Codzienne wydatki wielkiego marszałka zakonu krzyżackiego z lat 1433–1435

Marek Radoch

doi:10.31648/ep.6342

Opublikowane: 2021-02-011

Nr XXI/2 (2020)

Codzienne wydatki wielkiego marszałka zakonu krzyżackiego z lat 1433–1435

Marek Radoch

Echa Przeszłości

Dział: ARTYKUŁY I ROZPRAWY

https://doi.org/10.31648/ep.6342

Abstrakt

Szczegółowa analiza zachowanych rachunków z końca 1433 i z 1434 i 1435 r. pokazuje nam, że:

wydatki wielkiego marszałka podczas jego urzędowania w Królewcu dotyczyły:

- zakupu: napojów (piwa, wina i miodu pitnego), ryb (śledzi, dorszy i innych), oleju, octu, grochu, cebul, gorczycy, krude (przypraw korzennych, bakalii czy ryżu, cukru innych produktów – w związku z ucztami), wyposażenia kuchennego; różnych tkanin i futer, pergaminu do pisania, wosku do pieczęci i do świec, dziegciu do pielęgnacji kopyt końskich i smarowania osi wozów, koni, pługów konnych i kusz;

- opłacenia: karła, występów grajków, lutnisty, puzonisty, trębacza i popisów tanecznych dzieweczek; sokolników i zakupu sokołów; artystycznych dzieł malarza (m.in. obrazu św. Erazma) i złotnika (m.in. srebrnych sówek); usług krawca, kapelusznika, praczki, szewca, łaziebnika, balwierza, kowala, stelmacha, stajennych, puszkarza, smolarza, szypra, robotników rolnych, wszelkiego rodzaju posługaczy; remontu okólnika dla koni i strzelnicy;

- wypłacenia wynagrodzeń: dla pisarza wielkiego marszałka Mikołaja, starszego kapelana chóru i kapelana chóru i dinerów (domowników);

- wsparcia finansowego: osób potrzebujących (starszych byłych urzędników, chorych księży, chcących udać się na pielgrzymkę, urzędników zakonnych w stanie czynnym, rycerzy, mieszczan (kupców) i witingów.

wydatki wielkiego marszałka podczas objazdów przez niego dolnopruskich ziem państwa krzyżackiego dotyczyły:

- bardzo częstych pobytów w Wałdowie - gościnnego przyjmowania wielkiego mistrza, marszałka krajowego inflanckiego, wielkiego komtura; zakupów m.in.: świń, cielaków, baranów, kur, jaj, dziczyzny, ryb, napojów, soli, owsa, wosku do pieczęci dla pisarza; remontu łaźni, naprawy rynny dachowej nad izbą wielkiego marszałka, oszklenia pokoju mieszkalnego;

- częstych pobytów na wybrzeżu (m. in. przy Lochstadt, Sarkawie, Szakach i Rositach) - spotkań z wielkim komturem, marszałkiem krajowym inflanckim, mistrzem inflanckim i księciem litewskim Świdrygiełłą, jak też z tamtejszymi Kuronami i Kuronkami - zakupów m. in. owsa, piwa gdańskiego, kubków, naczyń szklanych, dzbanów, uzd i soli; opłacania bednarzy i rymarzy;

- krótkich pobytów - jednorazowych w 1434 r. w Gierdawach i Węgorzewie -jednorazowych w 1435 r. w Rudawie, Krzemitach, Judytach, Tapiawie, Brandenburgu (Pokarminie), Frydlądzie i Alemborku – kilkakrotnych w 1435 r. w Kapornie, Galtgarbenie, Pobthenie i Memlu (Kłajpedzie); m.in. goszczenia w Rudawie marszałka krajowego inflanckiego, budowy stodoły w Kapornie czy rozbudowy zamku memelskiego.

wydatki wielkiego marszałka związane z jego podróżami w inne części państwa zakonnego dotyczyły:

- zjazdów w Elblągu i w Toruniu; odwiedzin Malborka, Elbląga, Gdańska, Przezmarka i Dąbrówna; zakupów m. in. wina, ryb i owsa.

Słowa kluczowe:

życie codzienne, wydatki, objazd, wielki marszałek, zakon krzyżacki

Inne teksty tego samego autora

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Radoch, M. (2021). Codzienne wydatki wielkiego marszałka zakonu krzyżackiego z lat 1433–1435. Echa Przeszłości, (XXI/2), 9–44. https://doi.org/10.31648/ep.6342

Cited by / Share

Bibliografia

Źródła

Geheimes Staatsarchiv Preussischer Kulturbesitz w Berlin-Dahlem, XX. Hauptabteilung, Ordensbriefarchiv, nr 7129.

Das Ausgabebuch des Marienburger Hauskomturs für die Jahre 1410–1420, hrsg. v. W. Ziesemer, Marienburg 1910.

Das grosse Ämterbuch des Deutschen Ordens, wyd. W. Ziesemer, Gdańsk 1921.

Das Marienburger Ämterbuch, wyd. W. Ziesemer, Gdańsk 1916.

Das Marienburger Tresslerbuch der Jahre 1399–1409, wyd. E. Joachim, Królewiec 1896.

Ein Königsberger Rechnungsbuch aus den Jahren 1433–1435, wyd. W. Ziesemer, „Altpreußische Monatsschrift”, Bd. 53, 1917, s. 254–267.

