Dziedzictwo dawnej Rzeczypospolitej w języku pierwszego polskiego przekładu poematu „Metai” Kristijonasa Donelaitisa
The legacy of the former Republic of Poland in the language of the first Polish translation of Kristijonas Donelaitis’ poem “Metai”
Jolanta Mędelska
Kazimierz Wielki UniversityAbstrakt
The author analysed the language of the first Polish translation of the eighteenth-century poem “Metai” [The Seasons] by Kristijonas Donelaitis, a Lithuanian Lutheran pastor. The translation was made in 1933 by a socialist activist and close associate of Józef Piłsudski, Kazimierz Pietkiewicz. The analysis showed that the language of the translation is peculiar. On the one hand, this peculiarity consists in refraining from archaizing the translation and the use of elements that are close to the translator’s style of social-political journalism (e.g., dorobkiewicz [vulgarian], feministka [feminist]), on the other hand, the presence at all levels of language of peculiarities characteristic for Kresy Polish language in both its territorial variations. These are generally old features of common Polish, the retention of which in the eastern areas of the Polish Rzeczpospolita was supported by the influence of substrate languages, later also Russian, or by borrowing. This layer was natural in the language of the translator, born in Ukraine, who spent part of his life in Vilnius, some in exile in Russia. This is the colourful linguistic heritage of the former Republic of Poland.
Słowa kluczowe:
traces of the linguistic heritage of the former Republic of Poland, journalistic features, Lithuanian eighteenth-century poetry, translationBibliografia
BAJEROWA, I. (1964), Kształtowanie się systemu polskiego języka literackiego w XVIII wieku. Wrocław etc. Google Scholar
BAJEROWA, I. (1992), Polski język ogólny XIX wieku. Stan i ewolucja. T. II. Fleksja. Katowice. Google Scholar
DAWIDZIAK-KŁADOCZNA, M. (2004), „Cherlacy z sercem oziębłym”. O języku pism i mów Józefa Piłsudskiego. Łask. Google Scholar
DONELAITIS (2014), Kristijonas Donelaitis. W: http://www.mab.lt/Donelaitis/kuryba.html [dostęp: 2 I 2020]. Google Scholar
DUBOWIK, H./MALINOWSKI L. J. (red.) (2008), Wileński słownik biograficzny. Bydgoszcz. Google Scholar
GOŁABEK, A. (1990), Wpływy litewskie na polszczyznę okolic Puńska w zakresie nazw żywności. W: Kondratiuk M. (red.), Bałto-słowiańskie związki językowe. Wrocław etc., 129-140. Google Scholar
JACKIEWICZ, M. (1997), Kristijonas Donelaitis i jego poemat „Pory roku” w przekładach i w polskiej opinii literackiej (do 1989 r.). W: Przegląd Wschodni IV/2 (14), 339-363. Google Scholar
JACKIEWICZ, M. (2008), Encyklopedia Ziemi Wileńskiej. T. VI. Książka i prasa na Ziemi Wileńskiej: drukarnie, wydawnictwa, księgarnie, biblioteki, czasopisma. XVI w.-1945 r. Bydgoszcz. Google Scholar
KAZIMIERZ PIETKIEWICZ (2019). W: https://pl.wikipedia.org/wiki/Kazimierz_Pietkiewicz [dostęp: 4 I 2020]. Google Scholar
KIKLEVICH, A. [Киклевич, А.] (2018), Притяжение языка. Т. 5: Рассыпалась картотека... Лингвистические Google Scholar
заметки и комментарии. Olsztyn. Google Scholar
KLEMENSIEWICZ, Z. (1951), Szkic gramatycznej charakterystyki poetyckiego języka Słowackiego. W: Język Google Scholar
Polski XXXI, 1, 1-14. Google Scholar
KOLBERG, O. (1966), Dzieła wszystkie. T. 53: Litwa. Wrocław / Poznań. Google Scholar
