Kreatywność w pejzażu językowym miasta na przykładzie szyldów sklepów i punktów usługowych

Dorota Miller

Uniwersytet Rzeszowski
https://orcid.org/0000-0002-4581-7159


Abstract

Powierzchowny i krótkotrwały kontakt odbiorcy z komunikatem oraz postępująca tekstualizacja naszego otoczenia powodują, że tekstom miejskim przypada trudna rola zwrócenia uwagi potencjalnych odbiorców w potoku niezliczonych znaków obecnych w przestrzeni publicznej. W nawiązaniu do coraz intensywniejszej lingwistycznej eksploracji tzw. pejzażu/krajobrazu językowego, artykuł analizuje teksty komercyjne w przestrzeni miejskiej Rzeszowa, zebrane w okresie: luty 2019 – luty 2024 r. Materiał badawczy stanowią szyldy sklepów, lokali gastronomicznych i punktów usługowych jako współkształtujące przestrzeń miejską multimodalne teksty minimalne o funkcji generującej uwagę, informacyjnej i perswazyjnej. W przeciwieństwie do znaków urzędowych cechuje je stosunkowo duża swoboda kompozycyjna i oryginalność zarówno pod względem treści, jak i formy. Artykuł przedstawia różnorodne przykłady kreatywności językowej, rozumianej jako tworzenie oryginalnych, atrakcyjnych, przykuwających uwagę konstrukcji językowych przełamujących nierzadko normy poprawności językowej. Przeprowadzona analiza ilustruje rozległą kreatywność językową nadawców komunikatów, przejawiającą się na płaszczyźnie orto/typograficznej, słowotwórczej, frazeologicznej, a także intersemiotycznej i intertekstualnej.


Schlagworte:

krajobraz/pejzaż językowy, multimodalność, teksty minimalne, teksty miejskie, szyldy miejskie, kreatywność językowa


Androutsopoulos J., Kuhlee F. (2021): Die Sprachlandschaft des schulischen Raums. „Zeitschrift für Angewandte Linguistik” 75.1, s. 195–243.
Crossref   Google Scholar

Ben-Rafael E., Shohamy E., Hasan A.M., Trumper-Hecht N. (2006): Linguistic landscape as symbolic construction of the public space: The case of Israel. „International Journal of Multilingualism” 3(1), s. 7–30.
Crossref   Google Scholar

Borowiak P. (2021): Polskie i bułgarskie firmonimy w perspektywie komunikacyjno-wizualnej. Poznań.   Google Scholar

Burska K. (2012): Kontaminacje jedno- i wielowęzłowe w nagłówkach prasowych i komunikatach reklamowych. „Folia Linguistica” nr 46, s. 42–52.
Crossref   Google Scholar

Burska K., Zarębski R. (red.) (2017): Kreatywność językowa w przestrzeni publicznej. Łódź.   Google Scholar

Busse B., Warnke I.H. (red.) (2022): Handbuch Sprache im urbanen Raum. Interdisziplinäre Perspektiven der Stadtforschung. Berlin–Boston.   Google Scholar

Chudzik A. (2006): Typy ikoniczności w szyldach. [W:] Ikoniczność znaku. Red. E. Tabakowska. Kraków, s. 117–130.   Google Scholar

Chudzik A. (2010): Inskrypcje w przestrzeni miejskiej. Studium pragmalingwistyczne (na przykładzie napisów krakowskich z lat 2003–2005). Sanok.   Google Scholar

Cieśla B. (2019): Kreatywność jako przedmiot badań językoznawczych. [W:] Kreatywność językowa w przekazach internetowych. Red. K. Burska, B. Cieśla. Łódź, s. 9–23.
Crossref   Google Scholar

Czachur W. (2020): Teksty minimalne jako przedmiot badań genologicznych. „tekst i dyskurs – text und dyskurs” 13, s. 25–42.
Crossref   Google Scholar

Domke Ch. (2014): Die Betextung des öffentlichen Raumes. Eine Studie zur Spezifik von Meso-Kommunikation am Beispiel von Bahnhöfen, Innenstädten und Flughäfen. Heidelberg.
Crossref   Google Scholar

Duda B. (2018): Miasto w świecie dyskursów. Katowice.   Google Scholar

Fix U. (2008): Nichtsprachliches als Textfaktor: Medialität, Materialität, Lokalität. „Zeitschrift für germanistische Linguistik“ 36(3), s. 343–354.
Crossref   Google Scholar

Gajewska U. (2010): Nazwy lokali gastronomicznych w Rzeszowie. [W:] Rzeszów i okolice. Język – historia – kultura. Red. J. Lizak, E. Błachowicz. Rzeszów, s. 87–96.   Google Scholar

Góral B. (2011): Czym jest pejzaż językowy (linguistic landscape). „Investigationes Linguisticae” 24, s. 41–60.
Crossref   Google Scholar

