Idee kulturowe w nazwach własnych. Nazewnictwo przychodni, poradni i gabinetów lekarskich a współczesna kultura medyczna

Katarzyna Skowronek

AGH w Krakowie
https://orcid.org/0000-0003-0200-7217


Abstract

Celem niniejszego artykułu jest zrekonstruowanie współczesnej kultury medycznej i jej najważniejszych cech na podstawie obserwacji zebranego materiału nazewniczego. Podstawą analiz i interpretacji są nazwy przychodni, poradni i gabinetów lekarskich, które funkcjonują w trzech dużych miastach Polski: Krakowie, Poznaniu i Olsztynie. Głównym założeniem tego badania jest, że nazwy własne, jako swoiste teksty, odzwierciedlają cechy kultury, która je wytworzyła. Autorka tę strategię badawczą nazywa symptomatologią kultury. Badane nazwy własne – jako nazwy pewnego typu instytucji medycznych – pokazały, w jaki sposób współczesna medycyna definiuje siebie i swoje działania oraz w jaki sposób opisuje ciało, zdrowie i chorobę. Wnioski wynikające z analizy onomastycznej wydają się w dużym stopniu zbieżne z ustaleniami socjologii medycyny. Nazewnictwo przychodni, poradni i gabinetów lekarskich odzwierciedla charakterystyczne cechy medykalizacji i heltyzmu. Badane nazwy własne, czytane w duchu symptomatologii kultury, ujawniają w dużej mierze ingerujący, kontrolujący i wszechobecny charakter współczesnej medycyny. Badanie udowadnia walory poznawcze wynikające z włączenia refleksji onomastycznej w obręb rozważań kulturoznawczych.


Schlagworte:

onomastyka kulturowa, nazwy przychodni, poradni i gabinetów, symptomatologia kultury, kultura medyczna, medykalizacja, heltyzm


Badea O. (2009): Proper Names of English Origin-Terminological Resource in the Romanian Medical Language. „Language and Literature European Landmarks of Identity” 1/5, s. 29–32.   Google Scholar

Banderowicz K. (2011): Mens sana in corpore sano. Współczesne tendencje w nazewnictwie polskich sanatoriów. [W:] Chrematonimia jako fenomen współczesności. Red. M. Biolik, J. Duma. Olsztyn, s. 43–58.   Google Scholar

Barański J. (2010): Medykalizacja zachowań społecznych, czyli o utopii szczęśliwej duszy. „Studia Philosophiae Christianae” 46/2, s. 151–164.   Google Scholar

Bińczyk E. (2002): Nieklasyczna socjologia medycyny Michela Foucault: praktyki medykalizacji jako praktyki władzy. [W:] W stronę socjologii zdrowia. Red. W. Piątkowski, A. Titkow. Lublin, s. 181–193.   Google Scholar

Bodenreider O., Zweigenbaum P. (2000): Identifying Proper Names in Parallel Medical Terminologies. „Studies in Health Technology and Informatics” 77, s. 443–447.   Google Scholar

Cielemęcka O. (2014): Między ludzkim a nieludzkim. Etyka Giorgia Agambena i jej antropologiczne podstawy. [Rozprawa doktorska. Repozytorium UW], , dostęp: 01.05.2023.   Google Scholar

Conrad P., Barker K. (2010): The Social Construction of Illness: Key Insights and Policy Implications. „Journal of Health and Social Behavior” 51, s. 67–79.
Crossref   Google Scholar

Czapla A., Kutyła A. (2012): Nazwy lubelskich aptek. „Roczniki Humanistyczne” 60, s. 75–85.   Google Scholar

Domaradzki J. (2013): O definicjach zdrowia i choroby, „Folia Medica Lodziensia” 40/1, s. 5–29.   Google Scholar