KRISTIJONAS (2014), Kristijonas Donelaitis: metų ir raštų ratas. W: http://www.mab.lt/Donelaitis/biografija.html [dostęp: 2 I 2020]. Google Scholar
KURZOWA, Z. (1985), Polszczyzna Lwowa i kresów południowo-wschodnich do 1939 roku. Warszawa / Kraków. Google Scholar
KURZOWA, Z. (1993), Język polski Wileńszczyzny i kresów północno-wschodnich XVI-XX wieku. Warszawa / Kraków. Google Scholar
KUZBORSKA, A. (2010), Kristijonas Donelaitis a rozwój litewskiej literatury narodowej. W: Studia Interkulturowe Europy Środkowo-Wschodniej V, 87-103. Google Scholar
KUZBORSKA, A. (2014), Kristijonas Donelaitis. W: http://tygodnik.lt/201412/aktualia3.html [dostęp: 2 I 2020]. Google Scholar
KUZBORSKA, A. (2018), 200 Jahre Übersetzungsgeschichte der Metai von Kristijonas Donelaitis: von Rhesa bis Schneider. In: Annaberger Annalen über Litauen und deutsch-litauische Beziehungen XXVI, 207-230. Google Scholar
LAM, S. (1933), Leksykon ilustrowany. Encyklopedia powszechna w jednym tomie. Warszawa. Google Scholar
LEWASZKIEWICZ, T. (2017), Język powojennych przesiedleńców z Nowogródka i okolicy. Poznań. Google Scholar
LEWICOWO (2019). W: http://lewicowo.pl/robotnik-ma-ojczyzne/ [dostęp: 4 I 2020]. Google Scholar
ŁAWRYNOWICZ, Z. (1982), Życie Krystyna Donelajtisa. W: Donelaitis, K. Pory roku. Olsztyn / Białystok. Google Scholar
MARSZAŁEK, M. (2006), Słownictwo wydawnictw książkowych drukowanych na radzieckiej Litwie. Opis dyferencjalny. Bydgoszcz. Google Scholar
MĘDELSKA, J. (2000), Język polskiej prasy wileńskiej (1945-1979). T. II. Lata 1945-1959. Bydgoszcz. Google Scholar
MĘDELSKA, J. (2001), Język polskiej prasy wileńskiej (1945-1979). T. III. Lata 1960-1979, cz. 1.: Fonetyka, Google Scholar
słowotwórstwo, fleksja, składnia. Bydgoszcz. Google Scholar
MĘDELSKA, J. (2004), Język polskiej prasy wileńskiej (1945-1979). T. III. Lata 1960-1979, cz. 2: Słownictwo: Google Scholar
Wyrazy. Bydgoszcz. Google Scholar
MĘDELSKA, J. (2010), Głogi, gnoje, grady, grochy – północnokresowe formy liczby mnogiej. W: LingVaria V, 1 (9), 115-124. Google Scholar
MĘDELSKA, J., MARSZAŁEK, M. (2005), Za murem. Polszczyzna wydawnictw kowieńskich publikowanych Google Scholar
w Republice Litewskiej w latach 1919-1940 (na tle ogólnopolskim i północnokresowym). T. I. Fonetyka, grafia. Bydgoszcz. Google Scholar
NEP PWN (1995-1999), Nowa encyklopedia PWN. T. I-VII. Warszawa. Google Scholar
NIEMOJEWSKI, M. (2016), Donelaitis i Baranauskas: między piśmiennością a literaturą. W: Przegląd Google Scholar
Środkowo-Wschodni I, 30-67. Google Scholar
PIEŚŃ (2019). W: https://pl.wikipedia.org/wiki/Pie%C5%9B%C5%84_wolnego_ducha [dostęp: 4 I 2020]. Google Scholar
PIETKIEWICZ, K. (1933), Rok. Obrazy z życia chłopów XVIII-go wieku (blisko 200 lat temu). Opowiedział Google Scholar
Chrystjan Donalitius (Donalejtis, Duonełaitis) 1714-1780, z V-go wydania litewskiego Szłapelisa Google Scholar
przełożył K. P. Warszawa. Google Scholar
RÖMER, M. (1908), Litwa. Studium o odrodzeniu narodu litewskiego. Lwów. Google Scholar
ROSZKO, R. (2005), Ogólny opis kontrastywny języka litewskiego i polskiego. Wybrane zagadnienia. W: Acta Baltico-Slavica XXIX, 47-67. Google Scholar
SZOBER, S. (1937), Słownik ortoepiczny. Jak mówić i pisać po polsku., Warszawa. Google Scholar
WE PWN (2001-2005), Wielka encyklopedia PWN. T. I-XXXI. Warszawa. Google Scholar
WEP PWN(1962-1970), Wielka encyklopedia powszechna PWN. T. I-XIII. Warszawa. Google Scholar
Kazimierz Wielki University
