Dyskurs rozwojowy i praktyki rozwoju w Afryce kolonialnej. Między asymilacją a zasadą rządów pośrednich

Ryszard Vorbrich

doi:10.31648/ep.5748

Opublikowane: 2020-08-211

Nr XX/2 (2019)

Dyskurs rozwojowy i praktyki rozwoju w Afryce kolonialnej. Między asymilacją a zasadą rządów pośrednich

Ryszard Vorbrich

Echa Przeszłości

Dział: ARTYKUŁY I ROZPRAWY

https://doi.org/10.31648/ep.5748

Abstrakt

Niniejsze studium podejmuje próbę przedstawienia dyskursu dotyczącego rozwoju Afryki. Z wąskiej perspektywy nauk ekonomicznych jest on utożsamiany ze wskaźnikami wzrostu. Z szerszej perspektywy jest on jednak ujmowany jako proces przeobrażeń, przechodzenia do stanów lub form bardziej złożonych, doskonalszych. Z tego względu Afryka to obszar, w którym kategoria rozwoju silnie sprzężona jest koncepcją kultury (komparacją o silnym zabarwieniu cywilizacyjnym). W tym kontekście wykształciło się deprecjonujące podejście do Afryki jako obszaru „niecywilizowanego”, „nierozwiniętego”. Dominujące początkowo w dyskursie rozwojowym kryteria teologiczne (chrześcijanin – niechrześcijanim) zostały zastąpione w epoce oświecenia miernikami „naukowymi”. Wedle nich, Afryka stała się symbolem „dzieciństwa cywilizacji”, a konsekwencji kontynentem (krajem) „czarnej kurateli” blackward). Wtórowały temu tezy o organicznej niedoskonałości społeczeństw niezachodnich (afrykańskich), rzutujące na ideologicznie motywowany imperatyw cywilizowania Afryki, legitymizujące system kolonialny. Krystalizowanie się systemu kolonialnego zbiegło się z ewolucją dyskursu rozwojowego, w którym wyróżnić można dwa podejścia: asymilacyjne oraz „rządów pośrednich”. Niniejsze studium szerzej charakteryzuje obie koncepcje, wskazując na ich kluczowe komponenty (m.in. kategorię évolués – w kontekście asymilacji i znaczenie tradycyjnych wodzów – w kontekście „rządów pośrednich”). Omawiana jest także ewolucja ram prawnych oraz instytucjonalnych (system mandatowy) służących rozwojowi Afryki w epoce kolonialnej oraz koncepcje (także niezrealizowane plany) dekolonizacji Afryki.

Słowa kluczowe:

Afryka, rozwój, system kolonialny, asymilacja, rządy pośrednie

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Vorbrich, R. (2020). Dyskurs rozwojowy i praktyki rozwoju w Afryce kolonialnej. Między asymilacją a zasadą rządów pośrednich. Echa Przeszłości, (XX/2). https://doi.org/10.31648/ep.5748

Cited by / Share

Bibliografia

Anghie A., Colonialism and the Birth of International Institutions: Sovereignty, Econrmy, and the Mandate

System of the League of Nations, “New York University Journal of International Law and Politics” – NYUJILP, t. 34 (3), December 2002, s. 513–633.

Anghie A., Imperialism, Sovereignty and the Making of International Law, Cambridge: Cambridge University Press 2004.

Asogoba, Y. Développement communauter en Afrique. Comprendre la dynamique des populations. Quebec: Les Presses de l’Université Laval 2008.

Bello U., Colonial Essentialism in Lord Ludgard’s „The Dual Mandate”, a Critical textual Analysis, “Advances Social Sciences Rechearch Journal, vol. 4, No 6, s. 73–90.

Blanchard P., Introduction. Trois siécles de présences en France, w: P. Blanchrd (ed.), La France Noire. Trois siécles de presences, Paris: Éditions La Découverte s. 11–46.

Carvalho P., Struktura społeczna społeczeństwa kolonialnego Angoli, Warszawa: Instytut Socjologii UW 1989.

Crewe E., Harrison E., Whose Development? An Ethnrgraphy of Aid, London: Palgrave Macmillan 1998.

Fullbert-Dumonteil J.-C., Les Ashatisde l ‘Afrique équatoriale, Paris: Jarden zoologiqued’ Aclimatation, 1887.

Gibbs D. N., The Political Economy of Third World Intervention: Mines, Money, and U.S. Policy in the Congo Crisis, University of Chicago Press 1991.

Girault A., Principes de colonisation et de législation coloniale, Paris 1894.

