Maritime lexis in the Russian-Polish dictionary by Piotr Dubrowski as a starting point for chronology-oriented studies of Polish maritime terms
Jolanta Mędelska
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w BydgoszczyPiotr Wierzchoń
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w PoznaniuAbstract
The authors discussed the development of maritime lexis in Russian and Polish, pointing
out a great preponderance of Russian over Polish instances which lasted until the interwar
period. They analysed 70 entries with the qualifier w Marynarce [maritime] (letters K–L)
in a 19th-century Russian-Polish dictionary. They found that the editor had managed
to select Polish equivalents for only 22 Russian terms (31%), with the remainder provided
only with descriptions of meaning. Using sources available today, the authors identified
74 translations for 48 Russian units left untranslated and subjected them to chronological
analysis. They found that 16 of them were in use in Dubrowski’s times, seven of which
for a very long time prior to the date of publication of his dictionary. The others appeared
only after the dictionary was published, the majority (42) as late as 1920–1939, with
seven more appearing even later.
Keywords:
19th-century Russian-Polish dictionary, Polish maritime lexis, chronological orderReferences
Bagniewski B. (1929): Wstęp. [W:] Słownik morski polsko-angielsko-francusko-niemiecki. Z. 1: Statki i teoria statku. Red. B. Bagniewski. Warszawa, s. 9–10. Google Scholar
Biografiâ Dubrovskij Petr Pavlovič, , dostęp: 30.06.2022. Google Scholar
Bogusławski A. (1988): Dwujęzyczny słownik ogólny. Projekt instrukcji z komentarzami. [W:] Studia z polskiej leksykografii współczesnej. Red. Z. Saloni. Wrocław–Warszawa– Kraków–Gdańsk–Łódź, s. 19–65. Google Scholar
Brocki Z. (1964): Początki jugosłowiańskiej, rosyjskiej i polskiej leksykografii morskiej. „Poradnik Językowy” nr 2, s. 45–59. Google Scholar
Dąbrowska M. (2017): Ziemie polskie połowy XIX wieku oczyma Rosjan (Piotr Dubrowski i Michaił Glinka). „Przegląd Środkowo-Wschodni” II, s. 135–149.
Crossref
Google Scholar
Dąbrowska M. (2018): Piotra Dubrowskiego związki z Polską (z zawartości i o zawartości wybranych czasopism polskich oraz rosyjskich połowy XIX wieku). „Acta Neophilologica” XX, nr 1, s. 55–167.
Crossref
Google Scholar
Dubrovskij Petr Pavlovič (1893): I.K. Andreevskij, K.K. Arsen’ev, F.F. Petruševskij (red.). Ènciklopedičeskij slovar’ F.A. Brokgauza i I.A. Efrona. T. XI (21). Sankt-Peterburg, s. 218. Google Scholar
Dubrovskij Petr Pavlovič (2009): Bol’šaâ biografičeskaâ énciklopediâ, , dostęp: 30.11.2020. Google Scholar
Dygalo V.A. (2000): Оtkuda da i čto na flote pošlo. Моskva. Google Scholar
Graliński F., Dzienisiewicz D., Wierzchoń P. (2017): U bram lingwistycznej szczęśliwości, czyli kulisy projektu Odkrywka: cyfrowe zasoby kultury jako źródło mas danych językowych. „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Folia 232. Studia Sociologica” IX, nr 1, s. 51–62. Google Scholar
Iwanowska A. (1990): Rozwój polskiej terminologii morskiej w XVIII w. „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” XXXV, nr 4, s. 533–560. Google Scholar
Kleczkowski A. (1929): Polski język żeglarski. [W:] Słownik morski polsko-angielsko-francu¬sko-niemiecki. Z. 1: Statki i teoria statku. Red. B. Bagniewski. Warszawa, s. 5–8. Google Scholar
Kleczkowski A. (1930): Wstęp językowy. [W:] Słownik morski polsko-angielsko-francusko-nie¬miecko-rosyjski. Z. 2: Statek żelazny (stalowy). Red. B. Bagniewski. Warszawa, s. 9–13. Google Scholar
Koczorowski E. (1973): Flota polska w latach 1587–1638. Warszawa. Google Scholar
Kula E. (2010): Główny Instytut Pedagogiczny w Sankt Petersburgu (1828–1859) i jego rola w kształceniu nauczycieli dla szkół Królestwa Polskiego. „Rozprawy z Dziejów Oświaty” XLVIII, s. 25–71. Google Scholar
Kwilecka I., Popowska-Taborska H. (1977): Bartłomiej z Bydgoszczy – leksykograf pierwszej połowy XVI w. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk. Google Scholar
Lepszy K. (1947): Zarys dziejów marynarki polskiej. Kraków. Google Scholar
Marszałek M. (2021): Z dziejów wokabuł literowych w leksykografii polsko-rosyjskiej (na mate¬riale ilustracyjnym XIX-wiecznego słownika Piotra Dubrowskiego). „Prace Językoznawcze” XXIII, nr 3, s. 197–213.