Dominiak Ł. (2012): Urządzanie ciał, czyli władza w epoce biopolityki. (Rec.:) M. Foucault: Bezpieczeństwo, terytorium, populacja. Przekład M. Herer. Warszawa 2010 oraz M. Foucault: Narodziny biopolityki. Przekład M. Herer. Warszawa 2011. „Klio. Czasopismo
Crossref   Google Scholar

poświęcone dziejom Polski i powszechnym” 20/1, s. 251–288.   Google Scholar

Doroszewska A., Sadowska A. (2013): Mosty zamiast murów – socjologia medycyny przykładem udanej (?) interdyscyplinarnej współpracy. „Nauka i Szkolnictwo Wyższe” 1(41), s. 57–68.   Google Scholar

Durkheim É. (1897): Le suicide. Étude de sociologie. Paris.   Google Scholar

Drążek B. (2016): Analiza strukturalno-semantyczna wybranych nazw gabinetów stomatologicznych w województwie podkarpackim. „Słowo. Studia Językoznawcze” 7, s. 184–195.
Crossref   Google Scholar

Freidson E. (1970): Profession of Medicine. A study of the sociology of applied knowledge. New York.   Google Scholar

Garber M. (2000): Symptoms of culture. New York.   Google Scholar

Greenberg J., Solomon S., Pyszczynski T. (1997): Terror Management Theory of Self-Esteem and Cultural Worldview: Empirical Assessments and Conceptual Refinements. „Advances in Experimental Social Psychology” 29, s. 61–139.
Crossref   Google Scholar

Hańderek J. (2015): Pojęcia i definicje kultury. [W:] Filozofia kultury. Red. P. Mróz. Kraków, s. 23–42.   Google Scholar

Illich I. (1976): Medical nemesis. The Expropriation of Health. New York.
Crossref   Google Scholar

Jakubowska H. (2009): Socjologia ciała. Poznań.   Google Scholar

Jarząbek-Bielecka G., Boroch J., Bielecki M., Kędzia W. (2019): Wybrane aspekty z historii i filozofii medycyny z uwzględnieniem zagadnień medycyny rodzinnej i aptekarstwa. „Medycyna Rodzinna” 2, s. 106–112.
Crossref   Google Scholar

Karwacka W. (2020): Wybrane cechy języka medycznego – terminologia, normalizacja, gatunki tekstów medycznych i relacje międzygatunkowe. [W:] Języki specjalistyczne w komunikacji interkulturowej. Red. A. Buras-Marciniak, S. Goźdź-Roszkowski. Łódź, s. 105–118.
Crossref   Google Scholar

Kłos J., Gromadecka-Sutkiewicz M., Zysnarska M. (2014): Medykalizacja – wyzwanie XXI wieku. „Hygeia Public Health” 49/3, s. 382–388.   Google Scholar

Kocela W. (2020): Trudna sztuka babienia. Kultura medyczna Polski II połowy XVIII wieku. Warszawa.   Google Scholar

Łomzik M (2018): Przekład polskich i niemieckich nazw szpitali jako nazw instytucji. W poszukiwaniu ekwiwalentów. „Rocznik Przekładoznawczy” 13, s. 139–159.
Crossref   Google Scholar

Łomzik M. (2019): Nazwy placówek medycznych zawierające rzeczownik zakład w przekładzie na język niemiecki. „Applied Linguistics Papers” 26/2, s. 77–90.
Crossref   Google Scholar

Łomzik M. (2020): Strategie i techniki przekładu niemieckojęzycznych nazw placówek medycznych w tłumaczeniu poświadczonym. [Rozprawa doktorska. Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie. Wydział Filologiczny].   Google Scholar

Melosik Z. (2017): Dyskursy medykalizacji i farmakologizacji: rekonstrukcje tożsamości człowieka. „Przegląd Badań Edukacyjnych” 25, s. 123–136.
Crossref   Google Scholar

Nowakowski M. (2014): Wiedza medyczna jako przedmiot badań w ramach socjologii medycyny i socjologii wiedzy. „Konteksty Społeczne” 4/2, s. 45–57.   Google Scholar

