Co Eliza Orzeszkowa pisała o małżeństwie w "Pamiętniku Wacławy. Ze wspomnień młodej panny" i "Marcie"
Abstrakt
This article focuses on the analysis of the issue of marriage amongst the landed gentry in nineteenth-century Poland as depicted in two novels by Eliza Orzeszkowa: "Pamiętnik Wacławy. Ze wspomnień młodej panny" (Wacława’s Memoirs: From the Memories of a Young Lady) and "Marta". The article examines how the images of marriage presented by the author show young women’s dependence on the will of the family and the decisions of their intended husbands. The analysis of these two novels aims to outline the traditional models of marriage prevailing at that time and to show what challenges and difficulties the heroines must go through in their lives. The images of marriage presented in the novels allow us to explore the complexity of the relationships between partners and to understand their social, cultural and psychological context. The article analyses the social context of such marriages, which often served to maintain the social and economic position of the relative families, as well as their impact on the lives of individuals, especially women, who were often deprived of independence and subordinated to men. The analysis of these topics allows for a better understanding of the socio-cultural realities of the period and reflection on the evolution of the institution of marriage and its role in the history of Polish society.
Słowa kluczowe:
marriage, women, 19 century, emancipation, Eliza OrzeszkowaBibliografia
Orzeszkowa, E. (2000), Pamiętnik Wacławy. Ze wspomnień młodej panny. Gdańsk: Tower Press. Google Scholar
Orzeszkowa, E. (1949), Marta. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza Książka i Wiedza. Google Scholar
Orzeszkowa, E. (2002), Kilka słów o kobietach. O pracy kobiet. W: Publicystyka okresu pozytywizmu. 1860–1900. Oprac. Fita, S. Warszawa: Wydawnictwo IBL. Google Scholar
Baszewska, M. (2015), Pisarze pozytywistyczni o sytuacji kobiet. Na przykładzie twórczości Elizy Orzeszkowej i Bolesława Prusa. Tekstura. Rocznik filologiczno-kulturoznawczy VI: 37–54. DOI: 10.12775/Tek.2015.015. Google Scholar
Bogucka, M. (1994), Staropolskie obyczaje w XVI–XVII wieku. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy. Google Scholar
Borszyńska, S. (2017), Jak kobiety przełamywały dziewiętnastowieczne schematy społeczne? Eliza Orzeszkowa, Maria Konopnicka i Paulina Kuczalska-Reinschmit na drodze ku emancypacji. W: Desperak, I./Kuźma, I.B. (red.), Kobiety niepokorne. Reformatorki – buntowniczki – rewolucjonistki. Herstorie. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego: 57–68. Google Scholar
Cornett, N. (2019), Wzmocnienie pozycji kobiet – miłość i listy. Narcyza Żmichowska i Entuzjastki w XIX-wiecznej Polsce. W: Janicka, A./Fournier Kiss, C./Olech, B. (red.), Przemiany dyskursu emancypacyjnego kobiet. Seria II: Perspektywa polska. Białystok: Wydawnictwo Temida: 235–48. Google Scholar
Dąbrowska, Z. (2001), Małżeństwa w Polsce współczesnej. Studium empiryczne. Roczniki Socjologii Rodziny XIII: 29–43. Google Scholar
Desperak, I./Matuszak, G./Sikorska-Kowalska, M. (2009), Emancypantki, włókniarki i ciche bohaterki Znikające kobiety, czyli białe plamy naszej historii. Pabianice: Wydawnictwo Omega-Praksis. Google Scholar
Dobkowska, J. (2016), Poglądy w kwestii potrzeby oraz zakresu edukacji kobiet panujące w drugiej połowie XIX i na przełomie XIX i XX wieku. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica 96: 89–107. Google Scholar
Głowiński, M. (1973), Gry powieściowe. Szkice z teorii i historii form narracyjnych. Warszawa. Państwowe Wydawnictwo Naukowe. Google Scholar
