Infinity on limits of the seas. Poetry and Life in "Baśń marynarska" [The Seafarer’s Fairy Tale] by Aleksander Szczęsny

Grzegorz Igliński

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie


Abstract

Analysis and interpretation of Aleksander Szczęsny’s poem Baśń marynarska [Seafarer’s fairy tale] (written in 1911 and published posthumously in his 1932 volume Pieśń o drodze [Song about the road]) is the subject of this article. This poem is immensely representative of the entire range of creative accomplishments of the poet, who liked applying marine imagery. Consequently, the interpretation is conducted in the context of his other works. Necessary references are also made to the literary tradition that was cherished by Szczęsny as a poet growing up in the Young Poland [Młoda Polska] period. These are works of authors who were young at that time: Le Voyage by Charles Baudelaire and Le Bateau ivre by Arthur Rimbaud, which both contain motives of seafaring. The article also attempts to explain the metaphoric term “fairy tale”, frequently utilised by Szczęsny, by applying the criteria developed during early German romanticism, mainly in works by Novalis.


Keywords:

Aleksander Szczęsny, poetry, fairy tale, child, voyage


Andersen, H.Ch. (1911a), La Reine des neiges et quelques autres contes. Trad. du danois par Moland, L., ill. par Dulac, E. Paris: L’édition d’art H. Piazza.   Google Scholar

Andersen, H.Ch. (1911b), Stories from Hans Andersen. With ill. by Dulac, E. New York/London: Hodder & Stoughton.   Google Scholar

Andersen, H.Ch. (1913a), Baśnie Andersena. Oprac. Szczęsny, A. Warszawa/Kraków: Wydawnictwo Jakuba Mortkowicza.   Google Scholar

Andersen, H.Ch. (1913b), Ogród rajski; Słowik; Szaty królewskie. Oprac. Szczęsny, A. Warszawa/Kraków: Wydawnictwo Jakuba Mortkowicza.   Google Scholar

Andersen, H.Ch. (1913c), Opowiadanie wiatru; Syrena. Oprac. Szczęsny, A. Warszawa/Kraków: Wydawnictwo Jakuba Mortkowicza.   Google Scholar

Andersen, H.Ch. (1915), Królowa Śniegu. Oprac. Szczęsny, A. Warszawa/Kraków: Wydawnictwo Jakuba Mortkowicza.   Google Scholar

Andersen, H.Ch. (1992), Baśnie Andersena. Oprac. Szczęsny, A. Kraków: Oficyna Literacka.   Google Scholar

Andersen, H.Ch. (2005), Baśnie. Przeł. Szczęsny, A./Jabłońska, P., oprac. Włodarczyk, B. Kraków: Wydawnictwo Greg.   Google Scholar

Andersen, H.Ch. (2010), Baśnie. Przeł. Szczęsny, A./Jabłońska, P., oprac. Włodarczyk, B./Studziński, M. Kraków: Wydawnictwo Greg.   Google Scholar

Andersen, H.Ch. (2014), Baśnie. Przeł. Szczęsny, A./Jabłońska, P./Mirandola, F., oprac. Włodarczyk, B./Studziński, M./Zagnińska, M. Kraków: Wydawnictwo Greg.   Google Scholar

Andersen, H.Ch. (2017), Baśnie Andersena. Przeł. Szczęsny, A. Warszawa: Wydawnictwo Avia Artis.   Google Scholar

Andersen, H.Ch. (2020), Baśnie. Przeł. Niewiadomska, C. etc. Bielsko-Biała: Wydawnictwo Dragon Sp. z o.o.   Google Scholar

Baudelaire, Ch. (1990), Kwiaty zła. Wyb. Leśniewska, M./Brzozowski J., red. i posł. Brzozowski, J., przeł. Bieńkowski, Z. etc. Kraków: Wydawnictwo Literackie.   Google Scholar

Baudelaire, K. (1894), Kwiaty grzechu. Przeł. Adam M-ski [tj. Trzeszcz¬kowska, Z.]/Lange, A. Warszawa: nakład Hieronima Cohna.   Google Scholar

Dobrowolski, A. (1914), Lećcie me pieśni. Poezye. Z przedm. Kasprowicza, J., notatką biograficzną poprzedził i do druku przygotował Saloni, J. Lwów: nakładem Księgarni Gubrynowicza i Syna.   Google Scholar

Hertz, P. (red.) (1967), Zbiór poetów polskich XIX w. Ks. 5. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.   Google Scholar

Jastrun, M./Kamionkowa, J. (red.) (1976), Poezja Młodej Polski. Kraków: Wydawnictwo Literackie.   Google Scholar

