Wyróżnienie bogini Tanit przez Barkidów (237–201 p.n.e.)?

Miron Wolny

doi:10.31648/ep.8386

Opublikowane: 2022-12-071

Nr XXIII/2 (2022)

Wyróżnienie bogini Tanit przez Barkidów (237–201 p.n.e.)?

Miron Wolny

Echa Przeszłości

Dział: ARTYKUŁY I ROZPRAWY

https://doi.org/10.31648/ep.8386

Abstrakt

Autor artykułu zastanawia się nad miejscem bogini Tanit w religijnej sferze funkcjonowania Barkidów. Zauważa, że numizmatyka punicka eksponuje związek Barkidów z Heraklesem-Melquartem, a także boginią Tanit, uwidaczniając jednocześnie rosnące tendencje zmierzające do wyróżnienia tych bóstw. Tanit była bóstwem o problematycznej, ale przypuszczalnie jednak fenickiej proweniencji i pozostawała zakorzeniona w kartagińskim systemie teologicznym – również z racji jej małżeńskiego związku z Baal-Ḥamonem, w którym odgrywała rolę introduktorki prowadzącej przed jego oblicze (Tanit-pene-Baal). Chociaż miała swoje umocowanie w wyznawanym przez Barkidów panteonie i korelowała ze sferą teologiczną, nie była jednak pierwszoplanowym bóstwem w tym uczczeniu. Zmiana tej sytuacji nastąpiła przypuszczalnie pod koniec drugiej wojny punickiej, co potwierdzają analizy źródeł numizmatycznych, a także propagandowe odwołania samego Hannibala, przechowywane przez źródła literackie. W porównawczym kontekście badań nad religią kartagińską uzasadnione wydaje się przypuszczenie, że Barkidzi usiłowali wykorzystać fenomen szerokiego zasięgu i rozpoznawalności bogini Tanit, jako pewnego rodzaju „znaku towarowego” świata fenicko-punickiego. W tym sensie wyróżnienie Tanit mogło posiadać fasadowe znaczenie, niekoniecznie związane z głębszym przeobrażeniem podstaw
teologicznych systemu religijnego, którego uczestnikami byli Barkidzi. Znaczenie tego gestu było przede wszystkim nacechowane politycznym pragmatyzmem.

Słowa kluczowe:

religia fenicka, religia kartagińska, Barkidzi, Hannibal, Tanit, Junona

Inne teksty tego samego autora

1 2 > >>

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Wolny, M. (2022). Wyróżnienie bogini Tanit przez Barkidów (237–201 p.n.e.)?. Echa Przeszłości, (XXIII/2), 9–29. https://doi.org/10.31648/ep.8386

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Acquaro E., Su i „ritratti Barcidi“ delle monete puniche, RSA 13-14, 1983-1984, s. 83-86.
Google Scholar

Africa Th. W., The One-Eyed Man against Rome: An Exercise in Euhemerism, „Historia: Zeitschrift für Alte Geschichte” 19/5, 1970, s. 528-538.
Google Scholar

Amadasi Guzzo M. G., Tanit-'ŠTRT e Milk-'ŠTRT: ipotesi, „Orientalia” 60/2, 1991, s. 82-91.
Google Scholar

Albright W. F., The Evolution of the West-Semitic Divinity 'An-'Anat-'Att?, „American Journal of Semitic Languages and Literatures” 41/2, 1925, 73-101.
Crossref
Google Scholar

Alfaro Asins C., Economía y circulación monetaria en la segunda guerra púnica, w: La segunda guerra púnica en Iberia (XIII Jornadas de Arqueología Fenicio-púnica, Eivissa 1998), Eivissa 2000, s. 117-127.
Google Scholar

Baldus H. R., Eine Tanit?, „Chiron” 18, 1988, s. 1-14.
Google Scholar

Barceló P., Karthago und die iberische Halbinsel von den Barkiden. Studien zur karthagischen Präsens im westlichen Mittelmeerraum von Gründung von Ebusus (VII. Jh. V. Chr.) bis zum Übergang Hamilkars nach Hispanien (237 v. Chr.), Bonn 1988.
Google Scholar

Barceló P., Einige Bemerkung zur karthagischen Aristokratie, w: Die Macht der Wenigen. Aristokratische Herrshaftpraxis, Komunikation und „edler“ Lebensstil in Antike und Früher Neuzeit, ed. H. Beck, P. Scholz, U. Walter, München 2008, 253-276.
Crossref
Google Scholar

Barré M. L., The God-List Treaty between Hannibal and Philip V of Macedonia: A Study in the Light of the Ancient Near Eastern Treaty Tradition, Baltimore 1983.
Google Scholar

Bellen H., Metus Gallicus – Metus Punicus. Zum Furchtmotiv in der römischen Republik, Stuttgart 1985.
Google Scholar

