Some words of thieves jargon from the 16th century (gloss to the articles of Witold Maisl [1956] and Bogdan Walczak [1993])
Abstract
This text concerns the history of the Polish thief sociolect. The article is a commentary
on two texts: the text of Witold Maisl (a historian of law), who in 1956 in “Język Polski”
shared with the linguistic community discovered in the Poznań archives a small collection
of Old Polish vocabulary, and the article is a commentary on the study of Bogdan Walczak
(linguist), who in 1993 in the “Kronika Miasta Poznania” commented on the material
presented by Maisl. Linguistic remarks leave one unsatisfied and the comment needs to
be corrected and supplemented. This article provides an in-depth historical-language
analysis of words from a 16th-century court document. The author presents in it the real
sources of some old terms along with the probable provenance of some lexemes. There are
hypotheses in the article, so this text can be an excuse for further linguistic discussion.
Keywords:
history of thieves’ jargon, 16th century, lexis, etymology, semanticReferences
[s.n.] (1895): Vollständig jüdisch-deutsches und deutsch-jüdisches Wörterbuch, enthaltend eine hinreichende Erklärung aller in dieser Sprache vorkommenden Worte. Hamburg. Google Scholar
Altbauer M. (1955): Pol. „robić machlojki”. „Język Polski” XXX, 3, s. 125–128. Google Scholar
Althaus H.P. (1963): Jüdisch-hessische Sprachbeziehungen. „Zeitschrift für Mundartforschung” 30, 2, s. 104–156. Google Scholar
Bańko M. (2008): Współczesny polski onomatopeikon. Ikoniczność w języku. Warszawa. Google Scholar
Borejszo M. (1990): Nazwy ubiorów w języku polskim do roku 1600. Poznań. Google Scholar
Brzezina M. (1986): Polszczyzna Żydów. Warszawa–Kraków. Google Scholar
Decyk W. (2003): „Masovita” jako źródło poznania gwary mazowieckiej. „Prace Filologiczne” 48, s. 81–90. Google Scholar
Fengler H., Girou G., Unger V. (1993): Slovarʹ numizmata. Moskva. Google Scholar
Geller E. (1994): Jidysz – język Żydów polskich. Warszawa. Google Scholar
Geremek B. (1980): O językach tajemnych. „Teksty” 2 (50), s. 13–36. Google Scholar
Girtler R. (2010): Rotwelsch. Die alte Sprache der Gauner, Dirnen und Vagabunden. 2. Wien.
Crossref
Google Scholar
Gumowski M. (1912): Moneta złota w Polsce średniowiecznej. Kraków. Google Scholar
Günther L. (1909): Beiträge zur Systematik und Psychologie des Rotwelsch und der ihm verwandten deutschen Geheimsprachen. „Archiv für Kriminal-Anthropologie und Kriminalistik” XXXIII, s. 236–278. Google Scholar
Guldon Z. (1998): Osadnictwo żydowskie i liczebność ludności żydowskiej na ziemiach Rzeczypospolitej w okresie przedrozbiorowym. „Czasy Nowożytne” 4, s. 23–36. Google Scholar
Hoppe S. (1981): Słownik języka łowieckiego. Warszawa. Google Scholar
Horn M. (1982): Ludność żydowska w Polsce do końca XVIII wieku. [W:] Żydzi polscy. Dzieje i kultura. Opr. M. Fuks, Z. Hoffman, M. Horn, J. Tomaszewski. Warszawa, s. 9–19. Google Scholar
Janowska A., Pastuchowa M. (1996): Formant -nie. [W:] Słowotwórstwo języka doby staropolskiej. Przegląd formacji rzeczownikowych. Red. K. Kleszczowa. Katowice, s. 197–224. Google Scholar
Jurkowski J. (1949): Tragedia o polskim Scylurusie i trzech synach koronnych ojczyzny polskiej. Opr. S. Pigoń. Kraków. Google Scholar
Kaczor D. (2005): Labor infamus – labor utilis. Funkcje kata w systemie utrzymywania czystości w wielkich miastach Prus Królewskich XVI–XVIII wieku. „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 53, 3/4, s. 361–376. Google Scholar
Kamler M. (1991): Świat przestępczy w Polsce XVI i XVII stulecia. Warszawa. Google Scholar
