Granice mowy nienawiści – prawo a rzeczywistość

Danuta Kępa-Figura

doi:10.31648/pj.4974

Granice mowy nienawiści – prawo a rzeczywistość

Danuta Kępa-Figura

DOI: https://doi.org/10.31648/pj.4974

Abstract

Przyczynami zainteresowania mową nienawiści w niniejszym artykule były: istotność tej kategorii dla polskiego dyskursu publicznego drugiej dziesiątki lat 20. XXI wieku; brak zgody co do tego, jakie zjawiska wchodzą w jej zakres; postulowanie sformułowania prawnej, ustawowej definicji tego wyrażenia. Nadrzędnym celem artykułu było uchwycenie momentu rozszerzania znaczenia wyrażenia mowy nienawiści, rozpoznanie tendencji decydujących o tym procesie i ocena zasadności postulatów uczynienia MN terminem prawnym. Realizacja tego celu artykułu została oparta na analizie tekstów mieszczących się w nurcie dyskursu antydyskryminacyjnego, ponieważ największy wpływ na rozszerzenie znaczenia mowy nienawiści mają podmioty zaangażowane w ochronę praw mniejszości (w tym szczególnie w ochronę praw mniejszości seksualnych). Opis tego pozaprawnego sposobu rozumienia mowy nienawiści uporządkowano, biorąc pod uwagę perspektywy: lingwistyczną, socjologiczną i psychologiczną. Wyłoniono charakterystyki MN, które zdaniem podmiotów zaangażowanych w obronę praw mniejszości, decydują o włączeniu dyskursu homofobicznego w zakres MN oraz te, które decydują o wyróżnieniu przykładów mowy nienawiści w polu przemocy symbolicznej, której źródłem są pogarda lub nienawiść. Dokonano weryfikacji możliwości wykorzystywania określenia MN w nieoczywistych kontekstach i postulatu uczynienia go terminem prawnym. Biorąc pod uwagę to, że poszerzenie pozaprawnego sposobu rozumienia MN nie musi równać się penalizacji wszystkich jej odsłon, oraz interferencje zachodzące między prawnym a pozaprawnym sposobem rozumienia MN - postulaty uczynienia MN terminem prawnym uznano za bezzasadne. Wykazano także, że sytuacja mniejszości podlegających szeroko rozumianej mowie nienawiści jest uwzględniana w rzeczywistości prawnej, gdy zachodzi balans między byciem mniejszością i byciem wystarczająco dużą/zauważalną mniejszością.

Schlagworte:

mowa nienawiści, dyskurs antydyskryminacyjny, językoznawstwo a prawo karne

Literaturhinweise

Bilewicz M., Marchlewska M., Soral W., Winiewski M. (2014): Mowa nienawiści. Raport z badań sondażowych, Fundacja im. Stefana Batorego, Warszawa, , dostęp: 14.09.2019. Google Scholar

Bodnar A. (2016): Oświadczenie RPO z okazji Międzynarodowego Dnia Walki z Homofobią i Transfobią (17 maja 2016 r.), , dostęp: 25.05.2019. Google Scholar

Bodnar A. (2019a): 20 rekomendacji RPO. Adam Bodnar o sposobach rozwiązywania problemu mowy nienawiści, , dostęp: 15.09.2019. Google Scholar

Bodnar A. (2019b): Wystąpienie do Prezesa Rady Ministrów ws. walki z mową nienawiści (19 lutego 2019 r.), , dostęp: 25.05.2019. Google Scholar

Bulandra A., Zimnoch M. (2015): Mowa nienawiści w przestrzeni publicznej. Raport z badań prasy w 2014 roku. Red. J. Kościółek. Stowarzyszenie INTERKULTURALNI PL orazFundacja Dialog-Pheniben. Kraków. Google Scholar

Cegieła A. (2014): Słowa i ludzie. Wprowadzenie do etyki słowa. Warszawa. Google Scholar

Kodeks karny – Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r., Dz.U. 1997 nr 88 poz. 553. Google Scholar

Komitet Ministrów Rady Europy (1997): Recommendation No. R (97) 20 of the Committee of Ministers to member states on “hate speech, , dostęp:14.09.2019. Google Scholar

Komitet Ministrów Rady Europy (2010a): Key legal trends in the protection of LGBT rights in the European Union 2008–2010, , dostęp: 14.09.2019. Google Scholar

Komitet Ministrów Rady Europy (2010b): Recommendation of the Committee of Ministers to member states on measures to combat discrimination on grounds of sexual orientation or gender identity, , dostęp: 25.05.2019. Google Scholar

Kublik A. (2015): Wyborcy PiS boją się sąsiadów bardziej niż reszta Polaków. „Gazeta Wyborcza” 23 października 2015, dostęp: 16 maja 2018. Google Scholar

Linde-Usiekniewicz J. (2015): Teoria relewancji jako narzędzie opisu mowy nienawiści. „Studia Pragmalingwistyczne”. R. VII, s. 53–68. Google Scholar

Łodziński S. (2003): Problemy dyskryminacji osób należących do mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce (polityka państwa, regulacje prawne i nastawienie społeczne). Wydział Analiz Ekonomicznych i Społecznych Biura Studiów i Ekspertyz Kancelarii Sejmu. Warszawa, , dostęp: 25.05.2019. Google Scholar

Makuchowska M. (red.) (2011): Przemoc motywowana homofobią. Raport 2011. Kampania Przeciw Homofobii. Warszawa. Google Scholar

Pływaczewski W., Duda M. (red.) (2017): Mowa nienawiści a prawo na tle współczesnych zjawisk społeczno-politycznych. Olsztyn. Google Scholar

Portal mowanienawiści.info: , dostęp: 14.09.2019. Google Scholar

Rada Europy (2008): Decyzja ramowa Rady Europy 2008/913/WSiSW z 28 listopada 2008 r. w sprawie zwalczania pewnych form i przejawów rasizmu oraz ksenofobii za pomocą środków prawnokarnych. „Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej” L 328, 6 grudnia 2008 r., , dostęp: 12.09.2019. Google Scholar

Rogalska E., Urbańczyk M. (2017): Złożoność zjawiska mowy nienawiści w pozaprawnym aspekcie definicyjnym. „Acta Universitatis Wratislaviensis. No 3780. Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem” 39, nr 2, s. 117–135. Google Scholar

Download