Bickerman E. J., An Oath of Hannibal, „Transactions and Proceedings of the American Philological Association” 75, 1944, s. 87-102.
Crossref
Google Scholar

Bickerman E. J., Hannibal's Covenant, „The American Journal of Philology” 73/1, 1952, s. 1-23.
Crossref
Google Scholar

Blázquez M. J., La política bárquida en la Península Ibérica”, w: Atti V Congresso internazionale di studi fenici e punici, Marsala-Palermo, 2-8 ottobre 2000, vol. III, Palermo 2005, s. 1331-1342.
Google Scholar

Boehringer Ch., Zur Chronologie mittelhellenistischer Münzserien 220-160 v. Chr., Berlin 1972.
Google Scholar

Briquel D., Sur un fragment de Silènos de Kalè Actè (le singe d’Hannibal, FgrHist 175, F 8). A propos d’un article récent, „Ktema” 2004, s. 145-157.
Crossref
Google Scholar

Brizzi G., Metus Punicus. Studi e ricerche su Annibale e Roma, Bolonia 2011.
Google Scholar

Brody M., Further Evidence of the Specialized Religion of Phoenician Seafarers, w: Terra Marique. Studies in Art History and Marine Archaeology in Honor of Anna Marguerite McCann on the Receipt of the Gold Medal of the Archaeological Institute of America, ed. J. Pollini, Oxford 2005, s. 177-182.
Google Scholar

Burnett A., The Coinage of Magna Graecia from Pyrrhus to Hannibal, w: La Magna Grecia ad Pirro ad Annibale (Atti del Cinquantaduesimo Convegno di Studi sulla Magna Grecia, Taranto 27-30 Settembre 2012), Taranto 2015, s. 753-824.
Google Scholar

Christian M. A., Phoenician Maritime Religion: Sailors, Goddess Worship, and the Grotta Regina, „Die Welt des Orients” 43/2, 2013, s. 179-205.
Crossref
Google Scholar

Christian M. A., Mediterranean Grottos and the Umm El-Amed: Coastal Shrines and Regional Inland Temples, w: Phéniciens d’Orient et d’Occident. Mélanges Josette Elayi, ed. A. Lemaire, [Cahiers de IPOA 2], Paris 2014, s. 373-392.
Google Scholar

Chroust A.-H., Internationale Verträge in der Antike. Die diplomatischen Verhandlungen zwischen Hannibal und Philipp V von Makedonia, w: Hannibal, ed. K. Christ, Darmstadt 1974, s. 275-334.
Google Scholar

Cintas P., The Sign of Tanit, „Archaeologia Viva” 1, 1968-1969, s. 4-10.
Google Scholar

Clifford R. J., Phoenician Religion, „Bulletin of the American Schools of Oriental Research” 279, 1990, s. 55-64.
Crossref
Google Scholar

Cordischi L., Il frontoncino con la "Dea Caelestis" nei Musei Capitolini: cenni sulla divinità e sul suo culto, „Bullettino della Commissione Archeologica Comunale di Roma” 93/2, 1989-1990, s. 329-338.
Google Scholar

Culican W., Phoenician Demons, „Journal of Near Eastern Studies” 35/1, 1976, s. 21-24.
Crossref
Google Scholar

De Beer G., Hannibal. The Struggle for Power in the Mediterranean, London 1969.
Google Scholar

Devillers O., ou ? À propos de Justin, Historiae Philippicae, XIX, 1, 1, w: Actas del IV congresso internacional de estudios fenicos y púnicas, Cádiz, 2 al 5 de Octubre de 1995, vol. I, Cádiz 2000, s. 147-151.
Google Scholar

Dothan M., A Sign of Tanit from Tel 'Akko, „Israel Exploration Journal” 24/1, 1974, s. 44-49.
Google Scholar

Fariselli A. Ch., Il progetto politico dei Barcidi, „Pallas” 70, 2006, s. 105-122.
Google Scholar

Feeney D., The Gods in Epic: Poets and Critics of the Classical Tradition, Oxford 1991.
Google Scholar

Foulon É., Le héros des alpes (Polybe III, 47, 6 -48, 12): Mercure Alètès, „Revue de l’histoire des religions” 217, 2000, s. ???
Crossref
Google Scholar

Händl-Sagawe U., Der Beginn des 2. Punischen Krieges. Ein historisch-kritischer Kommentar zu Livius Buch 21, München 1995.
Google Scholar

Harden D., The Phoenicians, New York 1962.
Google Scholar

Huss W., Hannibal und die Religion, „Studia Phoenicia” 4, 1986, s. 223-238.
Google Scholar

Jahn J., Karthago und westliches Nordafrika, „Chiron” 7, 1977, s. ???
Google Scholar