Nowa księga rachunkowa Starego Miasta Elbląga 1404–1414. Cz. 1(1404–1410) i cz. 2 (1411–1414), wyd. M. Pelech, Warszawa-Poznań-Toruń 1987, 1989.

Regesta historico-diplomatica Ordinis S. Mariae Theutonicorum 1198–1525, Pars 1, Regesten zum Ordensbriefarchiv, Vol. 1, Halbband 2 (1433–1453). opr. E. Joachim, wyd. W. Hubatsch, Göttingen 1949.

Opracowania

Biskup M., Wielki handel Zakonu na terenie Gdańska, [w:] Historia Gdańska, t. 1 (do roku 1454 r.), pod red. E. Cieślaka, Gdańsk 1978, s. 439–441.

Boetticher a., Die Bau- und Kunstdenkmäler der Provinz Ostpreussen, H. 1, Das Samland, 2. durchges. und erw. Aufl., Königsberg 1898.

Czaja R., Grupa rządząca Starego Miasta Elbląga w okresie wojny trzynastoletniej, „Rocznik Elbląski”, t. 28, 2018, s. 25–35.

Długokęcki W., Mierzeja Wiślana od XIII do połowy XV wieku (1454 r.), Gdańsk 1996.

Gloger Z., Encyklopedia staropolska, t. 3, Warszawa 1902.

Glosarium wyrazów i zwrotów ze średniowiecznych źródeł pruskich, opr. K. Kopiński, J. Tandecki, Toruń 2011.

Górski K., Studia i szkice z dziejów państwa krzyżackiego, Olsztyn 1986.

Heckmann D., Amtsträger des Deutschen Ordens in Preußenund in den Kammerballeien des Reiches (oberste

Gebietiger, Komture, Hauskomture, Kumpane, Vögte, Pfleger, Großschäffer), Werder (2011––2014), http://www.hiko-owp.eu/wp-content/uploads/2015/11/Amtstr%C3%A4ger-DO-Preu%C3%9Fen.pdf.

Jähnig B., Wykaz urzędów. Dostojnicy zakonu krzyżackiego w Prusach, tłum. Z.H. Nowak, [w:] Państwo zakonu krzyżackiego w Prusach. Podziały administracyjne i kościelne od XIII do XVI wieku, pod red. Z.H. Nowaka, Toruń 2000, s. 95–127.

Jóźwiak S., Trupinda J., Krzyżackie zamki komturskie w Prusach. Topografia i układ przestrzenny na podstawie średniowiecznych źródeł pisanych, Toruń 2012.

Klonder A., Napoje fermentacyjne w Prusach Królewskich w XVI-XVII wieku. Produkcja, import, konsumpcja, Wrocław 1989.

Kuraś B., Krakowscy piekarze: obwarzanek to nie bajgiel, „Gazeta Wyborcza”, 15 luty 2007, https://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/1,114873,3919562.html?skad=rss.

Lahrs F., Das Königsberger Schloß, Stuttgart 1956.

Pizuński P., Krzyżacy od A do Z. Leksykon, Skarszewy 1999.

Przyrowski Z., Popularna encyklopedia staropolska, Warszawa 1998.

Radoch M., Jakie przyjemności czekały na gościa na zamu krzyżackim w XIV-XV wieku?, [w:] Przyjemności duchowe i cielesne w kulturze na przestrzeni dziejów, red. R. Bubczyk, B. Hołub, Lublin 2016, s. 77–98.

Radoch M., Wspieranie ubogich przez wielkich mistrzów krzyżackich w latach 1399–1409 (w świetle księgi podskarbiego malborskiego), „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, 2004, nr 1(243), s. 69–86.

Radoch M., Wydatki Konrada i Ulryka von Jungingen na konfekty w latach 1399–1409 (w świetle księgi podskarbiego malborskiego. Kilka uwag o zastosowaniu konfektów, nabywanych przez wielkich mistrzów krzyżackich, w leczeniu różnych dolegliwości, [w:] Życie codzienne na dawnych ziemiach pruskich. O zdrowiu i chorobie, red. J. Kiełbik, Olsztyn 2014, s. 7–19.

Radoch M., Wydatki wielkich mistrzów krzyżackich na karłów w latach 1399–1409 (w świetle księgi podskarbiego malborskiego), [w:] Zbytek i ubóstwo w starożytności i w średniowieczu, red. L. Kostuch i K. Ryszeszewska, Kielce 2010, s. 411–427.

Radoch M., Wydatki wielkich mistrzów krzyżackich na ryby w latach 1399–1409 (w świetle księgi podskarbiego malborskiego), [w:] Od antyku do współczesności. Studia historyczne z okazji 65. rocznicy urodzin i 40-lecia pracy naukowej Profesora zwyczajnego dr. hab. Józefa Piotra Śliwińskiego, red. A. Kołodziejczyk i K. Łożyński, Olsztyn 2012, s. 67–88.

Rynkiewicz-Domino W., T. Gliniecki T., Browar w Elblągu. Tradycyjnie od 1872 roku, Elbląg 2012.

Tryk C., Sokolnictwo w Prusach Krzyżackich i Książęcych od XIV do XVII wieku, Olsztyn 2015.

Voigt J., Geschichte Marienburgs, der Stadt und des Haupthauses des deutschen Ritter-Ordens in Preußen, Königsberg 1824.

Zaleski W., Święci na każdy dzień, Warszawa 1989. Google Scholar