The Evolution of Andrzej Barański’s Film Work
Paweł Jaskulski
Instytut Polonistyki Stosowanej Uniwersytet Warszawskimgr, doktorant w Zakładzie Retoryki i Mediów Instytutu Polonistyki Stosowanej Uniwersytetu Warszawskiego. Członek Polskiego Towarzystwa Badań nad Filmem i Mediami. Współorganizator kilku konferencji, m.in. ogólnopolskiej „O poprawie kina polskiego” (Warszawa 2013) i międzynarodowej „Edukacja filmowa i medialna w Polsce i świecie. Rozwiązania systemowe oraz studia przypadków” (Warszawa 2015). W pracy naukowej koncentruje się na takich zagadnieniach, jak: nowy kanon kina polskiego (twórcy rehabilitowani, np. Andrzej Barański), kino gatunkowe, edukacja medialna, literatura współczesna. Współredaktor interaktywnego tomu Różne oblicza edukacji audiowizualnej (Warszawa 2016, współredaktor Mariusz K. Koryciński) oraz publikacji elektronicznej poświęconej twórczości Christophera Nolana (Nolan, Warszawa 2017, współredaktor Adriana Brenda-Mańkowska). Autor rozdziałów w monografiach, m.in.: Kultura rocka. Twórcy – tematy – motywy (Toruń 2015), Kultura rocka 2. Słowo – dźwięk – performance (Toruń 2016), Filmowe oblicza sportu (Łódź 2017), 80s Again! (Warszawa 2017).
Abstract
In the article The Evolution of Andrzej Barański’s Film Work, the main question is: did Andrzej Barański, as the director, ever modify the style of his films? At this moment, I do not consider the change that followed after he finished his education at the Film School (comparing his student studies and the television debut W domu – ang. At Home). The subject of my analysis is feature films exclusively. I consciously omitted Barański’s television theatre shows, some of which are true masterpieces, like Siedem pięter (ang. Seven Floors), documentaries and animation films, which are not Barański’s domain even though they outnumber his feature films. The focal point of my essay is Barański’s last feature film so far, Księstwo (Heritage, 2011). It seems that, retrospectively, a closer look at this film can reveal a quite radical change of the artist’s style. Even though in Księstwo, Barański repeats some of his previously developed patterns, he chose a completely different storytelling convention. The fundamental difference is linked to poetics of cinema, which can be historically-conditioned. This means that Barański is willing to start the dialogue with contemporary times.
Keywords:
Andrzej Barański, Heritage, author, evolution, Polish cinemaReferences
Assmann A., Między historią a pamięcią. Antologia, red. i posłowie M. Saryusz-Wolska, Warszawa 2013.
Autorzy kina polskiego, t. 1, red. G. Stachówna, J. Wojnicka, Kraków 2004.
Barański A., Młody film polski: rozmowy przed i po debiucie fabularnym, „Kino” 1980, nr 5.
Barański A., Moje kino, „Film” 1985, nr 29.
Barański A., Siła odrębności, w: Jutro już się zaczęło, „Film” 1980, nr 28.
Bukowiecki A., Sens czerni i bieli. Rozmowa z Andrzejem Barańskim, „FilmPro” 2010, nr 4.
Choromański M., Skandal w Wesołych Bagniskach, Warszawa 1993.
Ciało i seksualność w kinie polskim, red. S. Jagielski, A. Morstin-Popławska, Kraków 2009.
Cichością krzyknąłem. Z Andrzejem Barańskim rozmawia Katarzyna Bielas, „Gazeta Wyborcza. Duży Format” 2005, nr 44.
Czycz S., Nim zajdzie księżyc, Kraków 1968.
Ćwik S., W podwójnym widzeniu, „Walka Młodych” 1980, nr 5.
Dondziłło C., Przed laty w domu, „Film” 1976, nr 22.
Eberhardt K., Konkuruje z kinem czy je uzupełnia, w: tegoż, O polskich filmach, Warszawa 1982.
Eberhardt K., Tadeusz Konwicki – pisarz przy kamerze, „Film” 1960, nr 51.
Frąc W., Andrzej Barański – spełnienie pamięci w obrazie, w: Autorzy kina polskiego, t. 1, red.
G. Stachówna, J. Wojnicka, Kraków 2004.
Helman A., Twórcza zdrada. Filmowe adaptacje literatury, Poznań 1998.
Hendrykowski M., Słownik terminów filmowych, Poznań 1994.
Jagielski S., Być w świecie, którego już nie ma. Kino Andrzeja Barańskiego, „Kwartalnik Filmowy” 2007, nr 59.
Jagielski S., Formy obcości. O stylu filmów Andrzeja Barańskiego, „Kwartalnik Filmowy” 2008, nr 64.