Jenkins G. K., Lewis R. B., Carthaginian Gold and Electrum Coins, London 1963.
Google Scholar

Jenkins G. K., Sylloge Nummorum Graecorum (Danish National Museum – Fazsikel 42, North Africa: Syrtica – Mauretania), Copenhagen 1969.
Google Scholar

Levene D. S., Livy on the Hannibalic War, Oxford 2012.
Google Scholar

Levis D. M., Towards a Historian’s Text of Thucydides, Princeton 1952 (diss.).
Google Scholar

Lipiński E., Dieux et déesses de l'univers phénicien et punique, Leuven 1995.
Google Scholar

Lipiński E., Studia z dziejów i kultury starożytnego Bliskiego Wschodu, Kraków 2013.
Google Scholar

Manfredi L.-I., Le monete puniche, [w:] Pantelleria Punica. Saggi critici sui dato archeologici e riflessioni storiche per una nuova generacione di ricerca, a cura di E. Acquaro, Bologna 2006, s. 281-294.
Google Scholar

Mantel N., Der Bündnisvertrag Hannibals mit Philipp V. von Makedonien. Anmerkungen zur Verknüpfung des Zweiten Makedonischen Krieges mit dem Zweiten Punischen Krieg bei Livius, w: Rom und der Griechische Osten. Festschrift für H. Schmitt zum 65. Geburtstag dargebracht von Schüllern, Freunden und Münchener Kollegen, ed. Ch. Schubert, K. Brodersen, Stuttgart 1995, s. 175-186.
Google Scholar

Martin W. K., The Place of Thucydides in Ancient Historiography, Utah 2009.
Google Scholar

Melliti K., Religion et hellénisme à Carthage: la politique aristocratique à l'épreuve, „Pallas” 70, 2006, s. 381-394.
Google Scholar

Miles R., Carthage Must be Destroyed. The Rise and Fall of an Ancient Mediterranean Civilization, Allen Lane 2010.
Google Scholar

Miles R., Hannibal and Propaganda, w: A Companion to the Punic Wars, ed. D. Hoyos, Malden 2011, s. 260-279.
Crossref
Google Scholar

Morstadt B., Die Götterwelt Karthagos. Religion und Kulte einer antiken Metropole, „Antike Welt” 1, 2017, s. 22-29.
Google Scholar

Robinson E. S. G., Punic Coins of Spain and Their Bearing on the Roman Republican Series, [w:] Essays in Roman Coinage presented to H. Mattingly, Oxford 1956, s. 34-53.
Google Scholar

Scullard H. H., The Elephant in the Greek and Roman World, London 1974.
Google Scholar

Seibert J., Forschungen zu Hannibal, Darmstadt 1993.
Google Scholar

Sznycer M., Die punische Literatur, w: Karthago, ed. W. Huss, Darmstadt 1992, s. 321-341.
Google Scholar

Villaronga L., Las monedas hispano-cartaginesas, Barcelona 1973.
Google Scholar

Wolny M., Hannibal’s Oath before Expedition to Gades (237 B.C.) – Functions and Way of Reception, „Antiquitas” 28, 2005, s. 27-31.
Google Scholar

Wolny M., Hannibal w Italii (218-217 p.n.e.). Studia nad uwarunkowaniami początkowych sukcesów kartagińskich, Olsztyn 2007.
Google Scholar

Wolny M., Świadkowie przysięgi Hannibala (215 p.n.e.), w: Społeczeństwo i religia w świecie antycznym, red. S. Olszaniec, P. Wojciechowski, Toruń 2010, s. 159-172.
Google Scholar

Wolny M., Studia nad statusem i kompetencjami dowódców kartagińskich w okresie przewagi Barkidów (237-201 p.n.e.), wyd. 2, Oświęcim 2016.
Google Scholar

Wolny M., Ariston de Tyr –messager ou complice d'Hannibal? Récits de Trogue Pompée, Tite-Live et Appien, w: ANTIQUITAS AETERNA: Classical Studies Dedicated to Leszek Mrozewicz on his 70th Birthday, red. K. Balbuza, M. Duch, Z. Kaczmarek, K. Królczyk, A. Tatarkiewicz (Philippika Altertumswissenschaftliche Abhandlungen 153), Wiesbaden 2021, s. 507-514.
Google Scholar

Wolters E. J., Carthage and Its People, „The Classical Journal” 47/5, 1952, s. 191-194, 204.
Google Scholar

Zambon E., From Agathocles to Hieron II: the birth and development of basileia in Hellenistic Sicily, w: Ancient Tyranny, ed. S. Lewis, Edinburgh 2006, s. 77-94.
Crossref
Google Scholar

Xella P., Baal Hammon. Recherches sur l'identité d'un dieu phénico-punique, Roma 1991.
Google Scholar