Metaforyka militarna w polskiej frazeologii
Dorota Połowniak-Wawrzonek
Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcachhttps://orcid.org/0000-0002-7417-7330
Abstrakt
Celem artykułu jest przedstawienie, w jaki sposób we współczesnej polskiej frazeologii ujawnia się metaforyka militarna. Analizy opierają się na zasadach frazeologii syntaktycznej. Badania wykazały, że w terminach militarnych ujmowane są przede wszystkim: SPÓR SŁOWNY; POLITYKA; EKONOMIA; PROCESY PSYCHICZNE; PROCESY FIZJOLOGICZNE; MIŁOŚĆ, ZALOTY. Metaforyka militarna ujawnia się w następujących typach frazeologizmów: I. Składających się z metaforycznego członu głównego, związanego pierwotnie z WALKĄ (ZBROJNĄ), oraz z członu określającego, który odsyła do sfery przeniesienia. II. Zawierających dwa metaforyczne komponenty – jeden z WALKI (ZBROJNEJ). III. Rejestrowanych w tekstach militarnych w postaci utrwalonych połączeń o określonym znaczeniu metaforycznym, metonimicznym, zaś w tekstach niemilitarnych zyskujących nową, przenośną semantykę. IV. Będących wariantami, derywatami związków rejestrowanych w tekstach militarnych. V. Pojawiających się w tekstach mówiących o WALCE (ZBROJNEJ) w postaci luźnych związków wyrazowych; ulegających frazeologizacji w tekstach niemilitarnych. VI. Nierejestrowanych w całości w tekstach militarnych, choć ich komponenty związane są z WALKĄ (ZBROJNĄ).
Słowa kluczowe:
frazeologizm, metafora, motywacja, walka zbrojnaBibliografia
Arutiunowa, Nina Dawidowna (1981). Metafora językowa (II) (Składnia i leksyka), Teksty, 1, 138-153. Google Scholar
Bralczyk, Jerzy (1987). O języku polskiej propagandy politycznej lat siedemdziesiątych, Uppsala: Upsaliensis Academia. Google Scholar
Bralczyk, Jerzy (1991). Strategie w języku propagandy politycznej (o polskiej propagandzie partyjnopaństwowej w latach 1982-1988). W: Bartmiński, Jerzy i Grzegorczykowa, Renata, (red.). Język a kultura, t. 4. Funkcje języka i wypowiedzi. Wrocław: Wiedza o Kulturze, 105-114. Google Scholar
Bralczyk, Jerzy (1999). O używaniu języka w polskiej polityce w latach dziewięćdziesiątych. W: Pisarek, Walery (red.). Polszczyzna 2000. Orędzie o stanie języka na przełomie tysiącleci. Kraków: Ośrodek Badań Prasoznawczych, Uniwersytet Jagielloński, 197-217. Google Scholar
Chmielewska, Anna (1977). Kampania. Zapis, 4, 78-89. Google Scholar
Frankowska, Maria (1994). Frazeologia i metaforyka w tekstach politycznych lat 1989-1993. W: Anusiewicz, Janusz i Siciński, Bogdan (red.). Język polityki a współczesna kultura polityczna. Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej, 38-43. Google Scholar
Lakoff, George i Johnson, Mark (1988). Metafory w naszym życiu. Tłum. Tomasz Krzeszowski. Warszawa: PIW. Google Scholar
Lewicki, Andrzej Maria (1976). Wprowadzenie do frazeologii syntaktycznej. Teoria zwrotu frazeologicznego. Katowice: Wydawnictwo UŚ. Google Scholar
Lewicki, Andrzej Maria (1982). O motywacji frazeologizmów. W: Basaj, Mieczysław i Rytel, Danuta (red.). Z problemów frazeologii polskiej i słowiańskiej, t. I. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 33-47. Google Scholar
Lewicki, Andrzej Maria (1985). Motywacja globalna frazeologizmów. Znaczenie przenośne, symboliczne i stereotypowe. W: Basaj, Mieczysław i Rytel, Danuta (red.). Z problemów frazeologii polskiej i słowiańskiej, t. III. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 7-23. Google Scholar
