Interaktywny film dokumentalny – historia i perspektywy rozwoju
Krzysztof Kopczyński
Instytut Polonistyki Stosowanej Uniwersytet Warszawskidr hab. sztuk filmowych, wykładowca w Zakładzie Retoryki i Mediów Instytutu Polonistyki Stosowanej Uniwersytetu Warszawskiego. Reżyser, autor scenariuszy i producent filmów dokumentalnych. Konsultant w dziedzinie mediów. Członek m.in. Europejskiej Akademii Filmowej, Polskiej Akademii Filmowej, European Documentary Network i International Coaching Community. Laureat 21 nagród filmowych przyznanych w dziesięciu krajach. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (2012). Filmy, do których napisał scenariusz i które wyreżyserował, to m.in. Kamienna cisza (2007) i Dybuk. Rzecz o wędrówce dusz (2015). Autor kilkudziesięciu artykułów na temat kultury XIX w. i współczesnej, filmu i mediów, a także książek, m.in.: Przed przystankiem Niepodległość. Paryska „Kultura” i kraj w latach 1980–1989 (Warszawa 1990), Od romantyzmu ku erze nowych mediów (Kraków 2003), Dybuk. Opowieść o nieważności świata (Warszawa 2017, współautorka Anna Sajewicz).
Abstrakt
Interaktywność, efekt rozwoju technologicznego mediów, stanowi obecnie jedną z ich najważniejszych cech. Podział na „użytkowników” i „uczestników” mediów może być podziałem na grupy wiekowe i grupy o różnym zaawansowaniu technologicznym. Wśród „użytkowników” dominują widzowie telewizyjni 55+, „uczestnikami” są głównie osoby należące do dwóch grup wiekowych: od 18 do 24 lat i od 25 do 34 lat, deklarujące w coraz większym stopniu brak zainteresowania biernym odbiorem przekazu telewizyjnego i nastawione na „współtworzenie” mediów. Prawidłowości te dotyczą także wszystkich rodzajów filmowych. Mimo prób, podejmowanych zwłaszcza po 2010 roku, interaktywny film dokumentalny nie rozwinął się jednak tak szybko, jak przewidywano. Opierając się na pracach teoretycznych, wystąpieniach praktyków i doświadczeniach własnego uczestnictwa w dyskusjach branżowych, autor artykułu stawia hipotezy dotyczące zarówno powodów takiego stanu rzeczy, jak i przyszłości omawianego gatunku na rynku mediów
Słowa kluczowe:
interaktywność, interaktywny film, interaktywny film dokumentalny, cyfrowe technologie interaktywne, żyjący dokumentBibliografia
Ustawa z dnia 30 czerwca 2005 roku o kinematografii (Dz.U. 2005, nr 132, poz. 1111), [online] <https://www.pisf.pl/files/dokumenty/informacje_prawne/ustawa_o_kinematografii_tekst_ujednolicony.pdf>, dostęp: 30.04.2017.
Opracowania
Alkarimeh B., Boutin E., Interactive Documentary: A Proposed Model and Definition, „French Journal for Media Research” 2017, nr 7, [online] <http://frenchjournalformediaresearch.com/index.php?id=1062>, dostęp: 30.03.2017.
A Machine to See With, [online] <http://www.blasttheory.co.uk/projects/a-machine-to-see-with/>,dostęp: 2.05.2017.
Bordwell D., Thompson K., Film Art. Sztuka Filmowa. Wprowadzenie, tłum. B. Rosińska, Warszawa 2014.
Bordwell D., Thompson K., Film jako sztuka: kreatywność, technologia i biznes, w: tychże, Film Art. Sztuka filmowa. Wprowadzenie, tłum. B. Rosińska, Warszawa 2014.
Encyklopedia kina, red. T. Lubelski, Kraków 2003.
Filiciak M., Film jako zdarzenie wizualne. Relacje kina i innych mediów w epoce cyfrowej – przypadek gier wideo, w: Kino po kinie. Film w kulturze uczestnictwa, red. A. Gwóźdź, Warszawa 2010.
