Speech in Autism Spectrum Disorder as a type of dyslect. Cognitive determinants of linguistic literalism

Marta Korendo

Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
https://orcid.org/0000-0003-1088-8675

Małgorzata Rutkiewicz-Hanczewska

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
https://orcid.org/0000-0002-3685-0352


Abstract

The article focuses on description of dyslect, a term the authors use to refer to the speech of people with Autism Spectrum Disorder (ASD). It is a type of biolect, i.e. a linguistic variety of the Polish language distinguished in the second half of the 20th century by Aleksander Wilkoń and supplemented thirty years later by Edward Łuczyński with the term dyslect. The authors present a detailed description of this language variety, focusing on the dimensions of its literalness, so-called non-metaphoricity. The article is also concerned with the connection of individual features of language in people with ASD and its cognitive conditions, mechanisms that lead to a specific way of communicating, distinguishing this language not only from other dyslects, but also from biolects.


Keywords:

ASD, biolect, dyslect, literalism


Attwood T. (2023): Zespół Aspergera: kompletny przewodnik. Przekład A. Sawicka-Chrapkowicz. Gdańsk.   Google Scholar

Bishop D.V.M. (2014): Ten questions about terminology for children with unexplained language problems. „International Journal of Language & Communication Disorders” 49(4), s. 381–415.
Crossref   Google Scholar

Botting N., Conti-Ramsden G. (1999): Pragmatic language impairment without autism. The children in question. „Autism” 3(4), s. 371–396.
Crossref   Google Scholar

Bryńska A. (2011): Deficyty komunikacyjne w zespole Aspergera. „Psychiatria i Psychologia Kliniczna” 11(1), s. 46–50.   Google Scholar

Derogatis L.R., Sand M., Balon R., Rosen R., Parish S.J. (2016): Toward a More Evidence-Based Nosology and Nomenclature for Female Sexual Dysfunctions – Part I. „Journal of Sexual Medicine” 13(12), s. 1881–1887.
Crossref   Google Scholar

Fodor J.A. (1983): The modularity of mind. Cambridge.
Crossref   Google Scholar

Handke K. (1989): Styl kobiecy we współczesnej polszczyźnie kolokwialnej. „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej” 26, s. 5–24.   Google Scholar

Kasperczak M. (2004): Biolekty we współczesnej polszczyźnie, czyli o języku Marsjan i języku Wenusjanek. Na przykładzie języka studentów i studentek poznańskich uczelni wyższych. Poznań.   Google Scholar

Korendo M. (2008): Obraz świata w wypowiedziach dzieci z zespołem Aspergera. „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria” 8, s. 197–208.   Google Scholar

Korendo M. (2013): Językowa interpretacja świata w wypowiedziach osób z zespołem Aspergera. Kraków.   Google Scholar

Korendo M. (2022): Diagnoza dymensjonalna zespołu Aspergera. „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza”. Vol. 8, nr 2, s. 245–257.
Crossref   Google Scholar

Korendo M., Rutkiewicz-Hanczewska M. (2024): Afazja rozwojowa (SLI/DLD) i zespół Aspergera w kontekście diagnozy: o możliwości współwystępowania zaburzeń. „Prace Językoznawcze” XXVI/4, s. 217–233.
Crossref   Google Scholar

Kurcz I. (2005): Psychologia języka i komunikacji. Wyd. nowe. Warszawa.   Google Scholar

Lipski W. (2018): Zaburzenia konotacji w schizofrenii. Lublin.   Google Scholar

Łuczyński E. (2017): Miejsce języka ludzi starszych wśród odmian współczesnej polszczyzny. [W:] Gerontologopedia. Red. W. Tłokiński, S. Milewski, K. Kaczorowska-Bray. Gdańsk, s. 108–138.   Google Scholar

Łuczyński E. (2019): Dyslekt jako swoista odmiana biolektu. „Poradnik Językowy” 761(2), s. 83–91.   Google Scholar

Orgassa A., Breunsbach K., Herrmann A., Lemmens A., Teunisse J.P. (2017): Das Social Skills Performance Assessment (SSPA) kritisch betrachtet: Bietet das SSPA einen Ansatz als potenzielles Screeninginstrument zur Erhebung pragmatischer Fähigkeiten bei Jugendlichen und Erwachsenen mit dem Asperger Syndrom? „Praxis Sprache” 3, s. 133–146.   Google Scholar

Panasiuk J. (2015): Skala do oceny profilu zaburzeń językowych w zespole Aspergera. [W:] Metody i narzędzia diagnostyczne w logopedii. Red. M. Kurowska, E. Wolańska. Warszawa, s. 155–182.   Google Scholar

Pisula E. (2001): Autyzm u dzieci. Diagnoza, klasyfikacja, etiologia. Warszawa.   Google Scholar

Rapin I., Allen D.A. (1983): Developmental language disorders: Nosologic consideration. [W:] Neuropsychology of Language, Reading and Spelling. Red. U. Kirk. San Diego, CA, s. 155–184.
Crossref   Google Scholar

Rutkiewicz-Hanczewska M. (2016): Neurobiologia nazywania. O anomii proprialnej i apelatywnej. Poznań.   Google Scholar

Saban-Bezalel R., Mashal N. (2019): Different Factors Predict Idiom Comprehension in Children and Adolescents with ASD and Typical Development. „Journal of Autism and Developmental Disorders” 49(12), s. 4740–4750.
Crossref   Google Scholar

Skubalanka T. (1976): Założenia analizy stylistycznej. [W:] Problemy metodologiczne współczesnego literaturoznawstwa. Red. H. Markiewicz, J. Sławiński. Kraków, s. 250–273.   Google Scholar

Senderska J. (2019): Przyswajanie języka w zespole Aspergera. „Język Polski” 2, s. 38–51.   Google Scholar

Strelau J., Doliński D. (2021): Psychologia akademicka. Podręcznik. T. 1. Gdańsk.   Google Scholar

Styczek I. (1981): Logopedia. Warszawa.   Google Scholar

Tomasello M. (2002): Kulturowe źródła ludzkiego poznawania. Przekład J. Rączaszek. Warszawa.   Google Scholar

Szwajda U. (2014): O mówieniu bez komunikowania, czyli dyskurs i interakcja w autyzmie. Charakterystyka trudności. „Socjolingwistyka” XXVIII, s. 93–107.   Google Scholar

Wilkoń A. (2000): Typologia odmian językowych współczesnej polszczyzny. Wyd. drugie poprawione i uzupełnione. Katowice.   Google Scholar

Woźniak T. (2000): Zaburzenia języka w schizofrenii. Lublin.   Google Scholar

Woźniak T. (2005): Narracja w schizofrenii. Lublin.   Google Scholar

Zaśko-Zielińska M. (2009): Próba charakterystyki biolektu – język a wiek. „Studia Linguistica” XXVIII, s. 117–123.   Google Scholar


Published
2025-09-30

Cited by

Korendo, M., & Rutkiewicz-Hanczewska, M. (2025). Speech in Autism Spectrum Disorder as a type of dyslect. Cognitive determinants of linguistic literalism. Papers in Linguistics, 27(3), 291–308. https://doi.org/10.31648/pj.11541

Marta Korendo 
Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
https://orcid.org/0000-0003-1088-8675
Małgorzata Rutkiewicz-Hanczewska 
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
https://orcid.org/0000-0002-3685-0352