Czarny humor i odwrażliwienie – postawy internautów wobec kultury nadmiaru i fake newsów
Barbara Cyrek
Wydział Zarządzania i Komunikacji Społecznej Uniwersytet Jagiellońskimgr, doktorantka na Wydziale Zarządzania i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego, absolwentka Wydziału Humanistycznego AGH w Krakowie. Zainteresowania badawcze koncentruje wokół nauk o mediach i edukacji medialnej.
https://orcid.org/0000-0002-3270-6548
Abstrakt
Celem autorki artykułu jest charakterystyka, w kontekście kultury cyfrowej, zjawisk zachodzących w mediach interaktywnych: czarnego humoru oraz odwrażliwienia społecznego. Autorka zadaje pytanie, czy dominujące w mediach przedstawienia grozy i absurdu są wynikiem desensytyzacji, czy też pełnią funkcję kompensacyjną. Udzielenie jednoznacznej odpowiedzi byłoby diagnozą kondycji człowieka ponowoczesnego. Wydaje się jednak, że nauki o mediach nie dysponują narzędziami, które taką odpowiedź pozwolą uzyskać.
Słowa kluczowe:
odwrażliwienie, humor, fake news, kultura nadmiaru, kultura cyfrowaBibliografia
Ackerman, Diane. 1994. Historia naturalna zmysłów. Tłum. Krystyna Chmiel. Warszawa: Książka i Wiedza. Bocheński, Tomasz. 2005.
Czarny humor w twórczości Witkacego, Gombrowicza, Schulza. Lata trzydzieste. Kraków: Universitas. Bralczyk, Jerzy. 2008.
Brutalizacja języka publicznego. W: Dąbkowski, Grzegorz (red.). Reverendissimae Halinae Satkiewicz cum magna aestimatione. Warszawa: Plejada, s. 59–66.
Brosch, Anna. 2006. Przemoc w grach komputerowych a zjawiska desensytyzacji i katharsis wśród młodzieży gimnazjalnej. Edukacja. Studia, badania, innowacje, 2 (94), s. 94–102.
Brzezińska, Anna. 2013. Specyfika czarnego humoru w najnowszej kinematografii czeskiej. Ogrody Nauk i Sztuk, 3, s. 277–285.
Dziemidok, Bohdan. 1958. O niektórych koncepcjach komizmu. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F, Nauki Filozoficzne i Humanistyczne, 13, s. 79–103.
Gadamer, Hans-Georg. 2003. Język i rozumienie. Tłum. Piotr Dehnel i Beata Sierocka. Warszawa: Aletheia.
Ganińska, Halina. 2008. Wiek kultury cyfrowej dla nauki w Europie: przyczynek do tematu. W: Ganińska, Halina (red.). Informacja dla nauki a świat zasobów cyfrowych. Poznań: Biblioteka Główna Politechniki Poznańskiej, s. 172–183.
Gerbner, Georg. 2003. Teoria kultywowania postaw George’a Gerbnera. W: Griffin, Em (red.). Podstawy komunikacji społecznej. Tłum. Olga Kubińska, Wojciech Kubiński i Magdalena Kacmajor. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, s. 381–390.
Giddens, Anthony. 2006. Socjologia. Tłum. Alina Szulżycka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Główczewski, Aleksander. 2013. Komizm w literaturze. Studia w perspektywie komunikacyjnej. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Gołębiewska, Maria. 2002. Estetyka i anestetyka w reklamie społecznej. Sztuka i Filozofia, 21, s. 120–136.
Hobbes, Thomas. 1956. Elementy filozofii. T. 2. Tłum. Czesław Znamierowski. Warszawa: PWN.
Inglot-Brzęk, Elżbieta. 2011. Brak dostępu do Internetu jako wskaźnik wykluczenia społecznego. Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy, 19, s. 374–385.
Jędrzejko, Mariusz. 2011. Śmierć jako zabawa – człowiek w świecie gier komputerowych i sieciowych (spojrzenie socjopedagogiczne). Media i Społeczeństwo, 1, s. 165–179.
Karwat, Mirosław. 2005. O wymuszeniu medialnym (pamflet na medialny samograj). W: Duczmal, Marian, i Nierenberg, Bogusław (red.). Media elektroniczne w procesie komunikacji rynkowej. Opole: Wydawnictwa Wyższej Szkoły Zarządzania i Administracji, s. 177–203.
Maliszewski, Karol. 2015. Nie do śmiechu… Wokół kwestii humoru w poezji współczesnej. Dyskurs. Pismo naukowo-artystyczne ASP we Wrocławiu, 19, s. 146–159.
Marquard, Odo. 1994. Apologia przypadkowości. Tłum. Krystyna Krzemień-Ojak. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Matusiewicz, Czesław. 1976. Humor, dowcip, wychowanie: analiza psychospołeczna. Warszawa: Nasza Księgarnia.
McLuhan, Marshall. 2004. Zrozumieć media: przedłużenia człowieka. Tłum. Natalia Szczucka-Kubisz. Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne.
Meyer, John C. 2000. Humor as a Double-Edged Sword: Four Functions of Humor in Communication. Communication Theory, 3, s. 310–331.
Ochwat, Paweł. 2015. Zjawisko humoru a nowoczesne technologie komunikacyjne. Analiza źródeł tworzenia i kanałów przekazu treści humorystycznych. Media – Kultura – Teologia, 3 (22), s. 33–50.
Passi, Izaak. 1980. Powaga śmieszności. Tłum. Kamelia Minczewa-Gospodarek. Warszawa: PWN.
Pucko, Zygmunt. 2006. Czarny humor jako wyraz filozoficznej postawy wobec śmierci w perspektywie filozofii medycyny i sztuki leczenia. Archeus. Studia z bioetyki i antropologii filozoficznej, 7, s. 69–80.
Rosa, Hartmut (w rozmowie z Michałem Kaczmarczykiem i Tomaszem Szlendakiem). 2010. Głód czasu w kulturze przyspieszenia. Studia Socjologiczne, 4, s. 237–244.
Rusek, Anna. 2012. Wielowymiarowość humoru. Innowacje Psychologiczne, 1, s. 117–127.
Sontag, Susan. 2016. Widok cudzego cierpienia. Tłum. Sławomir Magala. Kraków: Karakter.
Szlendak, Tomasz. 2013. Kultura nadmiaru w czasach niedomiaru. Kultura Współczesna, 1, s. 7–26.
Śnieciński, Marek. 2015. Humor jako element strategii artystycznej – Erwin Wurm i jego dzieła.Dyskurs. Pismo naukowo-artystyczne ASP we Wrocławiu, 19, s. 130–144.
Tomczuk-Wasilewska, Jolanta. 2009. Psychologia humoru. Lublin: Katolicki Uniwersytet Lubelski.
Walker, John A., i Chaplin, Sarah. 1997. Visual Culture: An Introduction. Manchester – New York: Manchester University Press.
Welsch, Wolfgang. 1998. Estetyka i anestetyka. Tłum. Małgorzata Łukasiewicz. W: Nycz, Ryszard (red). Postmodernizm. Antologia przekładów. Kraków: Wydawnictwo Baran i Suszczyński, s. 520–546.
Zawojski, Piotr. 2002. Monitory między nami. O byciu razem i osobno w cyberprzestrzeni. W: Gwóźdź, Andrzej, i Zawojski, Piotr. Wiek ekranów: przestrzenie kultury widzenia. Kraków: Rabid, s. 423–431.
Ziv, Avner. 1984. Personality and Sense of Humor. New York: Springer Publishing Company.
Żygulski, Kazimierz. 1985. Wspólnota śmiechu. Studium socjologiczne komizmu. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Źródła internetowe
Arthur, Charles. 2006. What Is the 1% Rule? [Online]. Guardian Unlimited. Dostęp: https://www.theguardian.com/technology/2006/jul/20/guardianweeklytechnologysection2 [13.06.2018].
Culkin, John M. 18.03.1967. A Schoolman’s Guide to Marshall McLuhan. The Saturday Review, s. 51–53 i 70–72. [Online]. Dostęp: https://webspace.royalroads.ca/llefevre/wp-content/uploads/sites/258/2017/08/A-Schoolmans-Guide-to-Marshall-McLuhan-1.pdf [14.09.2018].
Lunenfeld, Peter. 2011. Unimodernizm: info-triaż, przyczepne media i niewidzialna wojna ściągania z udostępnianiem. Tłum. Paweł Frelik. W: Celiński, Piotr (red.). Kulturowe kody technologii cyfrowych. Lublin: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości i Administracji w Lublinie. [Online]. Dostęp: http://www.kody.wspa.pl/01_Peter-Lunenfeld-Unimodernizm-info-tria%C5%B-C-przyczepne-media-i-niewidzialna-wojna-%C5%9Bci%C4%85gania-z-udost%C4%99pnianiem
[13.06.2018].
Podgórski, Michał. 2011. Ucieczka od wizualności i jej społeczne konsekwencje. Fenomen estetyki haptycznej. [Online]. Adam Mickiewicz University Repository. Dostęp: http://hdl.handle.net/10593/1437 [6.12.2017].
Simon, Herbert. 1971. Designing Organisations for a Information-Rich World. W: Greenberger,Martin (red.). Computers, Communications, and the Public Interest. Baltimore: The Johns Hopkins University Press. [Online]. Carnegie Mellon University Libraries Digital Collections.Dostęp: https://digitalcollections.library.cmu.edu/awweb/awarchive?type=file&item=33748[11.09.2018].
Czarny humor w twórczości Witkacego, Gombrowicza, Schulza. Lata trzydzieste. Kraków: Universitas. Bralczyk, Jerzy. 2008.
Brutalizacja języka publicznego. W: Dąbkowski, Grzegorz (red.). Reverendissimae Halinae Satkiewicz cum magna aestimatione. Warszawa: Plejada, s. 59–66.
Brosch, Anna. 2006. Przemoc w grach komputerowych a zjawiska desensytyzacji i katharsis wśród młodzieży gimnazjalnej. Edukacja. Studia, badania, innowacje, 2 (94), s. 94–102.
Brzezińska, Anna. 2013. Specyfika czarnego humoru w najnowszej kinematografii czeskiej. Ogrody Nauk i Sztuk, 3, s. 277–285.
Dziemidok, Bohdan. 1958. O niektórych koncepcjach komizmu. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F, Nauki Filozoficzne i Humanistyczne, 13, s. 79–103.
Gadamer, Hans-Georg. 2003. Język i rozumienie. Tłum. Piotr Dehnel i Beata Sierocka. Warszawa: Aletheia.
Ganińska, Halina. 2008. Wiek kultury cyfrowej dla nauki w Europie: przyczynek do tematu. W: Ganińska, Halina (red.). Informacja dla nauki a świat zasobów cyfrowych. Poznań: Biblioteka Główna Politechniki Poznańskiej, s. 172–183.
Gerbner, Georg. 2003. Teoria kultywowania postaw George’a Gerbnera. W: Griffin, Em (red.). Podstawy komunikacji społecznej. Tłum. Olga Kubińska, Wojciech Kubiński i Magdalena Kacmajor. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, s. 381–390.
Giddens, Anthony. 2006. Socjologia. Tłum. Alina Szulżycka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Główczewski, Aleksander. 2013. Komizm w literaturze. Studia w perspektywie komunikacyjnej. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Gołębiewska, Maria. 2002. Estetyka i anestetyka w reklamie społecznej. Sztuka i Filozofia, 21, s. 120–136.
Hobbes, Thomas. 1956. Elementy filozofii. T. 2. Tłum. Czesław Znamierowski. Warszawa: PWN.
Inglot-Brzęk, Elżbieta. 2011. Brak dostępu do Internetu jako wskaźnik wykluczenia społecznego. Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy, 19, s. 374–385.
Jędrzejko, Mariusz. 2011. Śmierć jako zabawa – człowiek w świecie gier komputerowych i sieciowych (spojrzenie socjopedagogiczne). Media i Społeczeństwo, 1, s. 165–179.
Karwat, Mirosław. 2005. O wymuszeniu medialnym (pamflet na medialny samograj). W: Duczmal, Marian, i Nierenberg, Bogusław (red.). Media elektroniczne w procesie komunikacji rynkowej. Opole: Wydawnictwa Wyższej Szkoły Zarządzania i Administracji, s. 177–203.
Maliszewski, Karol. 2015. Nie do śmiechu… Wokół kwestii humoru w poezji współczesnej. Dyskurs. Pismo naukowo-artystyczne ASP we Wrocławiu, 19, s. 146–159.
Marquard, Odo. 1994. Apologia przypadkowości. Tłum. Krystyna Krzemień-Ojak. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Matusiewicz, Czesław. 1976. Humor, dowcip, wychowanie: analiza psychospołeczna. Warszawa: Nasza Księgarnia.
McLuhan, Marshall. 2004. Zrozumieć media: przedłużenia człowieka. Tłum. Natalia Szczucka-Kubisz. Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne.
Meyer, John C. 2000. Humor as a Double-Edged Sword: Four Functions of Humor in Communication. Communication Theory, 3, s. 310–331.
Ochwat, Paweł. 2015. Zjawisko humoru a nowoczesne technologie komunikacyjne. Analiza źródeł tworzenia i kanałów przekazu treści humorystycznych. Media – Kultura – Teologia, 3 (22), s. 33–50.
Passi, Izaak. 1980. Powaga śmieszności. Tłum. Kamelia Minczewa-Gospodarek. Warszawa: PWN.
Pucko, Zygmunt. 2006. Czarny humor jako wyraz filozoficznej postawy wobec śmierci w perspektywie filozofii medycyny i sztuki leczenia. Archeus. Studia z bioetyki i antropologii filozoficznej, 7, s. 69–80.
Rosa, Hartmut (w rozmowie z Michałem Kaczmarczykiem i Tomaszem Szlendakiem). 2010. Głód czasu w kulturze przyspieszenia. Studia Socjologiczne, 4, s. 237–244.
Rusek, Anna. 2012. Wielowymiarowość humoru. Innowacje Psychologiczne, 1, s. 117–127.