Jagielski S., Patrząc przez peryskop: męskie pragnienie w filmach Andrzeja Barańskiego, w: Ciało i seksualność w kinie polskim, red. S. Jagielski, A. Morstin-Popławska, Kraków 2009.
Janicka B., Kiedy znów będę młody, „Film” 1991, nr 8.
Karbowiak M., 10 pierwszych lat. O twórczości Andrzeja Barańskiego, „Film” 1984, nr 20.
Kaźmierczak P., W domu, „Ekran” 1977, nr 14.
Kino polskie 1989–2009. Historia krytyczna, red. A. Wiśniewska, P. Marecki, Warszawa 2010.
Kino polskie: reinterpretacje: historia, ideologia, polityka, red. K. Klejsa, E. Nurczyńska-Fidelska, Kraków 2008.
Kornatowska M., Wodzireje i amatorzy, Warszawa 1990.
Kornhauser J., Zagajewski A., Świat nie przedstawiony, Kraków 1974.
Kozieł E., Wspomnienia wędrownego kramarza, Poznań 1971.
Kształt bardzo chropowaty. Z Andrzejem Barańskim rozmawia Łukasz Maciejewski, „Magazyn Filmowy SFP” 2011, nr 15.
Kuncewiczowa M., Dwa księżyce, Warszawa 1933.
Lewandowski J., Spokojne kino Andrzeja Barańskiego, „Film” 1983, nr 44.
Lubelski T., Historia kina polskiego. 1895–2014, Kraków 2015.
Maciejewski Ł., Nowy kanon polskiego kina, „Film” 2010, nr 5.
Maciejewski Ł., Płynąć pod prąd, czyli do źródeł, „Film” 2012, nr 5.
Majmurek J., „Księstwo”. Reż. Andrzej Barański, [online] <http://www.dwutygodnik.com/artykul/3509-ksiestwo-rez-andrzej-baranski.html>, dostęp: 23.08.2017.
Marecki P., Barański. Przewodnik Krytyki Politycznej, Warszawa 2009.
Marecki P., Rola literatury w twórczości Andrzeja Barańskiego, [online] <https://www.youtube.com/watch?v=rQL2yD4V7Ok>, dostęp: 17.08.2017.
Marecki P., Świat nieprzedstawiony: wieś polska, „Przekrój” 2010, nr 33.
Marecki P., Twórcza wierność, w: tegoż, Barański. Przewodnik Krytyki Politycznej, Warszawa 2009.
Masternak Z., Chuji na vodie, [online] <http://www.ha.art.pl/projekty/felietony/1902-zbigniew-masternak-chuji-na-vodie>, dostęp: 22.03.2017.
Masternak Z., „Jańcio Wodnik” Jana Jakuba Kolskiego, czyli u Pana Boga za piecem, w: Kino polskie 1989–2009. Historia krytyczna, red. A. Wiśniewska, P. Marecki, Warszawa 2010
Masternak Z., Księstwo. Trylogia młodzieńcza, Poznań 2011.
Masternak Z., Nędzole, Poznań 2014.
Masternak Z., Wieś w polskim kinie, [online] <http://www.polskacanada.com/zbigniew-masternakwies-w-polskim-kinie/>, dostęp: 13.03.2017.
Mąka-Malatyńska K., Kręte ścieżki, [online] <http://www.filmpolski.pl/fp/index.php?etiuda=321206>,dostęp: 31.08.2017.
Ostaszewski J., Dramaturgia, [online] <http://akademiapolskiegofilmu.pl/pl/historia-polskiego-filmu/artykuly/dramaturgia/276>, dostęp: 9.09.2017.
Siemiński W., Niech cię odleci mara, Warszawa 1971.
Simon A., Review: „Heritage”, [online] <http://variety.com/2011/film/reviews/heritage-1117945626/amp/>, dostęp: 25.03.2017.
Sobolewski T., Kino większego zaufania, „Film” 1979, nr 52.
Sobolewski T., Ludzie prości nie mają historii, „Kino” 1983, nr 8.
Sobolewski T., Realizm Andrzeja Barańskiego, „Kino” 1992, nr 11.
Szczepański T., Debiut, „Odgłosy” 1976, nr 21.
Szkoła Polska – powroty, red. E. Nurczyńska-Fidelska, B. Stolarska, Łódź 1998.
Talerz zwany druciakiem. Z reżyserem Andrzejem Barańskim rozmawia Paweł Jaskulski, „Odra” 2017, nr 1.
Tambor K., Księstwo, „Kino” 2012, nr 5.
Wojciechowski J., Życiorys własny robotnika, t. 1, Poznań 1971.
Wyniki ankiety: 12 filmów na 120-lecie kina, [online] <http://kinomuzeum.pl/?p=14471>, dostęp:9.03.2017.
