Maritime lexis in the Russian-Polish dictionary by Piotr Dubrowski as a starting point for chronology-oriented studies of Polish maritime terms

Jolanta Mędelska

Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

Piotr Wierzchoń

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu


Abstract

The authors discussed the development of maritime lexis in Russian and Polish, pointing
out a great preponderance of Russian over Polish instances which lasted until the interwar
period. They analysed 70 entries with the qualifier w Marynarce [maritime] (letters K–L)
in a 19th-century Russian-Polish dictionary. They found that the editor had managed
to select Polish equivalents for only 22 Russian terms (31%), with the remainder provided
only with descriptions of meaning. Using sources available today, the authors identified
74 translations for 48 Russian units left untranslated and subjected them to chronological
analysis. They found that 16 of them were in use in Dubrowski’s times, seven of which
for a very long time prior to the date of publication of his dictionary. The others appeared
only after the dictionary was published, the majority (42) as late as 1920–1939, with
seven more appearing even later.


Keywords:

19th-century Russian-Polish dictionary, Polish maritime lexis, chronological order


Bagniewski B. (1929): Wstęp. [W:] Słownik morski polsko-angielsko-francusko-niemiecki. Z. 1: Statki i teoria statku. Red. B. Bagniewski. Warszawa, s. 9–10.   Google Scholar

Biografiâ Dubrovskij Petr Pavlovič, , dostęp: 30.06.2022.   Google Scholar

Bogusławski A. (1988): Dwujęzyczny słownik ogólny. Projekt instrukcji z komentarzami. [W:] Studia z polskiej leksykografii współczesnej. Red. Z. Saloni. Wrocław–Warszawa– Kraków–Gdańsk–Łódź, s. 19–65.   Google Scholar

Brocki Z. (1964): Początki jugosłowiańskiej, rosyjskiej i polskiej leksykografii morskiej. „Poradnik Językowy” nr 2, s. 45–59.   Google Scholar

Dąbrowska M. (2017): Ziemie polskie połowy XIX wieku oczyma Rosjan (Piotr Dubrowski i Michaił Glinka). „Przegląd Środkowo-Wschodni” II, s. 135–149.
Crossref   Google Scholar

Dąbrowska M. (2018): Piotra Dubrowskiego związki z Polską (z zawartości i o zawartości wybranych czasopism polskich oraz rosyjskich połowy XIX wieku). „Acta Neophilologica” XX, nr 1, s. 55–167.
Crossref   Google Scholar

Dubrovskij Petr Pavlovič (1893): I.K. Andreevskij, K.K. Arsen’ev, F.F. Petruševskij (red.). Ènciklopedičeskij slovar’ F.A. Brokgauza i I.A. Efrona. T. XI (21). Sankt-Peterburg, s. 218.   Google Scholar

Dubrovskij Petr Pavlovič (2009): Bol’šaâ biografičeskaâ énciklopediâ, , dostęp: 30.11.2020.   Google Scholar

Dygalo V.A. (2000): Оtkuda da i čto na flote pošlo. Моskva.   Google Scholar

Graliński F., Dzienisiewicz D., Wierzchoń P. (2017): U bram lingwistycznej szczęśliwości, czyli kulisy projektu Odkrywka: cyfrowe zasoby kultury jako źródło mas danych językowych. „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Folia 232. Studia Sociologica” IX, nr 1, s. 51–62.   Google Scholar

Iwanowska A. (1990): Rozwój polskiej terminologii morskiej w XVIII w. „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” XXXV, nr 4, s. 533–560.   Google Scholar

Kleczkowski A. (1929): Polski język żeglarski. [W:] Słownik morski polsko-angielsko-francu¬sko-niemiecki. Z. 1: Statki i teoria statku. Red. B. Bagniewski. Warszawa, s. 5–8.   Google Scholar

Kleczkowski A. (1930): Wstęp językowy. [W:] Słownik morski polsko-angielsko-francusko-nie¬miecko-rosyjski. Z. 2: Statek żelazny (stalowy). Red. B. Bagniewski. Warszawa, s. 9–13.   Google Scholar

Koczorowski E. (1973): Flota polska w latach 1587–1638. Warszawa.   Google Scholar

Kula E. (2010): Główny Instytut Pedagogiczny w Sankt Petersburgu (1828–1859) i jego rola w kształceniu nauczycieli dla szkół Królestwa Polskiego. „Rozprawy z Dziejów Oświaty” XLVIII, s. 25–71.   Google Scholar

Kwilecka I., Popowska-Taborska H. (1977): Bartłomiej z Bydgoszczy – leksykograf pierwszej połowy XVI w. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.   Google Scholar

Lepszy K. (1947): Zarys dziejów marynarki polskiej. Kraków.   Google Scholar

Marszałek M. (2021): Z dziejów wokabuł literowych w leksykografii polsko-rosyjskiej (na mate¬riale ilustracyjnym XIX-wiecznego słownika Piotra Dubrowskiego). „Prace Językoznawcze” XXIII, nr 3, s. 197–213.
Crossref   Google Scholar

Marszałek M. (2022): Na polâh Pol’nogo russko-pol’skogo slovarâ Petra Pavloviča Dubro¬vskogo: kommentarii k bukvennym stat’âm. „Slavia, časopis pro slovanskou filologii” 91, nr 3, s. 332–346.   Google Scholar

