Animal age as a factor that determines the way they are conceptualised

Beata Ziajka

Uniwersytet Jagielloński
https://orcid.org/0000-0002-7562-6265


Abstract

The objective of the article is presenting the way villagers conceptualise animals in terms
of their life phase, as reflected in their lexis. The analysis of the animal vocabulary collected
during field research in selected villages of Lesser Poland (Małopolska) indicates
that the age factor significantly determines the way animals are perceived and valued.
In the acts that value the animal world, the villagers’ practical point of view is visible, as they often evaluate animals in terms of their usefulness which often depends on the
age. The influence of the temporal aspect is especially noticeable in the category of “the
names of young animals” which is internally diversified. The category includes several
semantic sub-categories that correspond to particular phases of the development of immature
animals. Detailed specification of the age of young animals has a pragmatic basis
– it results from the need to specify a turning point which often determines the change
in the animal’s function. While the vocabulary related to young animals is positive,
the animal lexis communicating semantic content concerning their old age is usually
depreciating. Thus, adopting the temporal perspective in the interpretation of animal
vocabulary is strictly related to the axiological context, which is particularly reflected in
the binary opposition of old-young.


Keywords:

linguistics, folk lexis, valuating, conceptualisation


Anusiewicz J. (1992): Potoczność jako sposób doświadczania świata i jako postawa wobec świata. [W:] „Język a Kultura”. T. 5: Potoczność w języku i kulturze. Red. J. Anusiewicz i F. Nieckula. Wrocław, s. 9–20.   Google Scholar

Anusiewicz J. (1992a): Koń – jaki jest – w języku polskim? „Prace Filologiczne” XXXVII, s. 201–213.   Google Scholar

Bartmiński J. (1988): Definicja kognitywna jako narzędzie opisu konotacji słowa. [W:] Konotacja. Red. J. Bartmiński. Lublin, s. 169–183.   Google Scholar

Basaj M. (1996): Nazwy zwierząt jako komponenty porównań frazeologicznych. [W:] Systemy zoonimiczne w językach słowiańskich. Red. S. Warchoł. Lublin, s. 281–287.   Google Scholar

Chludzińska J. (1961): Ze studiów nad słownictwem gwar mazowieckich. „Poradnik Językowy” z. 6, s. 253−258.   Google Scholar

Cieślikowa A. (1996): Metody w onomastycznych badaniach różnych kategorii nazw własnych. „Onomastica” XLI, s. 5–19.   Google Scholar

Dejna K. (1988): Zagadnienia słowotwórcze w Kwestionariuszu „Atlasu gwar polskich”. „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego” XXXIV, s. 45–51.   Google Scholar

Falińska B. (2000): Kategoria nazw młodych zwierząt w świetle map OLA. „Prace Filologiczne” XLV, s. 159–171.   Google Scholar

Gala S. (2014): Wybór pism dialektologicznych i onomastycznych. Red. I. Jaros. Łódź.   Google Scholar

Gieysztor A. (1986): Mitologia Słowian. Warszawa.   Google Scholar

Góra A. (2000): O zasadach opisu zwierząt w słowiańskiej kulturze ludowej. „Etnolingwistyka”. T. 12. Red. J. Bartmiński. Lublin, s. 251–263.   Google Scholar

Handke K. (1986): Rola kobiet w przekształcaniu współczesnej polszczyzny kolokwialnej. „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego” XXXII, s. 101–107.   Google Scholar

Horodyska H. (1958): Studia warmińsko-mazurskie. „Słownictwo Warmii i Mazur. Hodowla”. Wrocław.   Google Scholar

Kąś J. (1986): Problem integracji leksykalnej w gwarach. „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego” XXXII, s. 117–123.   Google Scholar

Kąś J. (1994): Interferencja leksykalna słownictwa gwarowego i ogólnopolskiego (na przykładzie gwar orawskich). Kraków.   Google Scholar

Kempf Z. (1985): Wyrazy „gorsze” dotyczące zwierząt. „Język Polski” LXV, s. 125–144.   Google Scholar

Kłobus A. (1985): Deminutywa, augmentatywa i ekspresywa w polszczyźnie mówionej mieszkańców Sieradza i okolicy. „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego” XXXI, s. 81–95.   Google Scholar

Kobylińska J., (2001): Słownik gwary gorczańskiej (zagórzańskiej). Kraków.   Google Scholar

Kotula F. (1989): Przeciw urokom: wierzenia i obrzędy u Pogórzan, Rzeszowiaków i Lasowiaków. Warszawa.   Google Scholar

Krawczyk-Tyrpa A. (2001): Tabu w dialektach polskich. Bydgoszcz.   Google Scholar

Kurdyła T. (2011): Funkcje formantów rzeczownikowych w polszczyźnie ludowej (na przykładzie trzech wsi podkarpackich). Kraków.   Google Scholar

Kurek H. (2003): Proszę do chlewa, czyli o zachowaniach komunikacyjnych mieszkańców wsi w odniesieniu do zwierząt. [W:] Słowa jak mosty nad wiekami. Red. U. Sokólska, P. Wróblewski. Białystok.   Google Scholar

Kurek H. (2004): Językowy obraz świata wiejskiego obszaru językowo-kulturowego. [W:] W kręgu wiernej mowy. Red. M. Wojtak, M. Rzeszutko. Lublin, s. 147–162.   Google Scholar

Leszczyński Z. (1988): Szkice o tabu językowym. Lublin.   Google Scholar

Malec M. (2001): Imię w polskiej antroponimii i kulturze. Kraków.   Google Scholar

Markowski A. (2005): Kultura języka polskiego. T. 1: Teoria. Zagadnienia leksykalne. Warszawa.   Google Scholar

