Rewolucja kina dokumentalnego w Quebecu. O The Days Before Christmas Stanleya Jacksona, Wolfa Koeniga i Terence’a Macartneya-Filgate’a oraz Les Raquetteurs Michela Braulta i Gilles’a Groulx’a
Jędrzej Kościński
Instytut Sztuk Audiowizualnych Uniwersytet Jagiellońskistudent filmoznawstwa i wiedzy o nowych mediach na Uniwersytecie Jagiellońskim. W latach 2013–2017 redaktor czasopisma „16mm”. Interesuje się kwestią autentyzmu w filmie dokumentalnym. Aktualnie zajmuje się związkami antypsychiatrii z dokumentami o szpitalach psychiatrycznych.
Abstrakt
Tematem artykułu jest początek nowego nurtu w filmie dokumentalnym, umożliwionego przez nowe technologie, w którym rejestrowana rzeczywistość jest możliwie niezainscenizowana, a dźwięk jest zasadniczo zsynchronizowany z obrazem. Autor stwierdza, że podział tego nurtu na wariant amerykański (direct cinema) i francuski (cinéma-vérité) jest niesprawiedliwy dla twórców z Kanady, w których upatruje rzeczywistych rewolucjonistów formuły dokumentu. Uzasadnia to analizą dwóch filmów powstałych w prowincji Quebec – The Days Before Christmas (1958, reż. Stanley Jackson, Wolf Koenig i Terence Macartney-Filgate) i Les Raquetteurs (1958, reż. Michel Brault i Gilles Groulx) – wskazując na sposoby, w jakie wypracowano techniki i zabiegi formalne, obecne w kolejnych latach w kinie bezpośrednim.
Słowa kluczowe:
film dokumentalny, kino bezpośrednie, direct cinema, Kanada, rzeczywistość, cinéma-véritéBibliografia
Barnouw E., Documentary: A History of the Non-Fiction Film, Oxford 1993.
Brault M., I’m Just a Simple Filmmaker, rozmowę przepr. A. Koc, „CineAction” 2007, nr 73–74.
Candid Eyes: Essays on Canadian Documentaries, red. J. Leach, J. Sloniowski, Toronto 2003.
Cartier-Bresson H., The Decisive Moment, New York 1952.
Elder R.B., Image and Identity: Reflections on Canadian Film and Culture, Ontario 1989.
Evans G., In the National Interest: A Chronicle of the National Film Board of Canada from 1949 to 1989, Toronto 1991.
Feldman S., The Days Before Christmas and the Days Before That, w: Candid Eyes: Essays on Canadian Documentaries, red. J. Leach, J. Sloniowski, Toronto 2003.
Koenig W., Candid Eye, Lonely Boy & Unit B, rozmowę przepr. T. Stone, „Take One” 2002, nr 37.
Kołodyński A., Tropami filmowej prawdy, Warszawa 1981.
Kościński J., Chwytanie prawdy, chwytanie chwili. Henri Cartier-Bresson a cinéma direct, „16mm” 2016, nr 23.
Kracauer S., Teoria filmu. Wyzwolenie materialnej rzeczywistości, tłum. W. Wertenstein, Gdańsk 2008.
Longfield M., Sounds Like Canada: A Reexamination of the Development of Canadian Cinéma-Vérité, „Cineaction” 2009, nr 77.
Marshall B., Quebec National Cinema, [Montreal] 2001.
McLane B.A., A New History of a Documentary Film, New York 2012.
Przylipiak M., Kino bezpośrednie 1960–1963, Gdańsk 2007.
Rouillé A., Fotografia. Między dokumentem a sztuką współczesną, tłum. O. Hedemann, Kraków 2007.
Salt B., Styl i technologia filmowa, tłum. A. Helman, Łódź 2003.
Sontag S., O fotografii, tłum. S. Magala, Warszawa 1986.
Soulages F., Estetyka fotografii. Strata i zysk, tłum. B. Mytych-Forajter, W. Forajter, Kraków 2012.
Hunter P., Erich Salomon, Photographer, [online] <http://www.comesana.com/english/salomon. php>, dostęp: 15.03.2018.
Loiselle A., Les Raquetteurs and the Birth of Modern Quebec Cinema, „Point of View Magazine”
2007, nr 67, [online] <http://povmagazine.com/articles/view/les-raquetteurs-and-the-birth-ofmodern-quebec-cinema>, dostęp: 15.03.2018.
Filmografia
Artist in Montreal (1954), reż. Jean Palardy.
Dresden Story (1954), reż. Julian Biggs.
Jazz on a Summer’s Day (1959), reż. Aram Avakian, Bert Stern.
Kronika jednego lata (1961), reż. Jean Rouch, Edgar Morin.
Les Raquetteurs (1958), reż. Michel Brault, Gilles Groulx.
Nocna poczta (1936), reż. Basil Wright, Harry Watt.
Opowieści z Luizjany (1948), reż. Robert J. Flaherty.
Piękny maj (1963), reż. Chris Marker, Pierre Lhomme.
Pour la suite du monde (1963), reż. Pierre Perrault, Michel Brault.
Primary (1960), reż. Drew Associates.
Radar Station (1953), reż. Allen Stark.
Survival in the Bush (1954), reż. Bernard Devlin.
The Chair (1962), reż. Drew Associates.
The Days Before Christmas (1958), reż. Stanley Jackson, Wolf Koenig, Terence Macartney-Filgate
Instytut Sztuk Audiowizualnych Uniwersytet Jagielloński
<p>student filmoznawstwa i wiedzy o nowych mediach na Uniwersytecie Jagiellońskim. W latach 2013–2017 redaktor czasopisma „16mm”. Interesuje się kwestią autentyzmu w filmie dokumentalnym. Aktualnie zajmuje się związkami antypsychiatrii z dokumentami o szpitalach psychiatrycznych.</p> Polska
student filmoznawstwa i wiedzy o nowych mediach na Uniwersytecie Jagiellońskim. W latach 2013–2017 redaktor czasopisma „16mm”. Interesuje się kwestią autentyzmu w filmie dokumentalnym. Aktualnie zajmuje się związkami antypsychiatrii z dokumentami o szpitalach psychiatrycznych.