Mędelska J. (2019): Wertując słownik rosyjsko-polski P. Dubrowskiego (uwagi o XIX-wiecznym warsztacie leksykograficznym i o wizerunku ówczesnej polszczyzny). „Slavia Orientalis” LXVIII, nr 4, s. 699–719.   Google Scholar

Mędelska J. (2020): XIX-wieczne ciekawostki leksykalne w słowniku rosyjsko-polskim Piotra Dubrowskiego. [W:] Wokół pewnego cytatu. Zbiór artykułów. Red. K. Wojan. Warszawa, s. 263–294.   Google Scholar

Mędelska J. (2020a): O XIX-wiecznej polszczyźnie literackiej odzwierciedlonej w „Słowniku rosyjsko-polskim” Dubrowskiego. Ortografia i refleksy fonetyki. [W:] Verba multiplicia, veritas una. Prace dedykowane Profesor Alicji Pihan-Kijasowej. Red. T. Lisowski, P. Michal¬ska-Górecka, J. Migdał, A. Piotrowska-Wojaczyk, A. Sieradzki. T. 1. Poznań, s. 373–404.   Google Scholar

Mędelska J. (2021): Fonetyczno-graficzny obraz polszczyzny końca XIX stulecia zawarty w hasłach literowych słownika polsko-rosyjskiego P. Dubrowskiego. „Prace Językoznawcze” XXIII, nr 3, s. 215–225.
Crossref   Google Scholar

Mędelska J. (2021a): Z dziejów rywalizacji końcówek -e i -ę w neutrach typu cielę, imię (na materiale Dokładnego słownika języka polskiego i ruskiego z końca XIX wieku). „Język Polski” CI, nr 4, s. 19–31.
Crossref   Google Scholar

Mędelska J. (2022): Palatalne spółgłoski wargowe w wygłosie. Reminiscencje pod wpływem postaci (orto)graficznych w słowniku języka polskiego i rosyjskiego z końca XIX w. „Prace Językoznawcze” XXIV, nr 2, s. 109–124.
Crossref   Google Scholar

Mędelska J. (2022a): Naimenovaniâ bukv kak ob”ekt opisania stat’i v russko-pol’skom slovare XIX veka. „Slavia, časopis pro slovanskou filologii” 91, nr 3, s. 347–356.   Google Scholar

Mędelska J., Wierzchoń P. (2023): Efekty wykorzystania chronologizacji w badaniach nad opisem przekładowym leksyki zapożyczonej (na materiale XIX-wiecznego Dokładnego słownika języka polskiego i ruskiego) (w druku).   Google Scholar

Mędelska J., Wierzchoń P. (2023a): Wybory translatorskie XIX-wiecznego słownikarza rosyj¬skiego jako impuls do badań dziejów polskiej leksyki zapożyczonej (w druku).   Google Scholar

Słodownik M. (2020): Historia. Komisja Nazewnictwa Morskiego, , dostęp: 04.10.2022.   Google Scholar

Suležуckie М. i D. (1967): Моrskaâ terminologiâ i redaktorskaâ praktika. „Russkaâ reč” nr 2, s. 65–69.   Google Scholar

Ślaski B. (1920): Z dziejów marynarki polskiej. Poznań.   Google Scholar

Ślaski B. (1930): Słownik rybacko-żeglarski i szkutniczy. „Slavia Occidentalis” IX, s. 142–291.   Google Scholar

Ûrov R.V. (2016): Voenno-morskaâ terminologiâ v Ènciklopedii voennyh i morskih nauk (1883–1897 g.g. izdaniâ). „Voenno-istoričeskij žurnal” nr 7, s. 41–44.   Google Scholar

Wawrzyńczyk J. (1995): Piotr Dubrowski i jego Dokładny słownik języka ruskiego i polskiego z 1877 roku. „Opuscula Polonica et Russica” III, s. 95–99.   Google Scholar

Wierzchoń P. (2008): Fotodokumentacja. Chronologizacja. Emendacja. Teoria i praktyka weryfikacji materiału leksykalnego w badaniach lingwistycznych. Poznań.   Google Scholar

Wierzchoń P. (2009): Dlaczego fotodokumentacja? Dlaczego chronologizacja? Dlaczego emen¬dacja? Instalacja gazowa, parking podziemny i „odległość niezerowa”. Poznań.   Google Scholar

Wierzchoń P. (2010): Torując drogę teorii lingwochronologizacji. „Investigationes Linguisticae” XX, s. 105–186.
Crossref   Google Scholar

Wojtan W. (1936): Historia i bibliografia słownictwa technicznego polskiego. Od czasów naj¬dawniejszych do końca 1933 r. Lwów.   Google Scholar

Zaruski M. (1930): Kilka słów ogólnych o pracy Komisji Terminologicznej. [W:] Słownik morski polsko-angielsko-francusko-niemiecko-rosyjski. Z. 2: Statek żelazny (stalowy). Red. B. Ba¬gniewski. Warszawa, s. 5–6.   Google Scholar


Published
2023-06-30

Cited by

Mędelska, J., & Wierzchoń, P. (2023). Maritime lexis in the Russian-Polish dictionary by Piotr Dubrowski as a starting point for chronology-oriented studies of Polish maritime terms. Prace Językoznawcze, 25(2), 179–196. https://doi.org/10.31648/pj.8921

Jolanta Mędelska 
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy
Piotr Wierzchoń 
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu