Argumenty Walentego Barczewskiego świadczące o polskości południowej Warmii w drugiej połowie XIX wieku (na podstawie utworu “Kiermasy na Warmii” )
Abstract
W artykule przedstawiono argumenty księdza W. Barczewskiego (1856-1928) świadczące o polskości Warmii, która od pokoju toruńskiego 1446 aż do pierwszego rozbioru Polski w 1772 była częścią królestwa polskiego. Warmia w wyniku rozbiorów Polski została włączona do Niemiec. Podstawą artykułu jest utwór „Kiermasy na Warmii” napisany przez W. Barczewskiego, wydany po raz pierwszy w 1883 roku, pod nazwą „O kiermasach na polskiej Warmii. Analizowany w artykule materiał został wypisany z utworu W. Barczewskiego „Kiermasy na Warmii” wydanego w 1984 roku, oraz z wydania w 1923 r..
Poszukując w utworze W. Barczewskiego dowodów świadczących o polskości Warmii zwrócono uwagę na wypowiedzenia i wyrażenia zawierające formy gramatyczne leksemów Polska, polski, polszczyć, polszczyzna, polskość, polsko-wiarmijski, po polsku, polskie nazwy miejscowe i osobowe. Z tekstu wypisano zdania zawierające te leksemy i podzieliłam je ze względu na zawartą w nim tematykę. Pozwoliło to wyodrębnić takie argumenty świadczące o polskości jak: związki historyczne i osadnicze z Polską, właściwe Polakom przywiązanie do religii katolickiej, zachowanie polskiej gwary, gościnność mieszkańców i polskie obyczaje kulturowe zakodowane w języku.
W drugiej połowie XIX wieku nasiliły się na terenie południowej Warmii antagonizmy narodowościowe, a jednocześnie zaczęło kształtować się poczucie odrębności polskich mieszkańców Warmii od katolickiej ludności niemieckiej i Mazurów. Znalazło to wyraz w utworze W. Barczewskiego.
Schlagworte:
Warmia, polskość, świadomość narodowa, dialekt warmiński, Walenty BarczewskiLiteraturhinweise
Achremczyk 1997 - S. Achremczyk, Historia Warmii i Mazur, Wyd. II, Olsztyn 1997 Google Scholar
Achremczyk 2011 - S. Achremczyk, Warmia, Olsztyn 2011 Google Scholar
Bar. 1923. K. – Walenty Barczewski, Kiermasy na Warmiji. Wydanie czwarte znacznie rozszerzone, Olsztyn 1923. Google Scholar
Bar. K. – Walenty Barczewski, Kiermasy na Warmii i inne pisma wybrane. Wydał i wstępem poprzedził Władysław Ogrodziński, Olsztyn 1984 Google Scholar
Biolik 2017 – Maria Biolik, Cechy fonetyczne gwary warmińskiej w „Kiermasach na Warmii” Walentego Barczewskiego, w: Socjolekt. Idiolekt. Idiostyl. Historia i współczesność, pod redakcją Urszuli Sokólskiej, Białystok 2017, s. 1-11. Google Scholar
Chlebda 2017 – Wojciech Chlebda, Czy polskość jest (słownikowo) definiowalna? Sprawy Narodowościowe. Seria nowa, 2017 (49), s. 1-12. Google Scholar
Chłosta 1997 - J. Chłosta, Księża trudnych czasów. Biografie 30 warmińskich duchownych, Olsztyn 1997, s. 9. Google Scholar
Chłosta 2002 - J. Chłosta, Słownik Warmii, Olsztyn 2002, s. 27-28. Google Scholar
Chłosta 2015 - Jan Chłosta, Niezwykły proboszcz z Brąswałdu, Olsztyn 2015. Google Scholar
Chłosta 2017, Z Gryźlin do Berlina i polskiego Dębna. Nad bibliografią Jana Baczewskiego (1890-19580, Olsztyn 2017. Google Scholar
Hochleitner 2013 - Janusz Hochleitner, Warmińskie łosiery. Studium lokalnego pielgrzymowania, Olsztyn 2013 Google Scholar
Jasiński 1983 – Janusz Jasiński, Świadomość narodowa na Warmii w XIX wieku. Narodziny i rozwój, Olsztyn 1983. Google Scholar
Linde - M. Samuel Bogumił Linde, Słownik języka polskiego, t. I – VI, Warszawa 1994-1995. (reprint) Google Scholar
Ogrodziński 1977, 1984 – Władysław Ogrodziński, Wstęp, w: Walenty Barczewski, Kiermasy na Warmii i inne pisma wybrane. Wydał i wstępem poprzedził Władysław Ogrodziński, Olsztyn 1977, s. 5 – 64, 1984, s. V – LXIV. Google Scholar
Pospiszyl 1987 – A. Pospiszylowa, Toponimia południowej Warmii. Nazwy miejscowe, Olsztyn 1987. Google Scholar
Rospond – Stanisław Rospond, Słownik nazw geograficznych Polski zachodniej i północnej. Według uchwał Komisji Ustalania Nazw Miejscowych pod przewodnictwem Stanisława Srokowskiego, Wrocław, Warszawa 1951. Google Scholar
SFJP – Stanisław Skorupka, Słownik frazeologiczny języka polskiego, t. II, R/Ż, Warszawa 1989. Google Scholar
SGOWiM III – Słownik gwar ostródzkiego, Warmii i Mazur, pod redakcją Zofii Stamirowskiej i Henryki Perzowej, Warszawa, Kraków 1993, t. III. H-K. Google Scholar
SJP.Dor. - Słownik języka polskiego. Redaktor naczelny: Witold Doroszewski, tom I – XI, Warszawa 1958-1969 (reprint) Google Scholar
Steffen – Wiktor Steffen, Słownik warmiński, Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk, Łódź 1984. Google Scholar
Szyfer 1996 – Anna Szyfer, Warmiacy. Studium tożsamości, Poznań 1996. Google Scholar
Taszycki 1973 - Witold Taszycki, Zadania i osiągnięcia Komisji Ustalania Nazw Miejscowości i Obiektów Fizjograficznych przy Prezesie Rady Ministrów. w: Gospodarka i Administracja Terenowa 1968, nr 4, s. 11-12. Przedruk w: Rozprawy i Studia Polonistyczne, t. V. Onomastyka i historia języka polskiego, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1973, s. 9-13. Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo. Google Scholar
Traba 1994 – Robert Traba, Niemcy – Warmiacy – Polacy 1871-1914. Z dziejów niemieckiego ruchu katolickiego i stosunków polsko-niemieckich w Prusach, Olsztyn 1994. Google Scholar
Wakar 1982 – Andrzej Wakar, Przebudzenie narodowe Warmii 1886 -1893, Olsztyn 1982. Google Scholar
Lizenz
Dieses Werk steht unter der Lizenz Creative Commons Namensnennung - Keine Bearbeitungen 4.0 International.