Gramatyka współczesnego języka polskiego (1984). Red. R. Grzegorczykowa, R. Laskowski, H. Wróbel. Cz. 2: Morfologia. Warszawa. GWJP   Google Scholar

Hausendorf H. (2009): Kleine Texte. Über Randerscheinungen von Textualität. Germanistik in der Schweiz 6/2009. URL: , dostęp: 14.05.2019.
Crossref   Google Scholar

Jałowiecki B., Łukowski W. (2008): Szata informacyjna miasta. Warszawa.   Google Scholar

Jałowiecki B., Szczepański M.S. (2010): Miasto i przestrzeń w perspektywie socjologicznej. Warszawa.   Google Scholar

Kaproń-Charzyńska I. (2017): Kreatywność językowa i jej wybrane mechanizmy w kontekście wtórnej oralności, „Prace Filologiczne” LXXI, s. 177–186.   Google Scholar

Klug N.-M., Pappert S. (2020): Wenn Rasen tötet und Prägnanz fordert. Merkmale multimodaler Texte an der Autobahn. [W:] Prägnante Kürze und mehr. Kurztexte und multimodale Kurzformen im öffentlichen Raum. Red. Z. Berdychowska, F. Liedtke. Berlin, s. 147–160.   Google Scholar

Koschany R. (2013): Semiotyka miasta: od lektury „tekstu” do interpretacji jako praktyki miejskiej. „Studia Kulturoznawcze” 3(1), s. 109–124.   Google Scholar

Krysztofowicz D., Krupienicz Z. (2017): Krajobraz językowy ul. Ratajczaka oraz ul. Garbary w Poznaniu. [W:] Kreatywność językowa w przestrzeni publicznej. Red. K. Burska, R. Zarębski. Łódź, s. 63–75.   Google Scholar

Kudra B. (2001): Kreatywność leksykalna w dyskursie politycznym polskiej prasy lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych. Łódź.   Google Scholar

Kudra B. (2007): Grafizacja w nagłówkach prasowych. [W:] Na językoznawczych ścieżkach. Prace ofiarowane Profesorowi Jerzemu Podrackiemu. Red. A. Mikołajczuk, R. Pawelec. Warszawa, s. 155–158.   Google Scholar

Landry R., Bourhis R. (1997): Linguistic landscape and ethnolinguistic vitality: an empirical study. „Journal of Language and Social Psychology” 16(1), s. 23–49.
Crossref   Google Scholar

Lusińska A. (2007): Reklama a frazeologia. Toruń.   Google Scholar

Makowska M. (2020): Utekstowiona przestrzeń miejska w świetle badań mediolingwistycznych. „Socjolingwistyka” XXXIV, s. 113–130.
Crossref   Google Scholar

Maliszewski B. (2018): Przez słowa i obrazy – o multimodalności metafory na okładkach czasopism publicystycznych. [W:] Współczesne media. Media multimodalne. T. 1. Red. I. Hofman, D. Kępa-Figura. Lublin, s. 151–164.   Google Scholar

Markowski A. (red.) (2005): Wielki słownik poprawnej polszczyzny PWN. Warszawa.   Google Scholar

Miller D. (2023): Barber, burger, brafitterka. Linguistic Landscape-Forschung am Beispiel der Ladenschilder im urbanen Raum der Stadt Rzeszów. „Germanistische Werkstatt“ nr 12, s. 93–108.
Crossref   Google Scholar

Miller D. (2024): rzeszuff niɘnudno. Kreatywna orto/typografia w pejzażu językowym miasta. [W:] Teksty, Konteksty, Podteksty. Red. Z. Bilut-Homplewicz, A. Hanus, W. Kochmańska, A. Mac, B. Drozd. Rzeszów, s. 293–313.   Google Scholar

Mozer A. (2001): Język informacyjny wielkiego miasta na przykładzie centrum Warszawy. „Studia Regionalne i Lokalne” nr 2–3(6), s. 127–148.   Google Scholar

Nagórko A. (2007): Kontaminacje leksykalne – słowotwórstwo czy radosna tfurczość? „Przegląd Humanistyczny” nr 1, s. 203–211.   Google Scholar

Nowakowska M. (2017): Szata informacyjna miasta jako przejaw kreatywności językowej jego mieszkańców na przykładzie Pabianic. [W:] Kreatywność językowa w przestrzeni publicznej. Red. K. Burska, R. Zarębski. Łódź, s. 77–85.   Google Scholar

Ożóg K. (2008): Językowa i kulturowa przestrzeń współczesnego miasta (na podstawie badań napisów miejskich). [W:] Miasto. Przestrzeń zróżnicowana językowo, kulturowo i społecznie. Red. M. Święcicka. Bydgoszcz, s. 13–22.   Google Scholar

Pacuła J. (2012): Grafizacja i wizualizacja słowa w zapowiedziach medialnych. „Media i Społeczeństwo” nr 2, s. 74–93.   Google Scholar

