Determinants of orality in dedications of medical handbooks from the second half of the 18th century
Abstract
The aim of the article is to identify the determinants of secondary orality and traces of spoken language in dedication letters included in three 18th-century medical handbooks. Originally, dedications belonged to the spoken variety of language, and in the second half of the 18th century as a genre they structurally resembled speeches. To describe the determinants, the study addresses punctuation marks, which were previously used according to the intonational-declamatory principle. Early Polish grammars recommended using punctuation in a way to indicate changes in intonation or the length of pauses between text segments. The authors of the studied works employed punctuation marks to signal a potential interpretation of the text, but also introduced rhetorical devices
often used in oratory. It also appears that the temporal difference in voice suspension,
determined by colons and semicolons, was problematic, hence these marks were used
in the same functions or one of them was omitted. In the 18th-century dedication genre,
signals of orality and spoken language can be found, expressed through the used rhetorical
means or in the expressive function of the works. Conclusions from the current study also
provide a basis for further research on punctuation in historical texts.
Keywords:
orality, spoken language, punctuation theory, dedication, second half of the 18th centuryReferences
Angełowa I. (1985): Charakterystyka interpunkcji polskiej w świetle normy i praktyki. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź. Google Scholar
Bajerowa I. (1991): Zagadnienie wewnętrznej periodyzacji doby nowopolskiej. „Roczniki Humanistyczne. Annales de Lettres et Sciences Humaines of Arts”. T. 29–40, z. 6, s. 25–34. Google Scholar
Bentkowski F. (1830): O znakach przecinkowych w piśmie czyli znakach pisarskich. Warszawa, https://tiny.pl/c3bpf, dostęp: 20.08.2024. Google Scholar
Bugajski M. (2006): Język w komunikowaniu. Warszawa. Google Scholar
Data K. (2015): Oralność tekstów Jana Kochanowskiego. „Quaestiones Oralitatis” I/2, s. 85–99.
Crossref
Google Scholar
Deskur A. (2021): Oralność czy mówioność? O śladach mowy w tekstach staropolskich. „LingVaria”. T. 16, nr 1(31), s. 73–83.
Crossref
Google Scholar
Godyń J. (2009): Studia historycznojęzykowe, edytorskie, kulturalnojęzykowe. Kraków. Google Scholar
Gonera M. (2019): Topika afektowej skromności w wybranych wystąpieniach sejmowych Adama Kazimierza Czartoryskiego. „Collectanea Philologica” nr 22, s. 117–134.
Crossref
Google Scholar
Gorzkowski A. (2003): List dedykacyjny Filipa Kalimacha-Buonaccorsiego. [W:] Retoryka a tekst literacki. Red. M. Hanczakowski, J. Niedźwiedź. T. 1. Kraków, s. 10–22. Google Scholar
Górski K. (1978): Tekstologia i edytorstwo dzieł literackich. Warszawa. Google Scholar
Havelock E. (2006): Muza uczy się pisać. Rozważania o oralności i piśmienności w kulturze Zachodu. Przekład P. Majewski. Warszawa. Google Scholar
Jakubowicz M. (1823): Gramatyka języka polskiego. T. 1. Wilno, https://tiny.pl/c3bp5 , dostęp: 20.08.2024. Google Scholar
Janowska A., Pastuchowa M. (1995): Niebezpieczna kompetencja. „Poradnik Językowy” z. 8, s. 11–20. Google Scholar
Juda M. (2020): Twórcy i użytkownicy książki w listach dedykacyjnych lubelskiej Drukarni Jezuickiej. „Res Historica” nr 50, s. 127–140.
Crossref
Google Scholar
Kopczyński O. (1808): Grammatyka dla szkół narodowych na klassę II. Warszawa, https://tiny.pl/c3bpp, dostęp: 20.08.2024. Google Scholar
Kopczyński O. (1817): Grammatyka języka polskiego. Warszawa, https://tiny.pl/c3bpn, dostęp: 20.08.2024. Google Scholar
Krauz M. (2007): Kształt stylistyczny i wyznaczniki gatunkowe dedykacji rękopiśmiennej. [W:] Gatunki mowy i ich ewolucja. T. 3: Gatunek a odmiany funkcjonalne. Red. D. Ostaszewska, Katowice, s. 93–101. Google Scholar
Łukarska B. (2009): Analiza retoryczno-stylistyczna wybranych mów i kazań pogrzebowych okresu baroku. „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie” nr 11, s. 121–137. Google Scholar
Mazurkowa B. (1993): Literacka rama wydawnicza dzieł Franciszka Dionizego Kniaźnina (na tle porównawczym). Katowice. Google Scholar
Ocieczek R. (1979): „Śpiewałbym głośniej, gdybyś nie był bratem”: o rodzinnych listach dedykacyjnych w wieku XVII. „Pamiętnik Literacki” nr 70/1, s. 129–150. Google Scholar
Ocieczek R. (1982): Sławorodne wizerunki. O wierszowanych listach dedykacyjnych z XVII wieku. Katowice. Google Scholar
Ocieczek R. (2006): O staropolskich tekstach dedykacyjnych. Uwagi wstępne. [W:] Dedykacje w książce dawnej i współczesnej. Red. R. Ocieczek, A. Sitkowa. Katowice, s. 7–10. Google Scholar
Ocieczek R., Sitkowa A. (red.) (2006): Dedykacje w książce dawnej i współczesnej. Katowice. Google Scholar
Pałucka-Czerniak I. (2014): Na tropie społecznej przynależności adresatów kazań Józefa Męcińskiego (XIX w.) – analiza wyborów językowostylistycznych. „Zielonogórskie Seminaria Językoznawcze” nr 2013, s. 193–206.
Crossref
Google Scholar
Tutak K. (2013): O dedykacjach w drukach polskich XVI i XVII w. (grafia i interpunkcja). Kraków. Google Scholar
Tutak K. (2014): Dedykacja i jej językowe ekwiwalenty w drukach polskich XVI i XVII wieku. „Poradnik Językowy” z. 7, s. 41–53. Google Scholar
Tutak K. (2015): Residuum oralne w średniopolskich utworach dedykacyjnych. „Slavia Occidentalis” nr 72/1, s. 219–225.
Crossref
Google Scholar
Winiszewska H. (2019): Twórczość dedykowana w kontekście XVIII-wiecznego życia muzycznego. „Polski Rocznik Muzykologiczny” nr 17, s. 57–74. Google Scholar
Zdunkiewicz-Jedynak D. (2008): Wykłady ze stylistyki. Warszawa. Google Scholar
