Cognitive Definition in Logopaedic Diagnosis of Normal Children and Intellectually Disabled Adults

Urszula Jęczeń

Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej
https://orcid.org/0000-0002-4523-7322


Abstract

This article discusses the role of cognitive definition in the process of diagnosing linguistic
competence (at the semantic, lexical and syntactic levels) in normal children and intellectually
disabled persons. The cognitive model of definition fundamentally differs in its
structure and content from lexicographic and scientific definitions. The author argues
that it is essential to distinguish the process of defining the meanings of words from
the process of creating concepts. Moreover, it should be noted that the “understanding
of meaning is not ‘closed’ once and for all, but it develops in parallel with the development
of human thinking” (Filar 2013:31); consequently, a cognitive definition enables showing
relationships between individual concepts, provides an insight into the store of knowledge
that a subject has, and highlights the differences between the child’s structure of concepts
and the concepts utilized by adult language users. It illustrates the character of the
conceptual sphere (e.g. the presence of only some categories in the conceptual structure),
and the specificity of defining of words (e.g. poverty of lexical means) in the definitions
formulated by an intellectually disabled person.


Keywords:

cognitive definition, lexicographic definition, defining, creation of concepts, definition as a “little narrative”


Antkowski F. (1960): Uwagi o rehabilitacji (retranspozycji) mowy. „Biuletyn Fonograficzny” 3, s. 59−65.   Google Scholar

Apresjan J. (1972): Definiowanie znaczeń leksykalnych jako zagadnienie semantyki teoretycznej. [W:] Semantyka i słownik. Red. A. Wierzbicka. Wrocław, s. 39−75.   Google Scholar

Apresjan J. (1982): Semantyka leksykalna. Przeł. Z. Kozłowska, A. Markowski. Wrocław.   Google Scholar

Bartlett F. C. (1932): Remembering. Cambridge.   Google Scholar

Bartmiński J. (1987): Z problemów etnolingwistyki (wybrane aspekty zagadnienia). „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Lublin – Polonia” Sectio FF. Vol. V, 1, s. 5−14.   Google Scholar

Bartmiński J. (1988): Definicja kognitywna jako narzędzie opisu konotacji. [W:] Konotacja. Red. J. Bartmiński. Lublin, s. 169−183.   Google Scholar

Bartmiński J. (1990): Punkt widzenia, perspektywa, językowy obraz świata. [W:] Językowy obraz świata. Lublin, s. 109−127.   Google Scholar

Bartmiński J. (2006): Językowe podstawy obrazu świata. Lublin.   Google Scholar

Bartmiński J. (2009): Aspects of Cognitive Ethnolinguistics. London and Oakville.   Google Scholar

Bartmiński J. (2014): Narracyjny aspekt definicji kognitywnej. [W:] Narracyjność w języku i kulturze. Red. D. Filar, D. Piekarczyk. Lublin, s. 99−115.   Google Scholar

Bartmiński J., Kaczan A. (2017): Językowo-kulturowy obraz pszenicy (triticum) w języku polskim. „Etnolingwistyka” 29, 85−110.   Google Scholar

Bartmiński J., Tokarski R. (1993): Definicja semantyczna czego i dla kogo? [W:] O definicjach i definiowaniu. Red. J. Bartmiński, R. Tokarski. Lublin, s. 47−61.   Google Scholar

Bogusławski A. (1988): Język w słowniku. Wrocław.   Google Scholar

Borowiec H. (2014): Dziecięce rozumienie świata (studium lingwistyczne). Lublin.   Google Scholar

Buchowski M., Burszta W. J. (1993): Antropologia kognitywna: charakterystyka orientacji. [W:] Amerykańska antropologia postmodernistyczna. Wybór i red. M. Buchowski. Warszawa, s. 9−30.   Google Scholar

Cieszyńska-Rożek J. (2015): Metody badania systemu językowego dzieci dwu- i wielojęzycznych [W:] Metodologia badań logopedycznych z perspektywy teorii i praktyki. Red. S. Milewski, K. Kaczorowska-Bray. Gdańsk, s. 65−73.   Google Scholar

Filar D. (2013): Narracyjne aspekty językowego obrazu świata. Interpretacja marzenia we współczesnej polszczyźnie. Lublin.   Google Scholar

Filar D. (2014): Narracyjność w badaniach interdyscyplinarnych a kategorie narracyjne w semantyce. [W:] Narracyjność języka i kultury. Red. D. Filar, D. Piekarczyk. Lublin, s. 13−33.   Google Scholar

