Idee kulturowe w nazwach własnych. Nazewnictwo przychodni, poradni i gabinetów lekarskich a współczesna kultura medyczna
Анотація
Celem niniejszego artykułu jest zrekonstruowanie współczesnej kultury medycznej i jej najważniejszych cech na podstawie obserwacji zebranego materiału nazewniczego. Podstawą analiz i interpretacji są nazwy przychodni, poradni i gabinetów lekarskich, które funkcjonują w trzech dużych miastach Polski: Krakowie, Poznaniu i Olsztynie. Głównym założeniem tego badania jest, że nazwy własne, jako swoiste teksty, odzwierciedlają cechy kultury, która je wytworzyła. Autorka tę strategię badawczą nazywa symptomatologią kultury. Badane nazwy własne – jako nazwy pewnego typu instytucji medycznych – pokazały, w jaki sposób współczesna medycyna definiuje siebie i swoje działania oraz w jaki sposób opisuje ciało, zdrowie i chorobę. Wnioski wynikające z analizy onomastycznej wydają się w dużym stopniu zbieżne z ustaleniami socjologii medycyny. Nazewnictwo przychodni, poradni i gabinetów lekarskich odzwierciedla charakterystyczne cechy medykalizacji i heltyzmu. Badane nazwy własne, czytane w duchu symptomatologii kultury, ujawniają w dużej mierze ingerujący, kontrolujący i wszechobecny charakter współczesnej medycyny. Badanie udowadnia walory poznawcze wynikające z włączenia refleksji onomastycznej w obręb rozważań kulturoznawczych.
Ключові слова:
onomastyka kulturowa, nazwy przychodni, poradni i gabinetów, symptomatologia kultury, kultura medyczna, medykalizacja, heltyzmПосилання
Badea O. (2009): Proper Names of English Origin-Terminological Resource in the Romanian Medical Language. „Language and Literature European Landmarks of Identity” 1/5, s. 29–32. Google Scholar
Banderowicz K. (2011): Mens sana in corpore sano. Współczesne tendencje w nazewnictwie polskich sanatoriów. [W:] Chrematonimia jako fenomen współczesności. Red. M. Biolik, J. Duma. Olsztyn, s. 43–58. Google Scholar
Barański J. (2010): Medykalizacja zachowań społecznych, czyli o utopii szczęśliwej duszy. „Studia Philosophiae Christianae” 46/2, s. 151–164. Google Scholar
Bińczyk E. (2002): Nieklasyczna socjologia medycyny Michela Foucault: praktyki medykalizacji jako praktyki władzy. [W:] W stronę socjologii zdrowia. Red. W. Piątkowski, A. Titkow. Lublin, s. 181–193. Google Scholar
Bodenreider O., Zweigenbaum P. (2000): Identifying Proper Names in Parallel Medical Terminologies. „Studies in Health Technology and Informatics” 77, s. 443–447. Google Scholar
Cielemęcka O. (2014): Między ludzkim a nieludzkim. Etyka Giorgia Agambena i jej antropologiczne podstawy. [Rozprawa doktorska. Repozytorium UW], , dostęp: 01.05.2023. Google Scholar
Conrad P., Barker K. (2010): The Social Construction of Illness: Key Insights and Policy Implications. „Journal of Health and Social Behavior” 51, s. 67–79.
Crossref
Google Scholar
Czapla A., Kutyła A. (2012): Nazwy lubelskich aptek. „Roczniki Humanistyczne” 60, s. 75–85. Google Scholar
Domaradzki J. (2013): O definicjach zdrowia i choroby, „Folia Medica Lodziensia” 40/1, s. 5–29. Google Scholar
Dominiak Ł. (2012): Urządzanie ciał, czyli władza w epoce biopolityki. (Rec.:) M. Foucault: Bezpieczeństwo, terytorium, populacja. Przekład M. Herer. Warszawa 2010 oraz M. Foucault: Narodziny biopolityki. Przekład M. Herer. Warszawa 2011. „Klio. Czasopismo
Crossref
Google Scholar
poświęcone dziejom Polski i powszechnym” 20/1, s. 251–288. Google Scholar
Doroszewska A., Sadowska A. (2013): Mosty zamiast murów – socjologia medycyny przykładem udanej (?) interdyscyplinarnej współpracy. „Nauka i Szkolnictwo Wyższe” 1(41), s. 57–68. Google Scholar
Durkheim É. (1897): Le suicide. Étude de sociologie. Paris. Google Scholar
Drążek B. (2016): Analiza strukturalno-semantyczna wybranych nazw gabinetów stomatologicznych w województwie podkarpackim. „Słowo. Studia Językoznawcze” 7, s. 184–195.
Crossref
Google Scholar
Freidson E. (1970): Profession of Medicine. A study of the sociology of applied knowledge. New York. Google Scholar
Garber M. (2000): Symptoms of culture. New York. Google Scholar
Greenberg J., Solomon S., Pyszczynski T. (1997): Terror Management Theory of Self-Esteem and Cultural Worldview: Empirical Assessments and Conceptual Refinements. „Advances in Experimental Social Psychology” 29, s. 61–139.
