Variant expression dziesiąta, dziewiąta, siódma, piąta etc. woda na, po kisielu in dictionaries and texts

Jolanta Ignatowicz-Skowrońska

Uniwersytet Szczeciński


Abstract

The research on the title expression was inspired by its semantic actualizations which come unnoted in majority of latest language dictionaries but are found in contemporary texts. The objective was to prove the thesis that in the contemporary Polish language the unit expands its real reference and takes on new meanings – this was done by the analysis of its notation in lexicographical collections and its use in old and contemporary
Polish. The findings show that the title unit has had two shades of meaning – ‘very
distant relative’ and ‘loose relationship of something with something’. The latter has been
inconsistently noted in dictionaries, exemplified by one quote only and has not entered
majority of lexicographical collections. The research proved also that the expression
was subject to various modifications which made it a multiform unit whose components
undergo semantization in certain actualizations. Certain formal transformations of the
unit, namely the alternation of isomorphic components and prepositions like the change
of preposition ‘na’ for preposition ‘po’ (… woda na kisielu → … woda po kisielu) facilitated
the arising of new motivation of the phraseological unit which appeared in Polish as
a borrowing.


Keywords:

lexicography, phraseology, semantics, variability of phraseological units, origins and motivation of phraseological units


Adalberg S. (1889–1894): Księga przysłów, przypowieści i wyrażeń przysłowiowych polskich. Warszawa.   Google Scholar

Bańkowski A. (2000): Etymologiczny słownik języka polskiego. T. I. Warszawa.   Google Scholar

Bąba S. (1989): Innowacje frazeologiczne współczesnej polszczyzny. Poznań.   Google Scholar

Bąba S. (2009): Frazeologia polska. Studia i szkice. Poznań.   Google Scholar

Birih A.K., Mokienko V.M., Stepanova L.I. (2005): Russkaâ frazeologiâ. Istoriko-ètimologičeskij slovar’. Moskva.   Google Scholar

Grochowski M. (1982): Zarys leksykologii i leksykografii. Zagadnienia synchroniczne. Toruń.   Google Scholar

Kisielewski J. (2014): Pierwsza woda po Kisielu. Historie rodzinne. Warszawa.   Google Scholar

Kopaliński W. (1991): Słownik mitów i tradycji kultury. Warszawa.   Google Scholar

Korab-Brzozowski F. (1896): Przysłowia polskie. Kraków.   Google Scholar

Kraszewski J.I. (1847): Litwa: starożytne dzieje, ustawy, język, wiara, obyczaje, pieśni, przysłowia, podania itd. T. I: Historya do XIII wieku. Warszawa.   Google Scholar

Krzyżanowski J. (1973): Mądrej głowie dość dwie słowie. Pięć centuryj przysłów polskich i diabelski tuzin. T. 2: Od klimka do postu. Warszawa.   Google Scholar

Lepešaŭ I.Â. (2004): Etymalagìčny sloŭnìk frazealagìzmaŭ. Č. 1–2. Belaruskaâ Encyklapedyâ. Mìnsk.   Google Scholar

Lewicki A.M. (2003): Studia z teorii frazeologii. Łask.   Google Scholar

Liberek J. (1998): Innowacje frazeologiczne w powojennej fraszce polskiej. Poznań.   Google Scholar

Maurizio A. (1926): Pożywienie roślinne i rolnictwo w rozwoju dziejowym z 60 rycinami. Warszawa.   Google Scholar

Mickiewicz A. (1834): Pan Tadeusz, czyli ostatni zajazd na Litwie. Historia szlachecka z r. 1811 i 1812 we dwunastu księgach wierszem. Paryż.   Google Scholar

Mitrenga B. (2014): Zmysł smaku. Studium leksykalno-semantyczne. Katowice.   Google Scholar

Młynarczyk E. (2013): Nie święci garnki lepią. Obraz rzemiosła utrwalony w polskiej frazeologii. Kraków.   Google Scholar

Orzeszkowa E. (1995): Listy zebrane. T. II: Do Leopolda Méyeta. Do druku przygotował i komentarzem opatrzył Edmund Jankowski. Wrocław.   Google Scholar

Pajdzińska A. (2006): Studia frazeologiczne. Łask.   Google Scholar

Polański K. (red.) (1993): Encyklopedia językoznawstwa ogólnego. Wrocław–Warszawa–Kraków.   Google Scholar

Przęczek-Kisielak S. (2021): O tajemniczej staropolskiej potrawie – giejślic (siódma woda po kisielu?). „Język Polski”. T. CI, z. 4, s. 60–74.
Crossref   Google Scholar

Sławski F. (1952–1982): Słownik etymologiczny języka polskiego. T. I–V. Kraków.   Google Scholar

Sokólska U. (2005): Leksykalno-stylistyczne cechy prozy Melchiora Wańkowicza (na materiale reportaży z lat 1961–1974). Białystok.   Google Scholar

Užčenko V.D., Užčenko D.V. (1998): Frazeologıčnij slovnik ukraìnskoj movi, Kiїv.   Google Scholar


Published
2023-03-31

Cited by

Ignatowicz-Skowrońska, J. (2023). Variant expression dziesiąta, dziewiąta, siódma, piąta etc. woda na, po kisielu in dictionaries and texts. Prace Językoznawcze, 25(1), 75–89. https://doi.org/10.31648/pj.8711

Jolanta Ignatowicz-Skowrońska 
Uniwersytet Szczeciński