Filar D., Głaz A. (2016): Język a struktury wiedzy w umyśle. „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” z. 72, s. 191−210.   Google Scholar

Fillmore Ch. J. (1977): Topics in Lexical Semantics. [W:] Current in Linguistic Theory. Red. R. W. Cole. Bloomington–London.   Google Scholar

Grabias S. (2007): Zachowania językowe i ich diagnozowanie. [W:] Logopedyczny Test Przesiewowy dla dzieci w wieku szkolnym. Red. S. Grabias, Z. M., Kurkowski, T. Woźniak. Lublin, s. 5–11.   Google Scholar

Grabias S. (2012): Teoria zaburzeń mowy. Perspektywy badań, typologie zaburzeń, procedury postępowania logopedycznego. [W:] Logopedia. Teoria zaburzeń mowy. Red. S. Grabias, M. Kurkowski. Lublin, s. 15−71.   Google Scholar

Grabias S. (2016): Język w diagnozowaniu logopedycznym. [W:] Język i wychowanie. Księga jubileuszowa z okazji 45-lecia pracy naukowej Profesor Kazimiery Krakowiak. Red. E. Domagała-Zyś, A. Borowicz, R. Kołodziejczyk. Lublin, s. 173−184.   Google Scholar

Grabias S., Kurkowski Z. M., Woźniak T. (2007): Logopedyczny Test Przesiewowy dla dzieci w wieku szkolnym. Lublin.   Google Scholar

Grzesiuk A. (1995): Składnia wypowiedzi emocjonalnych. Seria: Komunikacja językowa i jej zaburzenia. Red. S. Grabias. T. 8. Lublin.   Google Scholar

Hrycyna E. (2017): Rozwijanie słownictwa u dzieci w wieku przedszkolnym z zaburzeniami ekspresji werbalnej. Problemy teoretyczne. „Logopedia Silesiana” 6, s. 73−88.   Google Scholar

Inny słownik języka polskiego (2000). Red. M. Bańko. T. 1−2. Warszawa.   Google Scholar

Jęczeń U. (2017): Językowa projekcja emocji w wypowiedziach dzieci w normie intelektualnej i dzieci z zespołem Downa. Lublin.   Google Scholar

Kaczorowska-Bray K. (2012): Zaburzenia komunikacji językowej w grupie osób z niepełnosprawnością intelektualną. [W:] Diagnoza i terapia logopedyczna osób z niepełnosprawnością intelektualną. Red. J. J. Błeszyński, K. Kaczorowska-Bray. Gdańsk, s. 36−64.   Google Scholar

Kielar-Turska M. (1989): Mowa dziecka. Słowo i tekst. Kraków.   Google Scholar

Lakoff G. (2011): Kobiety, ogień i rzeczy niebezpieczne. Co kategorie mówią nam o umyśle. Przekł. M. Buchta, A. Kotarba, A. Skucińska. Kraków.   Google Scholar

Lakoff G., Johnson M. (1988, oryg. 1980): Metafory w naszym życiu. Przekł. T. Krzeszowski. Warszawa.   Google Scholar

Mandler J. M. (1984): Stories, Scripts and Scenes: Aspects of Schema Theory. Hillsdale.   Google Scholar

Minsky M. (1980): A Framework for Representing Knowledge. [W:] Frame Conceptions and Text Understanding. Red. D. Metzing. Berlin–New York, s. 1−25.   Google Scholar

Niebrzegowska-Bartmińska S. (2007): Wzorce tekstów ustnych w perspektywie etnolingwistycznej. Lublin.   Google Scholar

Niebrzegowska-Bartmińska S. (2018): O różnych wariantach definicji leksykograficznej – od taksonomii do kognitywizmu. „Etnolingwistyka”. Vol. 30, s. 259−284.   Google Scholar

Niesporek-Szamburska B. (2004): Językowy obraz pór roku i tradycji kulturowych w twórczości dzieci. Katowice.   Google Scholar

Nowakowska-Kempna I. (1993): Definiowanie znaczenia wyrażeń w kognitywizmie. Wybrane zagadnienia. [W:] O definicjach i definiowaniu. Red. J. Bartmiński, R. Tokarski. Lublin, s. 161−180.   Google Scholar

Nowakowska-Kempna I. (1995): Konceptualizacja uczuć w języku polskim. Prolegomena. Warszawa.   Google Scholar