Nijakowski L. (2015): Chytrość rozumu medycznego. „Kultura Liberalna” 313 [brak numerowanych stron], , dostęp: 30.04.2023.   Google Scholar

Pabiś M. (2006): Nazwy krakowskich aptek. „Język Polski” 86, s. 376–388.   Google Scholar

Parsons T. (1951): The Social System. New York.   Google Scholar

Pawlikowski M. (2021): Dylematy współczesnej medycyny, „Studia z Teorii Wychowania” 12/3, s. 9–21 , dostęp: 31.03.2023.   Google Scholar

Puchalski K. (2005): Medykalizacja promocji zdrowia. [W:] Zdrowie i choroba w społeczeństwie. Interdyscyplinarna Konferencja Warsztatów Analiz Socjologicznych. Red. K. Binkiewicz, A. Siewruk. Warszawa, s. 21–27.   Google Scholar

Radkowska-Walkowiak M., Rajtar M. (2014): Wprowadzenie do bloku tematycznego „Kultura i Medycyna”. „Etnografia Polska” 58/1–2, s. 95–100.   Google Scholar

Ricoeur P. (1985): Symbol daje do myślenia. Przekład S. Ciechowicz. [W:] tegoż: Egzystencja i hermeneutyka. Rozprawy o metodzie. Przekład E. Bieńkowska i in. Warszawa, s. 62–80.   Google Scholar

Ricoeur P. (2008): O interpretacji. Esej o Freudzie. Przekład M. Falski. Warszawa.   Google Scholar

Roberts J.L., Weeks Leonard E. (2016): What Is (and Isn’t) Healthism. Digital Commons @ University of Georgia School of Law. „Georgia Law Reviev” 50, s. 835–907, , dostęp: 19.07.2023.   Google Scholar

Rutkiewicz M. (2000): Semantyka nazw poznańskich aptek. „Język Polski” 80/3–4, s. 185–196.   Google Scholar

Rutkiewicz-Hanczewska M. (2003): Nazwy wiedeńskich aptek – schemat nazewniczy czy   Google Scholar

specyfikacja miejsca. „Onomastica Slavogermanica” 24, s. 173–181.   Google Scholar

Rutkiewicz-Hanczewska M. (2007): Farmakonimy jako narzędzie brandingu. „Język Polski” 87, s. 199–211.   Google Scholar

Rzepkowska A. (2010): Nazwy aptek w oczach badacza kultury. Przykład Łodzi i Pabianic. „Literatura Ludowa” 65, 4/5, s. 67–68.   Google Scholar

Sagan-Bielawa M. (2019): Między reklamą a nazwą własną. Przymiotnik tani w nazwach polskich aptek. „Onomastica” 63, s. 227–239.
Crossref   Google Scholar

Saniewska D. (2018a): Strukturalno-semantyczna analiza nazw białostockich gabinetów rehabilitacji/fizjoterapii. Cz. 1: Wprowadzenie. „Białostockie Archiwum Językowe” 18, s. 227–244.
Crossref   Google Scholar

Saniewska D. (2018b): Strukturalno-semantyczna analiza nazw białostockich gabinetów rehabilitacji/fizjoterapii. Cz. 2: Omówienie wybranych chrematonimów. „Białostockie Archiwum Językowe” 18, s. 245–275.
Crossref   Google Scholar

Saniewska D. (2022): Arka Noego – o różnorodności semantyczno-strukturalnej nazw zakładów leczniczych dla zwierząt (na materiale Północno-Wschodniej Izby Lekarsko-Weterynaryjnej). „Polonica” 42, s. 43–63.
Crossref   Google Scholar

Seiffert I. (2006): Dawne nazwy górnośląskich aptek. „Rozprawy Komisji Językowej WrTN” 33, s. 25–31.   Google Scholar

Seiffert I. (2008): Dolnośląskie apteki i ich nazwy w przekroju historycznym. „Onomastica Slavogermanica” 27, s. 207–233.   Google Scholar