Jedlicz, J. (1998), Utwory wybrane. Oprac. Czabanowska-Wróbel, A. Kraków: Wydawnictwo Literackie.   Google Scholar

Matuszewski, R./Pollak, S. (red.) (1966), Poezja polska 1914–1939. Antologia. Warszawa: Czytelnik.   Google Scholar

Novalis (1914), Henryk Ofterdingen. Powieść. Przeł. Mirandola, F. Warszawa/Kraków: Wydawnictwo Jakuba Mortkowicza.   Google Scholar

Novalis (1984), Kwietny pył. W: Uczniowie z Sais. Proza filozoficzna – studia – fragmenty. Wyb., przeł., wstępem i przyp. opatrzył Prokopiuk, J. Warszawa: Czytelnik: 90–121.   Google Scholar

Novalis (1995a), Heinrich von Ofterdingen. W: Werke in einem Band. Hrsg. von Mähl, H.-J./Samuel, R., kommentiert von Simm, H.-J. unter Mitwirkung von Jais, A. München: Deutscher Taschenbuch Verlag: 237–413.   Google Scholar

Novalis (1995b), Vermischte Bemerkungen / Blüthenstaub 1797/98. W: Werke in einem Band. Hrsg. von Mähl, H.-J./Samuel, R., kommentiert von Simm, H.-J. unter Mitwirkung von Jais, A. München: Deutscher Taschenbuch Verlag: 423–483.   Google Scholar

Novalis (2003), Henryk von Ofterdingen. Przeł. i oprac. Szymani, E./Kunicki, W. Wrocław/Warszawa/ Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.   Google Scholar

O królowej Bałtyku i inne polskie baśnie (2007). Łódź: Wydawnictwo Literatura.   Google Scholar

Rimbaud, A. (1969), Poezje. Red. Ważyk, A. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.   Google Scholar

Rimbaud, A. (1993), Wiersze. Sezon w piekle. Iluminacje. Listy. Przeł. Czechowicz, J. etc., wyb., oprac. i posł. opatrzył Międzyrzecki, A. Kraków: Wydawnictwo Literackie.   Google Scholar

Rimbaud, J.A. (1999), Dzieła. Przeł. i wstępem opatrzył Kolankowski, J. Kraków/Jelenia Góra: Mistar.   Google Scholar

Schiller, F. (1913), Über naive und sentimentalische Dichtung. W: Sämtliche Werke. Hrsg. Höfer, C. Bd. 12. München/Leipzig: Georg Müller Verlag: 53–152.   Google Scholar

Schiller, F. (2006), O poezji naiwnej i sentymentalnej. Przeł. Krońska, I. W: Dzieła wybrane. Wyb., wstęp i oprac. Kaszyński, S.H. T. 1: Poezje, proza, pisma estetyczne, pisma historyczne, listy do Goethego. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie: 237–291.   Google Scholar

Sikora, I. (red.) (1990), Antologia liryki Młodej Polski. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.   Google Scholar

Staff, L. (1980), Poezje zebrane. T. 1. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.   Google Scholar

Szczęsny, A. (1913), Kolorowe okienko. Warszawa: Wydawnictwo Jakuba Mortkowicza.   Google Scholar

Szczęsny, A. (1932), Pieśń o drodze. Warszawa: Wydawnictwo Jakuba Mortkowicza.   Google Scholar

Szczęsny, A. (2000), Poezje wybrane. Oprac. Okulicz-Kozaryn, R./Ignaszak, M., wstęp Okulicz-Kozaryn, R. Kraków: Wydawnictwo Literackie.   Google Scholar

Szczęsny, A. (2006), O złym czarowniku i cudownej gęśli. Łódź: Wydawnictwo Literatura.   Google Scholar

Szczęsny, A./Konopnicka, M. (2007), O złym czarowniku i cudownej gęśli; O tym, jak to ze lnem było. Łódź: Wydawnictwo Literatura.   Google Scholar

Wielka księga legend i baśni polskich (2007). Poznań: Wydawnictwo Papilon – Publicat.   Google Scholar

Wortman, S. (red.) (1990), Woda żywa. Baśnie pisarzy polskich. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Nasza Księgarnia”.   Google Scholar

Andrzejewski, B. (1989), Przyroda i język. Filozofia wczesnego romantyzmu w Niemczech. Warszawa/Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.   Google Scholar

Baran, Z. (2006), Idee – mity – symbole w polskich baśniach literackich wydanych w XIX i XX wieku. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej.   Google Scholar

Béguin, A. (2011), Dusza romantyczna i marzenie senne. Esej o romantyzmie niemieckim i poezji francu¬skiej. Przeł. Stróżyński, T. Gdańsk: Wydawnictwo słowo/obraz terytoria.   Google Scholar