Nowakowska-Kempna I. (2000): Konceptualizacja uczuć w języku polskim. Cz. II. Data. Warszawa.   Google Scholar

Pawelec A., (2008): Mentalizm w badaniach nad językiem. [W:] Metodologie językoznawcze. Współczesne teorie i kontrowersje. Red. P. Stelmaszczyk. Kraków, s. 105−119.   Google Scholar

Pluta-Wojciechowska D. (2015): O badaniach logopedycznych. Refleksje naukowca i praktyka. [W:] Metodologia badań logopedycznych z perspektywy teorii i praktyki. Red. S. Milewski, K. Kaczorowska-Bray. Gdańsk, s. 47–55.   Google Scholar

Rosch E. (1975): Cognitive Representations of Semantic Categories. „Journal of mental Psychology: General”. Vol. 104, nr 3, s. 192−234.   Google Scholar

Rosch E. (1978): Principles of Categorization. [W:] Cognition and Categorization. Red. E. Rosch, B. Lioyd. Hillsdale, s. 27−48.   Google Scholar

Rumelhart D. E., Lindsay P. H., Norman D. A. (1972): Process Model for Long-Term Memory. [W:] Organization of Memory. Red. E. Tulving, W. Donaldson. New York, s. 197−246.   Google Scholar

Schank R. C., Abelson R. (1977): Scripts, Plans, Goals and Understanding. Hillsdale.   Google Scholar

Słownik języka polskiego PAN (1958−1969). Red. W. Doroszewski. T. 1−11. Warszawa.   Google Scholar

Słownik języka polskiego PWN (1978−1981). Red. M. Szymczak. T. 1−3. Warszawa.   Google Scholar

Słownik ludowych stereotypów językowych (1980). Kier. nauk. J. Bartmiński. Wrocław.   Google Scholar

Szadura J. (2017): Czas jako kategoria językowo-kulturowa w polszczyźnie. Lublin.   Google Scholar

Tabakowska E. (2001): Kognitywne podstawy języka i językoznawstwa. Kraków.   Google Scholar

Taylor J. R. (2002/2007): Gramatyka kognitywna. Przeł. M. Buchta, Ł. Wiraszka. Red. nauk. E. Tabakowska. Kraków (oryg. Cognitive Grammar. Oxford).   Google Scholar

Tokarski R. (1988): Konotacje jako składnik treści słowa. [W:] Konotacja. Red. J. Bartmiński. Lublin, s. 35–54.   Google Scholar

Tulving E. (1972): Episodic and Semantic Memory. [W:] Organization of Memory. Red. E. Tulving, W. Donaldson. New York, s. 381−403.   Google Scholar

Tyler S. A. (1993): Wprowadzenie do metod antropologii kognitywnej. Tłum. O. Kubińska. [W:] Amerykańska antropologia kognitywna. Poznanie, język, klasyfikacja, kultura. Wybór i red. M. Buchowski. Warszawa, s. 25−52.   Google Scholar

Wierzbicka A. (1985): Lexicography and Conceptual Analysis. Ann Arbor.   Google Scholar

Wierzbicka A. (1993): Nazwy zwierząt. [W:] O definicjach i definiowaniu. Red. J. Bartmiński, R. Tokarski. Lublin, s. 251−267.   Google Scholar

Wierzbicka A. (1999): Znaczenie nazw kolorów i uniwersalia widzenia. [W:] Język – Umysł – Kultura. Wybór prac. Red. J. Bartmiński. Przeł. R. Tokarski. Warszawa, s. 405−449.   Google Scholar

Wierzbicka A. (2006): Semantyka. Jednostki elementarne i uniwersalne. Przeł. A. Głaz. Lublin.   Google Scholar

Wójtowicz M. (2013): Definicja kognitywna jako sposób opisu semantyki symbolu. Na przykładzie liczby siedem. „Roczniki Kulturoznawcze”. T. IV, nr 4, s. 71−87.   Google Scholar

Żmigrodzki P. (2009): Najważniejsze zasady opisu znaczenia w „Wielkim słowniku języka polskiego”. „Linguistica Copernicana” nr 1(1), s. 183−197.   Google Scholar


Published
2019-11-06

Cited by

Jęczeń, U. (2019). Cognitive Definition in Logopaedic Diagnosis of Normal Children and Intellectually Disabled Adults. Prace Językoznawcze, 21(4), 77–95. https://doi.org/10.31648/pj.4691

Urszula Jęczeń 
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej
https://orcid.org/0000-0002-4523-7322