Crossref
Google Scholar
Marszałek M. (2022): Na polâh Pol’nogo russko-pol’skogo slovarâ Petra Pavloviča Dubro¬vskogo: kommentarii k bukvennym stat’âm. „Slavia, časopis pro slovanskou filologii” 91, nr 3, s. 332–346. Google Scholar
Mędelska J. (2019): Wertując słownik rosyjsko-polski P. Dubrowskiego (uwagi o XIX-wiecznym warsztacie leksykograficznym i o wizerunku ówczesnej polszczyzny). „Slavia Orientalis” LXVIII, nr 4, s. 699–719. Google Scholar
Mędelska J. (2020): XIX-wieczne ciekawostki leksykalne w słowniku rosyjsko-polskim Piotra Dubrowskiego. [W:] Wokół pewnego cytatu. Zbiór artykułów. Red. K. Wojan. Warszawa, s. 263–294. Google Scholar
Mędelska J. (2020a): O XIX-wiecznej polszczyźnie literackiej odzwierciedlonej w „Słowniku rosyjsko-polskim” Dubrowskiego. Ortografia i refleksy fonetyki. [W:] Verba multiplicia, veritas una. Prace dedykowane Profesor Alicji Pihan-Kijasowej. Red. T. Lisowski, P. Michal¬ska-Górecka, J. Migdał, A. Piotrowska-Wojaczyk, A. Sieradzki. T. 1. Poznań, s. 373–404. Google Scholar
Mędelska J. (2021): Fonetyczno-graficzny obraz polszczyzny końca XIX stulecia zawarty w hasłach literowych słownika polsko-rosyjskiego P. Dubrowskiego. „Prace Językoznawcze” XXIII, nr 3, s. 215–225.
Crossref
Google Scholar
Mędelska J. (2021a): Z dziejów rywalizacji końcówek -e i -ę w neutrach typu cielę, imię (na materiale Dokładnego słownika języka polskiego i ruskiego z końca XIX wieku). „Język Polski” CI, nr 4, s. 19–31.
Crossref
Google Scholar
Mędelska J. (2022): Palatalne spółgłoski wargowe w wygłosie. Reminiscencje pod wpływem postaci (orto)graficznych w słowniku języka polskiego i rosyjskiego z końca XIX w. „Prace Językoznawcze” XXIV, nr 2, s. 109–124.
Crossref
Google Scholar
Mędelska J. (2022a): Naimenovaniâ bukv kak ob”ekt opisania stat’i v russko-pol’skom slovare XIX veka. „Slavia, časopis pro slovanskou filologii” 91, nr 3, s. 347–356. Google Scholar
Mędelska J., Wierzchoń P. (2023): Efekty wykorzystania chronologizacji w badaniach nad opisem przekładowym leksyki zapożyczonej (na materiale XIX-wiecznego Dokładnego słownika języka polskiego i ruskiego) (w druku). Google Scholar
Mędelska J., Wierzchoń P. (2023a): Wybory translatorskie XIX-wiecznego słownikarza rosyj¬skiego jako impuls do badań dziejów polskiej leksyki zapożyczonej (w druku). Google Scholar
Słodownik M. (2020): Historia. Komisja Nazewnictwa Morskiego, , dostęp: 04.10.2022. Google Scholar
Suležуckie М. i D. (1967): Моrskaâ terminologiâ i redaktorskaâ praktika. „Russkaâ reč” nr 2, s. 65–69. Google Scholar
Ślaski B. (1920): Z dziejów marynarki polskiej. Poznań. Google Scholar
Ślaski B. (1930): Słownik rybacko-żeglarski i szkutniczy. „Slavia Occidentalis” IX, s. 142–291. Google Scholar
Ûrov R.V. (2016): Voenno-morskaâ terminologiâ v Ènciklopedii voennyh i morskih nauk (1883–1897 g.g. izdaniâ). „Voenno-istoričeskij žurnal” nr 7, s. 41–44. Google Scholar
Wawrzyńczyk J. (1995): Piotr Dubrowski i jego Dokładny słownik języka ruskiego i polskiego z 1877 roku. „Opuscula Polonica et Russica” III, s. 95–99. Google Scholar
Wierzchoń P. (2008): Fotodokumentacja. Chronologizacja. Emendacja. Teoria i praktyka weryfikacji materiału leksykalnego w badaniach lingwistycznych. Poznań. Google Scholar
Wierzchoń P. (2009): Dlaczego fotodokumentacja? Dlaczego chronologizacja? Dlaczego emen¬dacja? Instalacja gazowa, parking podziemny i „odległość niezerowa”. Poznań. Google Scholar
Wierzchoń P. (2010): Torując drogę teorii lingwochronologizacji. „Investigationes Linguisticae” XX, s. 105–186.
Crossref
Google Scholar
Wojtan W. (1936): Historia i bibliografia słownictwa technicznego polskiego. Od czasów naj¬dawniejszych do końca 1933 r. Lwów. Google Scholar
Zaruski M. (1930): Kilka słów ogólnych o pracy Komisji Terminologicznej. [W:] Słownik morski polsko-angielsko-francusko-niemiecko-rosyjski. Z. 2: Statek żelazny (stalowy). Red. B. Ba¬gniewski. Warszawa, s. 5–6. Google Scholar
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.