Boleski, A. (1932) [Wstęp]. W: Szczęsny, A., Pieśń o drodze. Warszawa: Wydawnictwo Jakuba Mortkowicza: 2–6.   Google Scholar

Brzozowska, Z. (1970), Andersen w Polsce. Historia recepcji wydawniczej. Wrocław/Warszawa/Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.   Google Scholar

Czabanowska-Wróbel, A. (1996), Baśń w literaturze Młodej Polski. Kraków: TAiWPN Universitas.   Google Scholar

Czabanowska-Wróbel, A. (2003), Dziecko. Symbol i zagadnienie antropologiczne w literaturze Młodej Polski. Kraków: TAiWPN Universitas.   Google Scholar

Czachowski, K. (1934), Obraz współczesnej literatury polskiej 1884–1933. T. 2: Neoromantyzm i psychologizm. Lwów: Państwowe Wydawnictwo Książek Szkolnych.   Google Scholar

Feldman, W. (1985), Współczesna literatura polska 1864–1918. Wstęp napisała Walas, T., oprac. tekstu Rydlowa, M. T. 1. Kraków: Wydawnictwo Literackie.   Google Scholar

Fieguth, R. (2007), Podróż i problematyczny zachwyt. O dwu wątkach w „Kwiatach zła” Baudelaire’a i w „Vade-mecum” Norwida. W: Cieśla-Korytowska, M./Płaszczewska, O. (red.), Dziedzictwo Odyseusza. Podróż, obcość i tożsamość, identyfikacja, przestrzeń. Kraków: TAiWPN Universitas: 279–298.   Google Scholar

Filipkowska, H. (1977), Tułacze i wędrowcy. W: Podraza-Kwiatkowska, M. (red.), Młodopolski świat wyobraźni. Kraków: Wydawnictwo Literackie: 11–48.   Google Scholar

Floryńska, H. (1976), Spadkobiercy Króla Ducha. O recepcji filozofii Słowackiego w światopoglądzie polskiego modernizmu. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.   Google Scholar

Friedrich, H. (1978a), Baudelaire. W: Struktura nowoczesnej liryki. Od połowy XIX do poł. XX wieku. Przeł. i opatrzyła wstępem Feliksiak, E. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy: 57–87.   Google Scholar

Friedrich, H. (1978b), Rimbaud. W: Struktura nowoczesnej liryki. Od połowy XIX do poł. XX wieku. Przeł. i opatrzyła wstępem Feliksiak, E. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy: 88–135.   Google Scholar

Kamionka-Straszakowa, J. (1992), Zbłąkany wędrowiec. Z dziejów romantycznej topiki. Wrocław/Warszawa/ Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.   Google Scholar

Kijowski, A. (2003), Grymas Baudelaire’a. W: Baudelaire, Ch., Sztuka romantyczna. Wstęp Kijowski, A., koment. i przyp. Pichois, C. Gdańsk: Wydawnictwo słowo/obraz terytoria: 5–30.   Google Scholar

Kozikowski, E. (1964), Aleksander Szczęsny. W: tegoż, Więcej prawdy niż plotki. Wspomnienia o pisarzach czasów minionych. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy: 169–181.   Google Scholar

Krzyżanowski, J. (1963), Neoromantyzm polski 1890–1918. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.   Google Scholar

Kuliczkowska, K. (1975), Literatura fantastyczna w latach 1900–1918. W: Literatura dla dzieci i młodzieży w latach 1864‒1918. Zarys monograficzny, materiały. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne: 151–160.   Google Scholar

Lam, A. (1968), Aleksander Szczęsny 1885–1929. W: Wyka, K./Hutnikiewicz, A./Puchalska, M. (red.), Literatura okresu Młodej Polski. T. 1. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe: 605–617.   Google Scholar

Leszczyński, G. (1990), Młodopolska lekcja fantazji. O przełomie antypozytywistycznym w literaturze fantastycznej dla dzieci i młodzieży. Warszawa: Instytut Literatury Polskiej UW.   Google Scholar

Leśmian, B. (2011), Aleksander Szczęsny: „To, co się stało”. W: Dzieła wszystkie. Szkice literackie. Zebr. i oprac. Trznadel, J. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy: 365–370.   Google Scholar

Ługowska, J. (1988), Przeciw szarości ‒ czyli o baśni literackiej. W: tejże, Bajka w literaturze dziecięcej. Warszawa: Młodzieżowa Agencja Wydawnicza: 93–133.   Google Scholar

Makowiecki, A.Z. (1987), Młoda Polska. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.   Google Scholar

Mikinka, A.E. (2019), Metafizyka codzienności w poezji Aleksandra Szczęsnego. Studia Filologiczne UJK 32: 23–37.   Google Scholar