Skowronek K. (2016): Nazwy własne jako symptomy kultury (na przykładzie tytułów poradników autoterapeutycznych). „Onomastica” 60, s. 47–67.
Crossref   Google Scholar

Skrzypek M. (2012): Geneza i ewolucja podstawowych kategorii analitycznych socjologii medycyny. „Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu” 18/4, s. 371–378.   Google Scholar

Skrzypek M. (2015): Biotechnologiczna orientacja współczesnej medycyny a sposoby doświadczania choroby i relacje lekarz–pacjent. „European Journal of Medical Technologies” 1(6), s. 24–32.   Google Scholar

Szczeklik A. (2023): „Medycyna jest jak sztuka”. Andrzej Szczeklik – lekarz i humanista. Polskie Radio Kraków, , dostęp: 26.04.2023.   Google Scholar

Tomasiewicz M. (2010): Biowładza – jej charakter i fundament filozoficzny. „Pedagogika Katolicka” 7, s. 283–289.   Google Scholar

Tomasik S. (2013): Onomastyka w służbie zdrowiu, czyli o nazwach handlowych leków. Rekonesans badawczy. „Acta onomastica” 54, s. 256–272.   Google Scholar

Tomasik S. (2016): Onomastyka w służbie zdrowiu, czyli o nazwach handlowych suplementów diety. Rekonesans badawczy. „Acta onomastica” 55, s. 305–314.   Google Scholar

Tomasik S. (2023): O makdonaldyzacji aptek i jej nazewniczych skutkach. „Acta onomastica” 64, s. 172–183.
Crossref   Google Scholar

Umińska-Tytoń E. (2012): Dynamika zmian nazewniczych – na przykładzie nazw łódzkich szpitali. [W:] W komunikacyjnej przestrzeni nazw własnych i pospolitych. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Robertowi Mrózkowi. Red. I. Łuc, M. Pogródek. Katowice,   Google Scholar

s. 227–345.   Google Scholar

Urbanek B. (2009): XIX-wieczne drogi powstawania specjalizacji w medycynie w latach 1800–1914 (próba ujęcia zagadnienia). „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” 54/3–4, s. 99–122.   Google Scholar

Vigarello G. (2011): Historia zdrowia i choroby. Praktyki sanitarne od średniowiecza do współczesności. Przekład M. Szymańska. Warszawa.   Google Scholar

Węgrzyn M. (2016): Psychoanaliza i kultura. Ricoeurowskie odczytanie Freuda. „Hybris” 33, 69–86.
Crossref   Google Scholar

Wieczorkowska M. (2017): Teoretyczne i metodologiczne aspekty badań nad procesami medykalizacji – zarys problematyki. „Przegląd Socjologiczny” 66/1, s. 33–51.
Crossref   Google Scholar

Woś K. (2012): Nazwy aptek w przestrzeni miejskiej Rzeszowa. Analiza semantyczna. „Słowo. Studia Językoznawcze” 3, 181–191.   Google Scholar

Wulff H.R. (2004): The language of medicine. „Journal of the Royal Society of Medicine” 97, s. 187–188.
Crossref   Google Scholar

Zola I. (1975): In the name of health and illness: On some socio-political consequences of medical influence. „Social Science & Medicine” 9/2, s. 83–87.
Crossref   Google Scholar

Zueva E. (2020): Proper names as components of idioms in medicine (on the material of Russian and German). „The Scientifc Heritage” 43, s. 23–24.   Google Scholar


Veröffentlicht
2023-09-30

##plugins.themes.libcom.cytowania##

Skowronek , K. (2023). Idee kulturowe w nazwach własnych. Nazewnictwo przychodni, poradni i gabinetów lekarskich a współczesna kultura medyczna. Prace Językoznawcze, 25(3), 147–173. https://doi.org/10.31648/pj.9188

Katarzyna Skowronek  
AGH w Krakowie
https://orcid.org/0000-0003-0200-7217