Górniak, T. (2019), Głos znad Niemna. Nowe spojrzenie na twórczość Elizy Orzeszkowej w świetle badań nad prywatnym księgozbiorem pisarki. W: Janicka, A./Fournier Kiss, C./Olech, B. (red.), Przemiany dyskursu emancypacyjnego kobiet. Seria II: Perspektywa polska. Białystok: Wydawnictwo Temida: 279–98. Google Scholar
Kaniewski, P. (2009), Entuzjastki warszawskie projektantkami nowoczesnej kobiety. Vade Nobiscum 1/27: 71–86. Google Scholar
Kienzler, I. (2014), Maria Konopnicka. Rozwydrzona bezbożnica. Warszawa: Wydawnictwo Bellona. Google Scholar
Korzeniewska, A./Słyszewska, J. (2004), Prawo małżeńskie w Kodeksie Napoleona. Studia Prawnoustrojowe 3: 169–192. Google Scholar
Kraskowska, E. (1999), Piórem niewieścim. Z problemów prozy kobiecej dwudziestolecia międzywojennego. Poznań: Wydawnictwo UAM. Google Scholar
Lipiński, P. (2023), Wasilewska. Czarno-biała. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne. Google Scholar
Miera, H. (2022), O Mariach i Martach tego świata. Kobieta oczami Orzeszkowej na podstawie powieści Maria. Academic Journal of Modern Philology 17: 119–130. DOI: 10.34616/ajmp.2022.17.12. Google Scholar
Niewęgłowska, A. (2011), rec. Agnieszka Lisak (2009), Miłość, kobieta i małżeństwo w XIX w., Warszawa, ss. 314. Klio 16/1: 233–240. Google Scholar
Piekara, M. (2013), Kwestia żydowska w publicystyce Elizy Orzeszkowej. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego. Google Scholar
Sikorska-Kowalska, M. (2009), „O wyborcze prawa kobiet”. Historia politycznej emancypacji. W: Desperak, I./Matuszak, G./Sikorska-Kowalska, M. (red.), Emancypantki, włókniarki i ciche bohaterki Znikające kobiety, czyli białe plamy naszej historii. Pabianice: Wydawnictwo Omega-Praksis: 4–21. Google Scholar
Sokal, U. (1998), Współczesne poglądy na charakter związku małżeńskiego. Roczniki Socjologii Rodziny X: 67–77. Google Scholar
Szczap, A. (2023), Czy w średniowieczu kobiety mogły być niezależne? Przypadek Hildegardy z Bingen. Konštantínove listy 16/2: 36–44. DOI: 10.17846/CL.2023.16.2.36-44. Google Scholar
Świetlik, K./Woś, P. (2020), „Gdzie kilka kobiet weźmie się za sprawę…”, czyli emancypacja na przykładzie Marii Dulębianki. W: Dajnowicz, M./Miodowski, A. (red.), Ruchy kobiece na ziemiach polskich w XIX i XX w: stan badań i perspektywy. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku: 107–129. Google Scholar
Topij-Stempińska, B. (2010), Rodzina i jej przemiany na przestrzeni wieków. W: Błasiak, A./Dybowska, E. (red.), Wybrane zagadnienia pedagogiki rodziny. Kraków: Wydawnictwo WAM: 25–42. Google Scholar
Urbańska, M. (2011), Wychowanie i kształcenie kobiet w XIX-wiecznej Polsce. Saeculum Christianum 18/1: 217–230. Google Scholar
Walczewska, S. (1999), Damy, rycerze i feministki. Kobiecy dyskurs emancypacyjny w Polsce. Kraków: Wydawnictwo Feminoteka. Google Scholar
Wietecha, A. (2019), Emancypantki Bolesława Prusa jako powieść o (nie)równouprawnieniu kobiet: niespójności i aporie. Warszawa: Temida 2. Google Scholar
Zientek, S. (2023), Tylko one. Polska sztuka bez mężczyzn. Warszawa: Wydawnictwo Agora. Google Scholar
Ziółek, E. (2019), O cywilnych rozwodach na ziemiach polskich w XIX wieku. Nowe badania nad recepcją Kodeksu Napoleona. Roczniki Humanistyczne LXVII/2: 199–209. DOI: 10.18290/rh.2019.67.2-11. Google Scholar
Żmichrowska, M.J./Baran, Z. (2017), Literacki świat Marii Konopnickiej (1842–1910) i jego wartości edukacyjne. Prace Naukowe Wyższej Szkoły Zarządzania i Przedsiębiorczości 44/5: 19–34. Google Scholar
Żurek, A. (2010), Atrakcyjność instytucji małżeństwa we współczesnych społeczeństwach. Roczniki Socjologii Rodziny XX: 93–108. Google Scholar
