсказкой, (под ред. О. Г. Ровновой). Taрту/Taллин. Google Scholar
WEINREICH, U. (1963), Languages in contact. Findings and problems. The Hague. Google Scholar
WOŹNIAKIEWICZ, J. (2014), Języki kaszubski i friulijski. Zagrożenia i szanse. Porównanie stopnia zaawansowa-nia odchodzenia od języków. Kraków. Google Scholar
ZIÓŁKOWSKA, M. (2011), Anthroponymy as an element identifying national minority. The characteristics of Polish Old Believers’ names. W: ESUKA – JEFUL. 2 (1), 383-398.
Crossref
Google Scholar
ZNANIECKI, F. (2001), Socjologia wychowania. Tom I i II. Warszawa. Google Scholar
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu