Historia na ekranie: od faktu do fikcji. Sposoby tworzenia reprezentacji przeszłości i konstruowania postaci w polskich filmach o historii najnowszej powstałych po 2010 roku
Magdalena Urbańska
Wydział Zarządzania i Komunikacji Społecznej Uniwersytet Jagiellońskimgr, doktorantka na Wydziale Zarządzania i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego, dyscyplina nauki o sztuce (drugi rok studiów trzeciego stopnia). Absolwentka studiów magisterskich na kierunku teatrologia oraz magisterskich uzupełniających na kierunku filmoznawstwo (UJ). W ramach pracy naukowej zajmuje się polskim kinem współczesnym.
Abstrakt
Artykuł dotyczy polskich filmów fabularnych traktujących o historii najnowszej powstałych po 2010 roku. Za punkt wyjścia podjętej analizy autorka uznała stwierdzenie, że polskie kino od połowy pierwszej dekady XXI wieku podejmuje próbę zbudowania nowej narracji tożsamościowej poprzez spoglądanie w przeszłość kraju. W drugiej dekadzie XXI wieku kino historyczne odchodzi od wykorzystywanego wcześniej faktograficznego porządku fabuły, kreuje fikcyjne postaci historyczne oraz w różnorodny sposób reprezentuje przeszłość. Artykuł podzielono na trzy części, z których każda odpowiada jednemu porządkowi reprezentacji historii: realizmowi faktograficznemu, fikcjonalizacji postaci w filmach opartych na faktach oraz historycznej opowieści fikcyjnej. W ramach każdej z nich opisano nadrzędne funkcje oraz scharakteryzowano określony model, zwracając uwagę na osadzenie postaci w historycznych realiach. Omówiono także najważniejsze tropy czy motywy każdego z nich, posługując się konkretnym przykładem filmowym. Celem tekstu jest analiza najnowszego kina historycznego oraz pokazanie zmian, jakie dokonały się w polskim kinie o historii w ostatnich latach, a także prześledzenie istotnych dla niego wątków mitologii i pamięci.
Słowa kluczowe:
kino historyczne, przeszłość, historia najnowsza, pamięć, kino pamięci narodowejBibliografia
Chapman J., War as Spectacle, w: tegoż, War and Film, London 2008.
Film i historia. Antologia, red. I. Kurz, Warszawa 2008.
Graff A., „Ida” – subtelność i polityka, „Krytyka Polityczna”, wyd. z 1 listopada 2013, [online]<http://www.krytykapolityczna.pl/artykuly/film/20131031/graff-ida-subtelnosc-i-polityka>,dostęp: 29.05.2017.
Kino polskie jako kino narodowe, red. T. Lubelski, M. Stroiński, Kraków 2009.
Kino polskie po roku 1989, red. P. Zwierzchowski, D. Mazur, Bydgoszcz 2007.
Majmurek J., Ostatnia dekada: zwrot antyrealistyczny, „Dwutygodnik.com” 2016, nr 196 (10), [online] <http://www.dwutygodnik.com/artykul/6790-ostatnia-dekada-zwrot-antyrealistyczny. html>, dostęp: 1.04.2017.
Marszałek R., Filmowa pop-historia, Kraków 1984.
„Miasto 44” – Powstańcy warszawscy pod wrażeniem filmu Jana Komasy, [online] <https://www.youtube.com/watch?v=fBAEoOFM1nw>, dostęp: 12.02.2017.
Morstin-Popławska A., Zrozumieć sens zapamiętanego. Wybrane aspekty ukazywania przeszłości w kinie polskim lat 90., w: Kino polskie po roku 1989, red. P. Zwierzchowski, D. Mazur, Bydgoszcz 2007.
Mrozek W., Film pamięci narodowej. Najnowsze kino polskie w dyskursie polityki historycznej, w: Kino polskie jako kino narodowe, red. T. Lubelski, M. Stroiński, Kraków 2009.
Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka, red. M. Saryusz-Wolska, Kraków 2009.
Saryusz-Wolska M., Wprowadzenie, w: Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka, red. M. Saryusz-Wolska, Kraków 2009.
White H., Fikcjonalność przedstawień opartych na faktach, tłum. D. Kołodziejczyk, w: tegoż, Proza historyczna, red. E. Domańska, Kraków 2009–2010.
White H., Historiografia i historiofotia, tłum. Ł. Zaremba, w: Film i historia. Antologia, red. I. Kurz, Warszawa 2008.
White H., Proza historyczna, red. E. Domańska, Kraków 2009–2010.
Witek P., Metodologiczne problemy historii wizualnej, „Ейдос” 2013, nr 7.
Zwierzchowski P., Kino nowej pamięci. Obraz II wojny światowej w kinie polskim lat 60., Bydgoszcz 2013.
Filmografia
Był sobie dzieciak (2013), reż. Leszek Wosiewicz.
Czas honoru. Powstanie (2014), reż. Jan Hryniak.
Generał Nil (2009), reż. Ryszard Bugajski.
Historia Roja (2016), reż. Jerzy Zalewski.
Ida (2013), reż. Paweł Pawlikowski.
Jack Strong (2014), reż. Władysław Pasikowski.
Kret (2010), reż. Rafael Lewandowski.
Miasto 44 (2014), reż. Jan Komasa.
Obława (2012), reż. Marcin Krzyształowicz.
Obywatel (2014), reż. Jerzy Stuhr.
Pokłosie (2012), reż. Władysław Pasikowski.
Popiełuszko. Wolność jest w nas (2009), reż. Rafał Wieczyński
Powstanie warszawskie (2014), autor pomysłu na fabułę Jan Komasa.
Rewers (2009), reż. Borys Lankosz.
Róża (2011), reż. Wojciech Smarzowski.
Smoleńsk (2016), reż. Antoni Krauze.
Tajemnica Westerplatte (2013), reż. Paweł Chochlew.
Wałęsa. Człowiek z nadziei (2013), reż. Andrzej Wajda.
W ciemności (2011), reż. Agnieszka Holland.
Wołyń (2016), reż. Wojciech Smarzowski.
Wyklęty (2017), reż. Konrad Łęcki.
Zaćma (2016), reż. Ryszard Bugajski.
Wydział Zarządzania i Komunikacji Społecznej Uniwersytet Jagielloński
<p>mgr, doktorantka na Wydziale Zarządzania i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego, dyscyplina nauki o sztuce (drugi rok studiów trzeciego stopnia). Absolwentka studiów magisterskich na kierunku teatrologia oraz magisterskich uzupełniających na kierunku filmoznawstwo (UJ). W ramach pracy naukowej zajmuje się polskim kinem współczesnym.</p> Polska
mgr, doktorantka na Wydziale Zarządzania i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego, dyscyplina nauki o sztuce (drugi rok studiów trzeciego stopnia). Absolwentka studiów magisterskich na kierunku teatrologia oraz magisterskich uzupełniających na kierunku filmoznawstwo (UJ). W ramach pracy naukowej zajmuje się polskim kinem współczesnym.