Mikinka, A.E. (2020), Aleksander Szczęsny (1885–1929). Poeta, baśniopisarz, patriota. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.   Google Scholar

Mikinka, A.E. (2021), Metafizyczne wędrówki ku źródłom poznania w zapomnianych baśniach Aleksandra Szczęsnego. W: Nosek, A./Wosnitzka-Kowalska, M. (red.), Sacrum w literaturze dziecięcej i młodzieżowej. Kraków: TAiWPN Universitas: 257–271.   Google Scholar

Ogłoza, E. (2020), Dulac i Nielsen w Mortkowiczowych edycjach Andersena (rozpoznanie). W: Jaskółowa, E. (red.), Ludzie księgi. Wokół wybranych zagadnień wydawnictwa Jakuba Mortkowicza. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego: 97–109.   Google Scholar

Okulicz-Kozaryn, R. (2000), Cudowność wzgardzonych szczegółów. W: Szczęsny, A., Poezje wybrane. Oprac. Okulicz-Kozaryn, R./Ignaszak, M., wstęp Okulicz-Kozaryn, R. Kraków: Wydawnictwo Literackie: 5–44.   Google Scholar

Peyre, H. (1990a), Baudelaire. W: Co to jest symbolizm? Przeł. i posł. opatrzył Żurow¬ski, M. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe: 48–71.   Google Scholar

Peyre, H. (1990b), Rimbaud, czyli symbolizm buntu. W: Co to jest symbolizm? Przeł. i posł. opatrzył Żurow¬ski, M. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe: 72–104.   Google Scholar

Podraza-Kwiatkowska, M. (1992), Literatura Młodej Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.   Google Scholar

Richard, J.-P. (2008a), Głębia Baudelaire’a. W: Poezja i głębia. Przekł. i posł. Swoboda, T. Gdańsk: Wydawnictwo słowo/obraz terytoria: 67–120.   Google Scholar

Richard, J.-P. (2008b), Rimbaud, czyli poezja powstawania. W: Poezja i głębia. Przekł. i posł. Swoboda, T. Gdańsk: Wydawnictwo słowo/obraz terytoria: 137–181.   Google Scholar

Skrabarz [tj. Skrabacz], D. (2000 [tj. 2001]), Baśniowy świat Młodej Polski. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.   Google Scholar

Tomkowski, J. (1993), Słowa i sny. W: Mistyka i herezja. Wrocław: Wydawnictwo „Paradox”: 243–262.   Google Scholar

Trzeciakowski, W. (2007), Złota Epoka jako temat eschatologiczny w pismach Novalisa. W: Korotkich, K./Ławski, J. (red.), Apokalipsa. Symbolika – tradycja – egzegeza. T. 2. Białystok: Instytut Filologii Polskiej Uniwersytetu w Białymstoku: 321–330.   Google Scholar

Waksmund, R. (1977), Bajkosfera, czyli o użyciu semiotycznych fabuł baśniowych. Rekonesans badawczy. Litteraria 9: 99–119.   Google Scholar

Wilczewska, K./Woronczakowa, L. (red.) (2003), Słownik polszczyzny XVI wieku. T. 31: Prza – przemieść. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN.   Google Scholar

Woronow, I. (2008), Romantyczna idea koresponden¬cji sztuk. Stendhal, Hoffmann, Baudelaire, Norwid. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.   Google Scholar

Wróblewska, V. (2003), Przemiany gatunkowe polskiej baśni literackiej XIX i XX wieku. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.   Google Scholar

Wyka, K. (1968), Charakterystyka okresu Młodej Polski. W: Wyka, K./Hutnikiewicz, A./Puchalska, M. (red.), Literatura okresu Młodej Polski. T. 1. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe: 9–64.   Google Scholar

Zabawa, K. (1999), „Kalejdoskop myśli, wrażeń i obrazów” – młodopolskie odmiany krótkiego poematu prozą. Kraków: TAiWPN Universitas.   Google Scholar

Zabawa, K. (2017), Od powiastki do baśni. Andersen według Wandy Młodnickiej i Aleksandra Szczęsnego. W: Ratuszna, H./Wiśniewska, M./Wróblewska, V. (red.), Andersenowskie inspiracje w literaturze i kulturze polskiej. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika: 95–110.   Google Scholar


Published
2025-12-16

Cited by

Igliński, G. (2025). Infinity on limits of the seas. Poetry and Life in "Baśń marynarska" [The Seafarer’s Fairy Tale] by Aleksander Szczęsny. Acta Neophilologica, 2(XXVII), 73–99. https://doi.org/10.31648/an.11746

Grzegorz Igliński 
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie