Abstrakt

W niniejszym szkicu autorka spróbuje przybliżyć fragment wczesnośredniowiecznej debaty nad porządkiem wszechświata, u której podstaw leżał szeroko pojęty symbolizm chrześcijański. Stanie się to możliwe dzięki wybranym przyrodniczo-teologicznym refleksjom karolińskiego erudyty Rabana Maura zawartym w obszernej summie o świecie - De universo. Analizie zostanie poddana VIII księga wspomnianego dzieła, swoistego rodzaju bestiariusz. Czwarty rozdział tej księgi, zatytułowany De vermibus - O robakach, otwiera przed czytelnikiem świat owadów, pierścienic, mięczaków, a także odstręczających ludzkich pasożytów, których istnienie oraz bytowanie miały - zdaniem Maura - nieoceniony wkład w zrozumienie tajemnic niewidzialnego Boga. Królestwo przyrody kryło w sobie moc alegorycznych kierunkowskazów. Ich umiejętne zinterpretowanie mogło otworzyć drogę do zbawienia. W każdej z ksiąg De universo odnajdujemy harmonijne zespolenie elementów z zakresu historii świata, człowieka i zbawienia. Maur z naukowym zacięciem i niepodważalną wiarą we współzależność świata doczesnego oraz niebiańskiego komentował i interpretował wszelkie zjawiska i mechanizmy z otaczającej go rzeczywistości. Wszechobecne dzieło stworzenia przybliżało go do samego Stwórcy. Przyroda stanowiła niekończące się źródło hierofanii. Ukryte w niej kody, klucze i metafory pozwalała rozszyfrować Biblia, a także rozum kierowany przez wiarę. W ten sposób Maur - tak jak i wielu innych współczesnych mu uczonych - docierał do satysfakcjonującego poczucia poznania i zrozumienia świata. Zbliżenia do sfery sacrum. Poprzez widzialne obrazy, dźwięki i nazwy we wszystkich wymiarach człowieczego bytu możliwe stawało się poszukiwanie i - w efekcie - odkrywanie Boga. Szukajmy więc „cienia prawdy i życia”1 w świecie krwiożerczych pijawek i pająków tkaczy. Wszakże prawdziwym „filozofem - w opinii Maura - jest ten, kto posiada wiedzę rzeczy boskich i ludzkich”2.