Kamler M. (2010): Złoczyńcy. Przestępczość w Koronie w drugiej połowie XVI i pierwszej połowie XVII wieku (w świetle ksiąg sądowych miejskich). Warszawa. Google Scholar
Karłowicz J. (1906): Słownik gwar polskich. T. 4. Kraków. Google Scholar
Kleszczowa K. (1996a): Formanty z elementem -c. [W:] Słowotwórstwo języka doby staropolskiej. Google Scholar
Przegląd formacji rzeczownikowych. Red. K. Kleszczowa. Katowice, s. 34–66. Google Scholar
Kleszczowa K. (1996b): Formanty z elementem -ch- (Formanty -ch, -uch-, Formanty rzadkie i jednostkowe). [W:] Słowotwórstwo języka doby staropolskiej. Przegląd formacji rzeczownikowych. Red. K. Kleszczowa. Katowice, s. 66–68. Google Scholar
Kleszczowa K. (2003): Staropolskie derywaty przymiotnikowe i ich perspektywiczna ewolucja. Katowice. Google Scholar
Kładoczny P. (2015): Świat percepcji słuchowej w derywatach oddźwiękowych. [W:] „Język a Kultura”. T. 25: Struktura słowa a interpretacja świata. Red. M. Misiak, J. Kamieniecki. Wrocław, s. 151–168. Google Scholar
Kozłowski W. (1822): Pierwsze początki terminologij łowieckiey. Warszawa. Google Scholar
Kracik J., Rożek M. (2010): Hultaje, złoczyńcy, wszetecznice w dawnym Krakowie. Kraków. Google Scholar
Maisel W. (1956): Poznański słowniczek żargonu złodziejskiego z XVI wieku. „Język Polski” XXXVI, 1, s. 74–75. Google Scholar
Małocha A. (1994): Żydowskie zapożyczenia leksykalne w socjolekcie przestępczym. [W:] „Język a Kultura”. T. 10: Język subkultur. Red. J. Anusiewicz, B. Siciński. Wrocław, s. 135–170. Google Scholar
Pacuła J. (2019): O kilku judaikach w polskim socjolekcie przestępczym. „Linguistica Copernicana” 16, s. 367–368.
Crossref
Google Scholar
Pacuła J. (2020a): Kilka uwag o polskim socjolekcie przestępczym z okresu XVIII w. (glosa do informacji z „Gazety Warszawskiej” z 1778 r.). „Forum Filologiczne Ateneum” 1 (8), s. 163–180.
Crossref
Google Scholar
Pacuła J. (2020b): Leksyka dotycząca „najstarszego zawodu świata” w polskim socjolekcie przestępczym z XIX- i początku XX wieku. „Acta Universitatis Wratislavienis. Studia Linguistica” XXXIX, s. 127–150.
Crossref
Google Scholar
Pacuła J. (2020c): Nie tylko „klawisz”, nie tylko „ment” – z historii kilku socjolektalnych nazw policjantów i funkcjonariuszy więziennych. „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” XXVII, 1, s. 129–147.
Crossref
Google Scholar
Priluc’kij V. Ì. (2013): Červonec’. [W:] Enciklopedìâ ìstorìï Ukraïni. T. 10: T–Â. Red. V. A. Smolìj. Kiev, s. 493. Google Scholar
Rak M. (2015): „Kumasz po lembersku”? O socjolekcie przestępczym polszczyzny przedwojennego Lwowa. [W:] „Dìalektologìčnì studìï”. T. 10: Tradicìï ì novatorstvo. Red. P. Gricenko, N. Hobzej. L’vìv, s. 430–438. Google Scholar
Rak M. (2016): Kilka uwag o socjolekcie przestępczym polszczyzny przedwojennego Lwowa. „Socjolingwistyka” 30, s. 133–145.
Crossref
Google Scholar
Shuprin Y. (2020): The History and Meaning of Hamantaschen, <„Chabad.org”>, dostęp: 12.04.2020. Google Scholar
Stępniak K. (1972): Z historii polskiej gwary złodziejskiej. „Prace Filologiczne” XXIII, s. 263–279. Google Scholar
Ułaszyn H. (1951): Język złodziejski. Łódź. Google Scholar
Walczak B. (1993): Najstarszy polski słowniczek gwary złodziejskiej. „Kronika Miasta Poznania” 61, 1/2, s. 60–64. Google Scholar
Wrzesiński S. (2006): Krwawa profesja. Rzecz o katach i ich ofiarach. Kraków. Google Scholar
Zvarič V. V. (1976): Numizmatičeskij slovar’. L’vov. Google Scholar
Żebrowski R. (2003): Hamantasze. [W:] Polski słownik judaistyczny. Dzieje, kultura, religia, ludzie. T. 2. Opr. Z. Borzymińska, R. Żebrowski. Warszawa, s. 553–554. Google Scholar
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.