Crossref
Google Scholar
Hańderek J. (2015): Pojęcia i definicje kultury. [W:] Filozofia kultury. Red. P. Mróz. Kraków, s. 23–42. Google Scholar
Illich I. (1976): Medical nemesis. The Expropriation of Health. New York.
Crossref
Google Scholar
Jakubowska H. (2009): Socjologia ciała. Poznań. Google Scholar
Jarząbek-Bielecka G., Boroch J., Bielecki M., Kędzia W. (2019): Wybrane aspekty z historii i filozofii medycyny z uwzględnieniem zagadnień medycyny rodzinnej i aptekarstwa. „Medycyna Rodzinna” 2, s. 106–112.
Crossref
Google Scholar
Karwacka W. (2020): Wybrane cechy języka medycznego – terminologia, normalizacja, gatunki tekstów medycznych i relacje międzygatunkowe. [W:] Języki specjalistyczne w komunikacji interkulturowej. Red. A. Buras-Marciniak, S. Goźdź-Roszkowski. Łódź, s. 105–118.
Crossref
Google Scholar
Kłos J., Gromadecka-Sutkiewicz M., Zysnarska M. (2014): Medykalizacja – wyzwanie XXI wieku. „Hygeia Public Health” 49/3, s. 382–388. Google Scholar
Kocela W. (2020): Trudna sztuka babienia. Kultura medyczna Polski II połowy XVIII wieku. Warszawa. Google Scholar
Łomzik M (2018): Przekład polskich i niemieckich nazw szpitali jako nazw instytucji. W poszukiwaniu ekwiwalentów. „Rocznik Przekładoznawczy” 13, s. 139–159.
Crossref
Google Scholar
Łomzik M. (2019): Nazwy placówek medycznych zawierające rzeczownik zakład w przekładzie na język niemiecki. „Applied Linguistics Papers” 26/2, s. 77–90.
Crossref
Google Scholar
Łomzik M. (2020): Strategie i techniki przekładu niemieckojęzycznych nazw placówek medycznych w tłumaczeniu poświadczonym. [Rozprawa doktorska. Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie. Wydział Filologiczny]. Google Scholar
Melosik Z. (2017): Dyskursy medykalizacji i farmakologizacji: rekonstrukcje tożsamości człowieka. „Przegląd Badań Edukacyjnych” 25, s. 123–136.
Crossref
Google Scholar
Nowakowski M. (2014): Wiedza medyczna jako przedmiot badań w ramach socjologii medycyny i socjologii wiedzy. „Konteksty Społeczne” 4/2, s. 45–57. Google Scholar
Nijakowski L. (2015): Chytrość rozumu medycznego. „Kultura Liberalna” 313 [brak numerowanych stron], , dostęp: 30.04.2023. Google Scholar
Pabiś M. (2006): Nazwy krakowskich aptek. „Język Polski” 86, s. 376–388. Google Scholar
Parsons T. (1951): The Social System. New York. Google Scholar
Pawlikowski M. (2021): Dylematy współczesnej medycyny, „Studia z Teorii Wychowania” 12/3, s. 9–21 , dostęp: 31.03.2023. Google Scholar
Puchalski K. (2005): Medykalizacja promocji zdrowia. [W:] Zdrowie i choroba w społeczeństwie. Interdyscyplinarna Konferencja Warsztatów Analiz Socjologicznych. Red. K. Binkiewicz, A. Siewruk. Warszawa, s. 21–27. Google Scholar
Radkowska-Walkowiak M., Rajtar M. (2014): Wprowadzenie do bloku tematycznego „Kultura i Medycyna”. „Etnografia Polska” 58/1–2, s. 95–100. Google Scholar
Ricoeur P. (1985): Symbol daje do myślenia. Przekład S. Ciechowicz. [W:] tegoż: Egzystencja i hermeneutyka. Rozprawy o metodzie. Przekład E. Bieńkowska i in. Warszawa, s. 62–80. Google Scholar
Ricoeur P. (2008): O interpretacji. Esej o Freudzie. Przekład M. Falski. Warszawa. Google Scholar
Roberts J.L., Weeks Leonard E. (2016): What Is (and Isn’t) Healthism. Digital Commons @ University of Georgia School of Law. „Georgia Law Reviev” 50, s. 835–907, , dostęp: 19.07.2023. Google Scholar
Rutkiewicz M. (2000): Semantyka nazw poznańskich aptek. „Język Polski” 80/3–4, s. 185–196. Google Scholar
Rutkiewicz-Hanczewska M. (2003): Nazwy wiedeńskich aptek – schemat nazewniczy czy Google Scholar
specyfikacja miejsca. „Onomastica Slavogermanica” 24, s. 173–181. Google Scholar
Rutkiewicz-Hanczewska M. (2007): Farmakonimy jako narzędzie brandingu. „Język Polski” 87, s. 199–211. Google Scholar
Rzepkowska A. (2010): Nazwy aptek w oczach badacza kultury. Przykład Łodzi i Pabianic. „Literatura Ludowa” 65, 4/5, s. 67–68. Google Scholar
Sagan-Bielawa M. (2019): Między reklamą a nazwą własną. Przymiotnik tani w nazwach polskich aptek. „Onomastica” 63, s. 227–239.