Sontag, Susan. 2016. Widok cudzego cierpienia. Tłum. Sławomir Magala. Kraków: Karakter.
Szlendak, Tomasz. 2013. Kultura nadmiaru w czasach niedomiaru. Kultura Współczesna, 1, s. 7–26.
Śnieciński, Marek. 2015. Humor jako element strategii artystycznej – Erwin Wurm i jego dzieła.Dyskurs. Pismo naukowo-artystyczne ASP we Wrocławiu, 19, s. 130–144.
Tomczuk-Wasilewska, Jolanta. 2009. Psychologia humoru. Lublin: Katolicki Uniwersytet Lubelski.
Walker, John A., i Chaplin, Sarah. 1997. Visual Culture: An Introduction. Manchester – New York: Manchester University Press.
Welsch, Wolfgang. 1998. Estetyka i anestetyka. Tłum. Małgorzata Łukasiewicz. W: Nycz, Ryszard (red). Postmodernizm. Antologia przekładów. Kraków: Wydawnictwo Baran i Suszczyński, s. 520–546.
Zawojski, Piotr. 2002. Monitory między nami. O byciu razem i osobno w cyberprzestrzeni. W: Gwóźdź, Andrzej, i Zawojski, Piotr. Wiek ekranów: przestrzenie kultury widzenia. Kraków: Rabid, s. 423–431.
Ziv, Avner. 1984. Personality and Sense of Humor. New York: Springer Publishing Company.
Żygulski, Kazimierz. 1985. Wspólnota śmiechu. Studium socjologiczne komizmu. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Źródła internetowe
Arthur, Charles. 2006. What Is the 1% Rule? [Online]. Guardian Unlimited. Dostęp: https://www.theguardian.com/technology/2006/jul/20/guardianweeklytechnologysection2 [13.06.2018].
Culkin, John M. 18.03.1967. A Schoolman’s Guide to Marshall McLuhan. The Saturday Review, s. 51–53 i 70–72. [Online]. Dostęp: https://webspace.royalroads.ca/llefevre/wp-content/uploads/sites/258/2017/08/A-Schoolmans-Guide-to-Marshall-McLuhan-1.pdf [14.09.2018].
Lunenfeld, Peter. 2011. Unimodernizm: info-triaż, przyczepne media i niewidzialna wojna ściągania z udostępnianiem. Tłum. Paweł Frelik. W: Celiński, Piotr (red.). Kulturowe kody technologii cyfrowych. Lublin: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości i Administracji w Lublinie. [Online]. Dostęp: http://www.kody.wspa.pl/01_Peter-Lunenfeld-Unimodernizm-info-tria%C5%B-C-przyczepne-media-i-niewidzialna-wojna-%C5%9Bci%C4%85gania-z-udost%C4%99pnianiem
[13.06.2018].
Podgórski, Michał. 2011. Ucieczka od wizualności i jej społeczne konsekwencje. Fenomen estetyki haptycznej. [Online]. Adam Mickiewicz University Repository. Dostęp: http://hdl.handle.net/10593/1437 [6.12.2017].
Simon, Herbert. 1971. Designing Organisations for a Information-Rich World. W: Greenberger,Martin (red.). Computers, Communications, and the Public Interest. Baltimore: The Johns Hopkins University Press. [Online]. Carnegie Mellon University Libraries Digital Collections.Dostęp: https://digitalcollections.library.cmu.edu/awweb/awarchive?type=file&item=33748[11.09.2018].
Cyrek, B. (2019). Czarny humor i odwrażliwienie – postawy internautów wobec kultury nadmiaru i fake newsów. Media - Kultura - Komunikacja Społeczna, 4(14), 25–35. https://doi.org/10.31648/mkks.2959
Barbara Cyrek
Wydział Zarządzania i Komunikacji Społecznej Uniwersytet Jagielloński
<p>mgr, doktorantka na Wydziale Zarządzania i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego, absolwentka Wydziału Humanistycznego AGH w Krakowie. Zainteresowania badawcze koncentruje wokół nauk o mediach i edukacji medialnej.</p> Polska
https://orcid.org/0000-0002-3270-6548
Wydział Zarządzania i Komunikacji Społecznej Uniwersytet Jagielloński
<p>mgr, doktorantka na Wydziale Zarządzania i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego, absolwentka Wydziału Humanistycznego AGH w Krakowie. Zainteresowania badawcze koncentruje wokół nauk o mediach i edukacji medialnej.</p> Polska
https://orcid.org/0000-0002-3270-6548
mgr, doktorantka na Wydziale Zarządzania i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego, absolwentka Wydziału Humanistycznego AGH w Krakowie. Zainteresowania badawcze koncentruje wokół nauk o mediach i edukacji medialnej.