Hegel G. W. F., Wykłady z filozofii dziejów, tłum. A. Landman, J. Grabowski, Warszawa: PWN 1958.

Hajota (Pajzderska H. J.), Z dalekich lądów. Nowele i opowiadania, Warszawa: nakład i druk S. Lewentala 1893.

Hoernlé A.W., The native conception of Education in Africa, Africa, n° 4, 1932, s. 145–163.

Holford, J. (1988). Mass Education and Community Development in the British Colonies, 1940–1960: a study in the politics of community education. “International Journal of Lifelong Education”, 7(3), s. 163–183.

Hondius D., Black in Early Modern Europe: New Research from the Nederlands, w: D. C. Hine, T. D Keaton, S. Small (eds.), Black Europe and th eAfrican Diaspora, Boston: University of Illinois Press 2009, p. 29–47.

Humle P., 1986, Colonial Encounters: Europe and the Native Caribbean, 1492–1797, London–New York: Methuen 1986.

Juma N., Kofi Annan Quotes On Leadership, Education and Rights (https://everydaypower.com/ kofi-annan-quotes/).

Kipling R., The White Man’s Burden. The United States and the Philippine Islands, “McClure’s Magazine”, nr 12 (feb. 1899).

Kiwerska, J., Rozpad imperium brytyjskiego w Afryce. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1989.

Kowalski, M.A., Dyskurs kolonialny w Drugiej Rzeczpospolitej, Warszawa: Wydawnictwo GIG 2010.

L’Estone B. de, Au nom des « vrais Africains » Les élites scolarisées de l’Afrique coloniale face à l’anthropologie (1930–1950), „Terrain. Anthropologie & Sciences Humaines”, „Miroirs du colonialism”, Nr 28 (1997), p. 87–102.

Linneaus C., Systema naturae, Halae Magdeburgicae, 1758.

Lugard F.J.D., The dual mandate in British tropical Africa, Edinburgh, London, W. Blackwood and Sons, 1922.

Lugard F.J.D., Studying our primitive races. How the administrator gains from anthropology’s new insight into tribal life , “Daily Telegraph”, 30.07.1934.

Mamdani M., Citizen and subject: contemporary Africa and the legacy of late colonialism, New Jersey: Princeton University Press 1996.

Mazurczak W., Kolonializm i wojna: brytyjskie imperium kolonialne w czasie II wojny światowej. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1999.

Mayo, M.C., Community development, contestations, continuities and change. w: M.S. G. Craig, K. Popple (eds), Community Development in Theory and Practice. An International Reader (13–27). Nottingham: Spokesman 2008.

Meissner K., “Community development” i “animation rurale” – kolonialne początki „rozwoju uczestniczącego” w Afryce (maszynopis udostępniony autorowi).

Morgan D.J., Colonial Development: A factual survey of the origins and history of British aid to developing countries. London: Overseas Development Institute 1964.

Perham M., A restatement of Indirect Rule “Africa”, n° 7, juillet 1934, s. 321–334.

Rodney W., How Europe Underdeveloped Africa. Bogle L’Ouverture 1972.

Said E., Orientalizm, tłum. W. Kalinowski, Warszawa: PIW 2005.

Sienkiewicz H., W pustyni w puszczy, Warszawa: Gebethner i Wolf 1911.

Schweitzer A., Wśród wód i lasów dziewiczych, tłum. Z. Petersowa, Warszawa: Świat 1935.

Sobczyński M., Państwa i terytoria zależne. Ujęcie geograficzno-polityczne, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek 2006.

Thornton J., Africa and Africans in the Making of the Atlantic World, 1400–1800. Cambridge University Press 1998.

Tymowski M, Podróże i poselstwa władców zachodnioafrykańskich do Portugalii w XV w. „Afryka”, t. 40, 2014, s. 20.

Vorbrich R., Agent kontaktu – agent rozwoju. Od społeczeństwa kolonialnego do społeczeństwa globalnego, w: Rozwój a kultura. Perspektywy poznawcze i praktyczne, red. R. Vorbrich, PTL. Prace Etnologiczne t. 26, Wrocław: PTL, 2012, s. 131–147.

Vorbrich R., Plemienna i postplemienna Afryka Koncepcje i postaci wspólnoty w dawnej i współczesnej Afryce, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2012, s. 216–230.

Vorbrich R., Afroeuropejczycy czy Euroafrykanie? Rasa i tożsamość w przestrzeni kulturowego przenikania., „Afryka”, t. 40, 2014, s. 85–110.

Waligórski A., Antropologiczna koncepcja człowieka, Warszawa PWN 1973. Google Scholar