Crossref
Google Scholar
Saniewska D. (2018a): Strukturalno-semantyczna analiza nazw białostockich gabinetów rehabilitacji/fizjoterapii. Cz. 1: Wprowadzenie. „Białostockie Archiwum Językowe” 18, s. 227–244.
Crossref
Google Scholar
Saniewska D. (2018b): Strukturalno-semantyczna analiza nazw białostockich gabinetów rehabilitacji/fizjoterapii. Cz. 2: Omówienie wybranych chrematonimów. „Białostockie Archiwum Językowe” 18, s. 245–275.
Crossref
Google Scholar
Saniewska D. (2022): Arka Noego – o różnorodności semantyczno-strukturalnej nazw zakładów leczniczych dla zwierząt (na materiale Północno-Wschodniej Izby Lekarsko-Weterynaryjnej). „Polonica” 42, s. 43–63.
Crossref
Google Scholar
Seiffert I. (2006): Dawne nazwy górnośląskich aptek. „Rozprawy Komisji Językowej WrTN” 33, s. 25–31. Google Scholar
Seiffert I. (2008): Dolnośląskie apteki i ich nazwy w przekroju historycznym. „Onomastica Slavogermanica” 27, s. 207–233. Google Scholar
Skowronek K. (2016): Nazwy własne jako symptomy kultury (na przykładzie tytułów poradników autoterapeutycznych). „Onomastica” 60, s. 47–67.
Crossref
Google Scholar
Skrzypek M. (2012): Geneza i ewolucja podstawowych kategorii analitycznych socjologii medycyny. „Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu” 18/4, s. 371–378. Google Scholar
Skrzypek M. (2015): Biotechnologiczna orientacja współczesnej medycyny a sposoby doświadczania choroby i relacje lekarz–pacjent. „European Journal of Medical Technologies” 1(6), s. 24–32. Google Scholar
Szczeklik A. (2023): „Medycyna jest jak sztuka”. Andrzej Szczeklik – lekarz i humanista. Polskie Radio Kraków, , dostęp: 26.04.2023. Google Scholar
Tomasiewicz M. (2010): Biowładza – jej charakter i fundament filozoficzny. „Pedagogika Katolicka” 7, s. 283–289. Google Scholar
Tomasik S. (2013): Onomastyka w służbie zdrowiu, czyli o nazwach handlowych leków. Rekonesans badawczy. „Acta onomastica” 54, s. 256–272. Google Scholar
Tomasik S. (2016): Onomastyka w służbie zdrowiu, czyli o nazwach handlowych suplementów diety. Rekonesans badawczy. „Acta onomastica” 55, s. 305–314. Google Scholar
Tomasik S. (2023): O makdonaldyzacji aptek i jej nazewniczych skutkach. „Acta onomastica” 64, s. 172–183.
Crossref
Google Scholar
Umińska-Tytoń E. (2012): Dynamika zmian nazewniczych – na przykładzie nazw łódzkich szpitali. [W:] W komunikacyjnej przestrzeni nazw własnych i pospolitych. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Robertowi Mrózkowi. Red. I. Łuc, M. Pogródek. Katowice, Google Scholar
s. 227–345. Google Scholar
Urbanek B. (2009): XIX-wieczne drogi powstawania specjalizacji w medycynie w latach 1800–1914 (próba ujęcia zagadnienia). „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” 54/3–4, s. 99–122. Google Scholar
Vigarello G. (2011): Historia zdrowia i choroby. Praktyki sanitarne od średniowiecza do współczesności. Przekład M. Szymańska. Warszawa. Google Scholar
Węgrzyn M. (2016): Psychoanaliza i kultura. Ricoeurowskie odczytanie Freuda. „Hybris” 33, 69–86.
Crossref
Google Scholar
Wieczorkowska M. (2017): Teoretyczne i metodologiczne aspekty badań nad procesami medykalizacji – zarys problematyki. „Przegląd Socjologiczny” 66/1, s. 33–51.
Crossref
Google Scholar
Woś K. (2012): Nazwy aptek w przestrzeni miejskiej Rzeszowa. Analiza semantyczna. „Słowo. Studia Językoznawcze” 3, 181–191. Google Scholar
Wulff H.R. (2004): The language of medicine. „Journal of the Royal Society of Medicine” 97, s. 187–188.
Crossref
Google Scholar
Zola I. (1975): In the name of health and illness: On some socio-political consequences of medical influence. „Social Science & Medicine” 9/2, s. 83–87.
Crossref
Google Scholar
Zueva E. (2020): Proper names as components of idioms in medicine (on the material of Russian and German). „The Scientifc Heritage” 43, s. 23–24. Google Scholar
Ліцензія
Ця робота ліцензується відповідно до Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.