Zwierzchowski P., Kornacki K., Metodologiczne problemy badania kina PRL-u, „Kwartalnik Filmowy” 2014, nr 85.
Filmografia
Filmy w reżyserii Andrzeja Barańskiego
Braciszek (2007).
Dwa księżyce (1993).
Dzień pracy (1971).
Dzień wielkiej ryby (1997).
Horror w Wesołych Bagniskach (1996).
Kabaret (1983).
Kawalerskie życie na obczyźnie (1993).
Kobieta z prowincji (1985).
Kramarz (1990).
Kręte ścieżki (1970).
Księstwo (2011).
Księżyc (1973).
Nad rzeką, której nie ma (1991).
Niech cię odleci mara (1982).
Niech gra muzyka (2001).
Oaza (2009).
Parę osób, mały czas (2007).
Podanie (1972).
Tabu (1988).
Warzywniak, 360° (2006).
W domu (1976).
Wolne chwile (1979).
Filmy innych reżyserów
Aktorzy prowincjonalni (1979), reż. Agnieszka Holland.
Amator (1979), reż. Krzysztof Kieślowski.
Aria dla atlety (1979), reż. Filip Bajon.
Czas wojny (2011), reż. Steven Spielberg.
Człowiek z marmuru (1977), reż. Andrzej Wajda.
Dreszcze (1981), reż. Wojciech Marczewski.
Naga wyspa (1960), reż. Kaneto Shindō.
Niedzielne igraszki (1983, premiera 1988), reż. Robert Gliński.
Przypadek (1987), reż. Krzysztof Kieślowski.
Rondo (1958), reż. Janusz Majewski.
Sceny dziecięce z życia prowincji (1987), reż. Tomasz Zygadło.
Wahadełko (1981), reż. Filip Bajon.
Wesele (2004), reż. Wojciech Smarzowski.
Wielki bieg (1981, premiera 1987), reż. Jerzy Domaradzki.
Wodzirej (1978), reż. Feliks Falk.
Instytut Polonistyki Stosowanej Uniwersytet Warszawski
<p>mgr, doktorant w Zakładzie Retoryki i Mediów Instytutu Polonistyki Stosowanej Uniwersytetu Warszawskiego. Członek Polskiego Towarzystwa Badań nad Filmem i Mediami. Współorganizator kilku konferencji, m.in. ogólnopolskiej „O poprawie kina polskiego” (Warszawa 2013) i międzynarodowej „Edukacja filmowa i medialna w Polsce i świecie. Rozwiązania systemowe oraz studia przypadków” (Warszawa 2015). W pracy naukowej koncentruje się na takich zagadnieniach, jak: nowy kanon kina polskiego (twórcy rehabilitowani, np. Andrzej Barański), kino gatunkowe, edukacja medialna, literatura współczesna. Współredaktor interaktywnego tomu Różne oblicza edukacji audiowizualnej (Warszawa 2016, współredaktor Mariusz K. Koryciński) oraz publikacji elektronicznej poświęconej twórczości Christophera Nolana (Nolan, Warszawa 2017, współredaktor Adriana Brenda-Mańkowska). Autor rozdziałów w monografiach, m.in.: Kultura rocka. Twórcy – tematy – motywy (Toruń 2015), Kultura rocka 2. Słowo – dźwięk – performance (Toruń 2016), Filmowe oblicza sportu (Łódź 2017), 80s Again! (Warszawa 2017).</p> Poland
mgr, doktorant w Zakładzie Retoryki i Mediów Instytutu Polonistyki Stosowanej Uniwersytetu Warszawskiego. Członek Polskiego Towarzystwa Badań nad Filmem i Mediami. Współorganizator kilku konferencji, m.in. ogólnopolskiej „O poprawie kina polskiego” (Warszawa 2013) i międzynarodowej „Edukacja filmowa i medialna w Polsce i świecie. Rozwiązania systemowe oraz studia przypadków” (Warszawa 2015). W pracy naukowej koncentruje się na takich zagadnieniach, jak: nowy kanon kina polskiego (twórcy rehabilitowani, np. Andrzej Barański), kino gatunkowe, edukacja medialna, literatura współczesna. Współredaktor interaktywnego tomu Różne oblicza edukacji audiowizualnej (Warszawa 2016, współredaktor Mariusz K. Koryciński) oraz publikacji elektronicznej poświęconej twórczości Christophera Nolana (Nolan, Warszawa 2017, współredaktor Adriana Brenda-Mańkowska). Autor rozdziałów w monografiach, m.in.: Kultura rocka. Twórcy – tematy – motywy (Toruń 2015), Kultura rocka 2. Słowo – dźwięk – performance (Toruń 2016), Filmowe oblicza sportu (Łódź 2017), 80s Again! (Warszawa 2017).