Miodunka A. (1992): Analiza semowa znaczenia wyrazów a zagadnienie wyróżniania i definiowania znaczeń wyrazów w opisie leksykograficznym. „Prace Filologiczne” XXXVII, s. 175–182.   Google Scholar

Mosiołek-Kłosińska K. (1995): Motywacja związków frazeologicznych zawierających wyrazy pies i kot. „Etnolingwistyka” T. 7. Red. J. Bartmiński. Lublin, s. 21–31.   Google Scholar

Mosiołek-Kłosińska K. (1997): Antropocentryzm leksyki „zwierzęcej”. [W:] Semantyczna struktura słowa i wypowiedzi. Red. R. Grzegorczykowa, Z. Zaron. Warszawa, s. 71–78.   Google Scholar

Moszyński K. (1934): Kultura ludowa Słowian. Cz. II: Kultura duchowa, z. 1. Kraków.   Google Scholar

Nowakowska A. (2003): Człowiek jak zwierzę. Sfrazeologizowane porównania odczasownikowe na podstawie Słownika frazeologicznego języka polskiego. [W:] „Język a Kultura”. T. 15: Opozycja homo – animal w języku i kulturze. Red. A. Dąbrowska. Wrocław, s. 97–103.   Google Scholar

Peisert M. (2003): Sus domesticus – zwierzę, którego nazwy używać nie wypada. [W:] „Język a Kultura”. T. 15: Opozycja homo – animal w języku i kulturze. Red. A. Dąbrowska. Wrocław, s. 149–155.   Google Scholar

Pelcowa H. (1999): Przeszłość w językowym obrazie świata współczesnej wsi. [W:] Przeszłość w językowym obrazie świata. Red. A. Pajdzińska, P. Krzyżanowski. Lublin, s. 253–267.   Google Scholar

Piasecka A. (2013): Wizerunek świni w języku polskim i rosyjskim (na podstawie materiału leksykograficznego). „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego” LIX, s. 211–225.   Google Scholar

Piechnik A. (2009): Wizerunek kobiety i mężczyzny w językowym obrazie świata ludności wiejskiej (na przykładzie gminy Zakliczyn nad Dunajcem). Kraków.   Google Scholar

Puzynina J. (1986): O elementach oceny w strukturze znaczeniowej wyrazów. „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” XL, s. 121–128.   Google Scholar

Rak M. (2006): Antropocentryzm gwarowej frazeologii zwierzęcej z Gór Świętokrzyskich i Podtatrza. „Język Polski” LXXXVI, s. 367–375.   Google Scholar

Rak M. (2007): Językowo-kulturowy obraz zwierząt utrwalony w animalistycznej frazeologii gwar Gór Świętokrzyskich i Podtatrza (na tle porównawczym). Kraków.   Google Scholar

Skawiński J. (2000): Językowy aspekt badań nad zwierzętami w kulturze. „Zeszyt Etnologii Wrocławskiej”1, s. 93–121.   Google Scholar

Skorupka S. (1965): Z zagadnień frazeologii porównawczej. „Prace Filologiczne” XVIII, cz. 4, s. 119–130.   Google Scholar

Sobierajski Z., Burszta J. (1986): Atlas języka i kultury ludowej Wielkopolski. T. IV. Wrocław– Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź.   Google Scholar

Taszycki W. (1961): Powstawanie i rozwój rzeczowników typu cielak. [W:] idem: Rozprawy i studia polonistyczne. T. 2. Wrocław, s. 236–248.   Google Scholar

Tokarski R. (1988): Konotacja jako składnik treści słowa. [W:] Konotacja. Red. J. Bartmiński. Lublin, s. 35–54.   Google Scholar

Tokarski R. (2002): Konceptualizacja zwierząt w potocznej świadomości językowej. [W:] Prawna ochrona zwierząt. Red. M. Mozgawa. Lublin, s. 11–19.   Google Scholar

Treder J. (2012): Kaszubi. Wierzenia i twórczość ze słownika Bernarda Sychty. Gdynia.   Google Scholar

Wierzbicka A. (1985): Lexicography and Conceptual Analysis. “Karoma Publishers”. Inc. Ann Arbor, USA.   Google Scholar

Wierzbicka A. (1993): Nazwy zwierząt. [W:] O definicjach i definiowaniu. Red. J. Bartmiński, R. Tokarski. Lublin, s. 251–161.   Google Scholar

Wolny M. (2003): Językowy obraz starości ludzi i zwierząt w polszczyźnie. [W:] „Język a Kultura”. T. 15: Opozycja homo – animal w języku i kulturze. Red. A. Dąbrowska. Wrocław, s. 189–199.   Google Scholar

Ziajka B. (2016): Sposób percypowania roślin ze względu na ich cykl rozwojowy w języku mieszkańców wsi. [W:] „Dialog z Tradycją”. T. V: Językowe dziedzictwo kultury materialnej. Red. E. Młynarczyk i E. Horyń. Kraków, s. 503–513.   Google Scholar

Zimnowoda J. (2003): Opozycja homo – animal w ekspresywnych zwrotach językowych. [W:] „Język a Kultura”. T. 15: Opozycja homo – animal w języku i kulturze. Red. A. Dąbrowska. Wrocław, s. 103–115.   Google Scholar


Published
2019-11-06

Cited by

Ziajka, B. (2019). Animal age as a factor that determines the way they are conceptualised. Prace Językoznawcze, 21(4), 235–251. https://doi.org/10.31648/pj.4700

Beata Ziajka 
Uniwersytet Jagielloński
https://orcid.org/0000-0002-7562-6265