Poprawa M. (2020): Przestrzenie słowno-obrazowe w propagandowych drukach ulotnych lat 1918–1939. Próba analizy w świetle lingwistyki tekstowej i teorii wizualności. „Sztuka Edycji. Studia Tekstologiczne i Edytorskie” nr 1(17), s. 203–230.
Crossref   Google Scholar

Ratajczyk K. (2015): Kontaminacje leksykalne. Struktura – sens – pragmatyka. Łódź.
Crossref   Google Scholar

Rewers E. (1996): Język i przestrzeń w poststrukturalistycznej filozofii kultury. Poznań.   Google Scholar

Rewers E. (1999): Przestrzeń ponowoczesnego miasta: między logosem i chorą. [W:] Przestrzeń w nauce współczesnej. T. 2. Red. S. Symotiuk, G. Nowak. Lublin, s. 175–185.   Google Scholar

Schmitz U. (2015): Badanie płaszczyzn wizualnych. Wprowadzenie. [W:] Lingwistyka mediów. Antologia tłumaczeń. Red. R. Opiłowski, J. Jarosz, P. Staniewski. Wrocław, s. 57–78.   Google Scholar

Schmitz U. (2022): Medialny krajobraz językowy. Cała lingwistyka powinna być lingwistyką mediów. Przekład W. Czachur. [W:] Dyskurs, media, multimodalność. Przyczynek do dialogu germanistyczno-polonistycznego. Red. W. Czachur, A. Hanus, D. Miller. Wrocław–Dresden, s. 199–229.   Google Scholar

Scollon R., Scollon S.W. (2003): Discourses in Public Places: Language in the Material World. London.
Crossref   Google Scholar

Shohamy E., Gorter D. (2009): Linguistic landscape. Expanding the scenery. New York–London.
Crossref   Google Scholar

Siwiec A. (2005): W onomastycznej przestrzeni miasta. Nazwy obiektów handlowo-usługowych wobec zmian w rzeczywistości społecznej i kulturze. [W:] Przestrzeń w języku i kulturze. Problemy teoretyczne. Interpretacje tekstów religijnych. Red. J. Adamowski. Lublin, s. 207–222.   Google Scholar

Siwiec A. (2012): Nazwy własne obiektów handlowo-usługowych w przestrzeni miasta. Lublin.   Google Scholar

Siwiec A. (2021): „Czytanie” nazw własnych w przestrzeni miasta: O kulturowym aspekcie funkcjonowania nazewnictwa miejskiego w sferze handlu i usług. [W:] Nazwy własne w języku i społeczeństwie. Red. M. Rutkowski, A. Hącia. Olsztyn, s. 213–231.   Google Scholar

Słownik języka polskiego, https://sjp.pl/, dostęp: 22.03.2024. SJP   Google Scholar

Steciąg M., Karmowska A. (2019): Wielojęzyczność zrównoważona? Krajobraz językowy polsko-czeskiego pogranicza w ujęciu ekolingwistycznym (przypadek Dusznik Zdroju i Hronova). „Slavia Occidentalis” nr 76/1, s. 145–156.
Crossref   Google Scholar

Szkłowski W.B. (2006): Sztuka jako chwyt. Przekład R. Łużny. [W:] Teorie literatury XX wieku. Antologia. Red. A. Burzyńska, M.P. Markowski. Kraków, s. 95–111.   Google Scholar

Szkudlarek-Śmiechowicz E. (2016): Kulinarny trend slow food fast a nazwy własne stacjonarnych i mobilnych barów szybkiej obsługi (tzw. food trucków). „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN“ nr 62, s. 167–181.   Google Scholar

Škerlavaj T. (2019): Das Kommunikationsprinzip der Originalität in Texten und Kommunikationsangeboten: Zur Nutzung kreativer Strategien im Bereich verschiedener Modalitäten, Medialität und Lokalität. „Linguistica” 59, s. 311–331
Crossref   Google Scholar

Wallis A. (1977): Miasto i przestrzeń. Warszawa.   Google Scholar

Wielki słownik języka polskiego, https://wsjp.pl/, dostęp: 22.03.2024. WSJP   Google Scholar

Zeidler-Janiszewska A. (1997): Pisanie miasta. Czytanie miasta. Poznań.   Google Scholar

Ziegler E., Marten H.F. (red.) (2021): Linguistic Landscapes im deutschsprachigen Kontext. Forschungsperspektiven, Methoden und Anwendungsmöglichkeiten. Berlin.
Crossref   Google Scholar


Veröffentlicht
2025-09-30

##plugins.themes.libcom.cytowania##

Miller, D. (2025). Kreatywność w pejzażu językowym miasta na przykładzie szyldów sklepów i punktów usługowych. Prace Językoznawcze, 27(3), 187–205. https://doi.org/10.31648/pj.11535

Dorota Miller 
Uniwersytet Rzeszowski
https://orcid.org/0000-0002-4581-7159