Lewicki, Andrzej Maria (1986). Składnia związków frazeologicznych. Biuletyn PTJ, XL, 75-83. Google Scholar
Lewicki, Andrzej Maria (1988). Akomodacja stylowa jednostek języka. W: Skubalanka, Teresa (red.). Stylistyczna akomodacja systemu gramatycznego. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 39-54. Google Scholar
Lewicki, Andrzej Maria (2003). Studia z teorii frazeologii. Łask: Leksem. Google Scholar
Lewicki, Andrzej Maria i Pajdzińska, Anna (1993). Frazeologia. W: Bartmiński, Jerzy (red.). Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, t. 2. Współczesny język polski, Wrocław: Wiedza o Kulturze, 307-326. Google Scholar
Lewicki, Andrzej Maria, Pajdzińska, Anna i Rejakowa, Bożena (1987). Z zagadnień frazeologii. Problemy leksykograficzne. Warszawa: PWN. Google Scholar
Mokiyenko, Valeriy Mikhaylovich (1986). Obrazy russkoy rechi. Istoriko-etimologicheskiyei etnolingvisti. Leningrad: Izd-vo Leningradskogo universiteta. [Мокиенко, Валерий Михайлович (1986). Образы русской речи. Историко-этимологические и этнолингвистические очерки фразеологии, Ленинград: Изд-во Ленинградского университета.] Google Scholar
Pajdzińska, Anna (1983). Semantyka i składnia związków frazeologicznych nazywających akt mówienia. Lublin (praca doktorska w maszynopisie). Google Scholar
Połowniak-Wawrzonek, Dorota (1999). Metafora SPÓR (DYSKUSJA, POLEMIKA) TO WALKA ZBROJNA w polskiej frazeologii. Kieleckie Studia Filologiczne, 13, Marcjanik, Małgorzata (red.), 95–113. Google Scholar
Połowniak-Wawrzonek, Dorota (2001). Metafora POLITYKA TO WALKA ZBROJNA w polskiej frazeologii. Poradnik Językowy, 2, 4-21. Google Scholar
Połowniak-Wawrzonek, Dorota (2003). Metafora DZIAŁANIA EKONOMICZNE TO WALKA ZBROJNA w polskiej frazeologii. Poradnik Językowy, 2, 44-57. Google Scholar
Połowniak-Wawrzonek, Dorota (2004a). Determinologizacja wielowyrazowych terminów wojskowych. Poradnik Językowy, 10, 35-45. Google Scholar
Połowniak-Wawrzonek, Dorota (2004b). Metafora DZIAŁANIA CELOWE, RYWALIZACJA TO WALKA ZBROJNA w polskiej frazeologii. W: Lewicki, Andrzej Maria (red.). Problemy frazeologii europejskiej, t. 6. Lublin: Norbertinum, 73–101. Google Scholar
Połowniak-Wawrzonek, Dorota (2006). Ujmowanie PROCESÓW PSYCHICZNYCH jako WALKI ZBROJNEJ, ujawniające się w polskiej frazeologii. Poradnik Językowy, 8, 43-54. Google Scholar
Połowniak-Wawrzonek, Dorota (2007a). Metaforyka militarna w określaniu pojęć MIŁOŚĆ I ZALOTY. Poradnik Językowy, 3, 46-57. Google Scholar
Połowniak-Wawrzonek, Dorota (2007b). Frazeologizmy współczesnej polszczyzny o motywacji symbolicznej, związane pierwotnie z sytuacją walki zbrojnej. Respectus Philologicus, 12 (17), 174-185. Google Scholar
Połowniak-Wawrzonek, Dorota (2008). Związki frazeologiczne współczesnego języka polskiego motywowane sytuacją walki (zbrojnej). Kielce: Wydawnictwo Akademii Świętokrzyskiej. Google Scholar
Sapir, Edward (1978), Kultura, język, osobowość. Wybrane eseje. Tłum. Barbara Stanosz, Roman Zimand. Warszawa: PIW. Google Scholar
Wesołowska, Danuta Natalia (1976). Demobilizacji nie było (wnioski leksykologiczne). Język Polski, 3, 213–218. Google Scholar
Wesołowska, Danuta Natalia (1978). Neosemantyzmy współczesnego języka polskiego. Kraków: Wydawnictwo UJ. Google Scholar
Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach
https://orcid.org/0000-0002-7417-7330
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