Game Story II – między filmem a grą, [online] <http://kreatywna-europa.eu/wp-content/uploads/2017/03/GAME-STORY-II-program-ost.pdf>, dostęp: 30.04.2017.
Gaudenzi S., The Living Documentary, [online] <http://docubase.mit.edu/playlist/the-living-documentary/>, dostęp: 30.03.2017.
Gaudenzi S., The Living Documentary: From Representing Reality to Co-Creating Reality in Digital Interactive Documentary, [online] <http://research.gold.ac.uk/7997/>, dostęp: 30.03.2017.
Getting Blasted at Sundance, [online] <https://www.theguardian.com/technology/gamesblog/2011/jan/20/sundance-games-blast-theory?INTCMP=SRCH/>, dostęp: 2.05.2017.
Helminen S.A., Glorianna Davenport. An Interactive Pioneer, „DOX. European Documentar Magazine” 2014, z. 103.
Jarvie I., Philosophy of the Film. Epistemology, Ontology, Aesthetics, New York – London 1987.
Jenkins H., Kultura konwergencji. Zderzenie starych i nowych mediów, tłum. M. Bernatowicz, M. Filiciak, Warszawa 2007.
Kino, którego nie ma, red. P. Zwierzchowski, D. Wierski, Bydgoszcz 2013.
Kino po kinie. Filmy w kulturze uczestnictwa, red. A. Gwóźdź, Warszawa 2010.
Klejsa K., „A film like thing”, czyli o tym, jak zjawiska filmopodobne utrudniają odpowiedź na pytanie: „Co to jest film?”, w: Kino po kinie. Film w kulturze uczestnictwa, red. A. Gwóźdź, Warszawa 2010.
Kletowski P., Interaktywne kino, w: Encyklopedia kina, red. T. Lubelski, Kraków 2003.
Kluszczyński R.W., Film, wideo, multimedia. Sztuka ruchomego obrazu w erze elektronicznej, Kraków 2002.
Kluszczyński R.W., Społeczeństwo informacyjne. Cyberkultura. Sztuka multimediów, Kraków 2001.
Kluszczyński R.W., Sztuka interaktywna. Od dzieła-instrumentu do interaktywnego spektaklu, Warszawa 2010.
Kopczyński K., „Kinematograf” Łozińskich, czyli ucieczka przed poznaniem, w: Kino, którego nie ma, red. P. Zwierzchowski, D. Wierski, Bydgoszcz 2013.
Kopczyński K., Polski film dokumentalny w dobie konwergencji, w: Problemy konwergencji mediów. red. M. Kaczmarczyk, D. Rott, t. 1, Sosnowiec – Praga 2013.
Kreatywna Europa, [online] <http://kreatywna-europa>, dostęp: 30.04.2017.
Leeuw I. de, The 6 Most Innovative Interactive Web Documentaries, [online] <https://creators.vice.com/en_au/article/the-6-most-innovative-interactive-web-documentaries>, dostęp: 2.05.2017.
Manovich L., Cinema and Digital Media, w: Perspectives of Media Art, red. J. Shaw, H.P. Schwarz,Ostfildern 1996, [online] <http://manovich.net/content/04-projects/008-cinema-and-digital-media/06_article_1995.pdf />, dostęp: 30.04.2017.
Manovich L., Język nowych mediów, tłum. P. Cypryański, Warszawa 2006.
National Film Board, [online] <https://www.nfb.ca/interactive/>, dostęp: 3.05.2017.
Nichols B., Introduction to Documentary, wyd. 2, Indiana University Press 2010.
Perspektywy rozwoju branży rozrywki i mediów w Polsce 2016–2020, [online] <http://www.pwc.pl/pl/publikacje/2016/entertainment-and-media-outlook-2016-2020-polska-perspektywa-pwc.html>, dostęp: 30.04.2017.
Pitrus A., Sztuka interaktywna według Ryszarda Kluszczyńskiego, „Kwartalnik Filmowy” 2010,z. 71–72.
Prawie 116 mln zł dla najlepszych graczy wśród twórców gier, [online] <http://www.nauka.gov.pl/aktualnosci-ministerstwo/prawie-116-mln-zl-dla-najlepszych-graczy-wsrod-tworcow-gier.html>, dostęp: 30.04.2017.
Problemy konwergencji mediów, red. M. Kaczmarczyk, D. Rott, Sosnowiec – Praga 2013.
Przylipiak M., Kino bezpośrednie, t. 1: 1960–1963, Gdańsk 2008.
Przylipiak M., Kino bezpośrednie, t. 2: 1963–1970. Czas autorów, Gdańsk 2014.
Przylipiak M., Kino bezpośrednie, t. 3: 1963–1970. Między obserwacją a ideologią, Gdańsk 2014.
Przylipiak M., Poetyka kina dokumentalnego, Gdańsk – Słupsk 2004.
Filmografia
A Machine to See With (2010), reż. The Blast Theory Group.
Człowiek z kamerą (1929), reż. Dżiga Wiertow.
Brèves de Trottoir (2010), reż. Oliver Lambert.
Jeden dzień z życia (2011), reż. Ridley Scott, Kevin Macdonald.
Journey to the End of Coal (2008), reż. Samuel Bollendorff, Abel Ségrétin.
New Orleans in Transition, 1983–1986 (1987), reż. Glorianna Davenport.
Prison Valley (2010), reż. David Dufresne, Philippe Brault.
Soul Patron (2010), reż. Frederik Rieckher.
Welcome to Pine Point (2010), reż. Paul Shoebridge, Michael Simons.
Zamek (2014), reż. Paweł Czarkowski
Instytut Polonistyki Stosowanej Uniwersytet Warszawski
<p>dr hab. sztuk filmowych, wykładowca w Zakładzie Retoryki i Mediów Instytutu Polonistyki Stosowanej Uniwersytetu Warszawskiego. Reżyser, autor scenariuszy i producent filmów dokumentalnych. Konsultant w dziedzinie mediów. Członek m.in. Europejskiej Akademii Filmowej, Polskiej Akademii Filmowej, European Documentary Network i International Coaching Community. Laureat 21 nagród filmowych przyznanych w dziesięciu krajach. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (2012). Filmy, do których napisał scenariusz i które wyreżyserował, to m.in. Kamienna cisza (2007) i Dybuk. Rzecz o wędrówce dusz (2015). Autor kilkudziesięciu artykułów na temat kultury XIX w. i współczesnej, filmu i mediów, a także książek, m.in.: Przed przystankiem Niepodległość. Paryska „Kultura” i kraj w latach 1980–1989 (Warszawa 1990), Od romantyzmu ku erze nowych mediów (Kraków 2003), Dybuk. Opowieść o nieważności świata (Warszawa 2017, współautorka Anna Sajewicz).</p> Polska
dr hab. sztuk filmowych, wykładowca w Zakładzie Retoryki i Mediów Instytutu Polonistyki Stosowanej Uniwersytetu Warszawskiego. Reżyser, autor scenariuszy i producent filmów dokumentalnych. Konsultant w dziedzinie mediów. Członek m.in. Europejskiej Akademii Filmowej, Polskiej Akademii Filmowej, European Documentary Network i International Coaching Community. Laureat 21 nagród filmowych przyznanych w dziesięciu krajach. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (2012). Filmy, do których napisał scenariusz i które wyreżyserował, to m.in. Kamienna cisza (2007) i Dybuk. Rzecz o wędrówce dusz (2015). Autor kilkudziesięciu artykułów na temat kultury XIX w. i współczesnej, filmu i mediów, a także książek, m.in.: Przed przystankiem Niepodległość. Paryska „Kultura” i kraj w latach 1980–1989 (Warszawa 1990), Od romantyzmu ku erze nowych mediów (Kraków 2003), Dybuk. Opowieść o nieważności świata (Warszawa 2017, współautorka Anna Sajewicz).
