Teksty prawne – od analizy składniowej do uwag o stylu
Abstrakt
Autorka w centrum uwagi umieszcza opis językoznawczy, który bazuje na założeniach składni mającej podstawy znaczeniowe. Jednostkę oglądu stanowi zdanie normatywne, w którym obiektem rozważań są kategoria modalności i znaczenia gramatyczne sygnalizowane przez określone formy językowe. Cele badawcze to: a) ustalenie, dzięki czemu analiza zdania daje możliwość opisu cech stylistycznych ustaw; b) wyjaśnienie, ile jest tych cech i jak się one nazywają; c) określenie, jaki jest w badanym materiale zakres wykorzystania językowych wykładników stylu prawnego. Okazuje się m.in., że istota związku między badaniami składniowymi i charakterystyką stylu sprowadza się do wyboru odpowiedniego obiektu opisu i aparatury pojęciowej. Zdanie normatywne jest szczególnym typem konstrukcji syntaktycznej, gdyż jego opis prowadzi do wyodrębnienia wszystkich ważnych cech stylu prawnego. Dokładna analiza kategorii semantycznych daje możliwość zbadania funkcji stylistycznych, jakie w tekście prawnym pełnią rozmaite językowe wykładniki tych kategorii.
Słowa kluczowe:
język prawny, ustawa, składnia, styl, wartości i językowe wykładniki styluBibliografia
Bartmiński J. (1993): Styl potoczny. [W:] Współczesny język polski. Red. J. Bartmiński. Warszawa, s. 115–134. Google Scholar
Bartmiński J. (2003): Derywacja stylu. [W:] Współczesna polszczyzna. Wybór opracowań. T. 2: Warianty języka. Red. J. Bartmiński, J. Szadura. Lublin, s. 59–70. Google Scholar
Bartmiński J., Niebrzegowska-Bartmińska S. (2009): Tekstologia. Warszawa. Google Scholar
Choduń A. (2007): Słownictwo tekstów aktów prawnych w zasobie leksykalnym współczesnej polszczyzny. Warszawa. Google Scholar
Chomsky N. (1965): Aspects of the Theory of Syntax. Cambridge. Google Scholar
Dubisz S. (1995): Styl? „Stylistyka”. T. 4, s. 277–280. Google Scholar
Duszak A. (1998): Tekst, dyskurs, komunikacja międzykulturowa. Warszawa. Google Scholar
Fleischer W., Michel G. (1975): Stilistik der deutsche Gegenwartssprache. Leipzig. Google Scholar
Gajda S. (1982): Podstawy badań stylistycznych nad językiem naukowym. Warszawa. Google Scholar
Gajda S. (2013): Teoria stylu i stylistyka. [W:] Style współczesnej polszczyzny. Przewodnik po stylistyce polskiej. Red. E. Malinowska, J. Nocoń, U. Żydek-Bednarczuk. Kraków, s. 15–33. Google Scholar
Grzegorczykowa R. (2001): Wprowadzenie do semantyki językoznawczej. Warszawa. Google Scholar
Jadacka H. (2006): Poradnik językowy dla prawników. Warszawa. Google Scholar
Jędrzejko E. (1987): Semantyka i składnia polskich czasowników deontycznych. Wrocław. Google Scholar
Jędrzejko E. (1993): Nominalizacje w języku i w tekstach współczesnej polszczyzny. Katowice. Google Scholar
Jędrzejko E. (2000): Modalność – w języku i w tekstach: od gramatyki do stylistyki. [W:] Kategorie pragmatyczne w tekście literackim. Wstęp do stylistyki pragmatycznej. Red. E. Sławkowa. Cieszyn, s. 113–155. Google Scholar
Jędrzejko E. (2005): Składnia. Style. Teksty. Składniowe aspekty zróżnicowania i przemian polszczyzny XX wieku. Katowice. Google Scholar
Klemensiewicz Z. (1982): Problematyka składniowej interpretacji stylu. [W:] Składnia, stylistyka, pedagogika językowa. Red. A. Kałkowska. Warszawa, s. 433–496. Google Scholar
Krążyńska Z. (2005): Znaczenia gramatyczne staropolskich wyrażeń przyimkowych z imiennym członem osobowym. [W:] Rozprawy o historii języka polskiego. Red. S. Borawski. Zielona Góra, s. 347–422. Google Scholar
Krążyńska Z., Mika T., Słoboda A. (2016): Składnia średniowiecznej polszczyzny. Poznań. Google Scholar
Kurkowska H., Skorupka S. (1959): Stylistyka polska. Zarys. Warszawa. Google Scholar
Lizisowa M. T. (2006): Tekst – kontekst – interpretacja. W poszukiwaniu semiotyczno-dyskursywnych wzorców konkretyzacji języka. Kraków. Google Scholar
Lizisowa M. T. (2016): Komunikacyjna teoria języka prawnego. Poznań. Google Scholar
Łapa R. (2003): Predykatywne wyrażenia modalne z bezokolicznikiem we współczesnej polskiej prasie. Poznań. Google Scholar
Łapa R. (2009a): Relacja ‘dominujący’ – ‘podporządkowany’ we współczesnych tekstach prawnych. [W:] Kształtowanie się wzorów i wzorców językowych. Red. A. Piotrowicz, K. Skibski, M. Szczyszek. Poznań, s. 247–254. Google Scholar
Łapa R. (2009b): ‘Dominujący’ i ‘podporządkowany’ w Kodeksie prawa kanonicznego. [W:] Język religijny dawniej i dziś (w kontekście teologicznym i kulturowym). T. 4. Materiały z konferencji Gniezno 22–24.09.2008 r. Red. P. Bortkiewicz, S. Mikołajczak, M. Rybka. Poznań, s. 337–345. Google Scholar
Łapa R. (2009c): ‘Dawca’ i ‘biorca’ we współczesnych tekstach prawnych. „Białostockie Archiwum Językowe” nr 9, s. 171–185. Google Scholar
Łapa R. (2014): Relacje modalne we współczesnych aktach normatywnych. „Poznańskie Studia Polonistyczne” XXI (XLI), z. 2, s. 41–51. Google Scholar
Łapa R. (2015): Język prawny w świetle analizy językoznawczej. Wybrane zagadnienia składniowe. Poznań. Google Scholar
Łapa R. (2018): Konstrukcje z przyimkami w języku prawnym. Relacje temporalne. [W:] Język nasz ojczysty w kontaktach międzyludzkich. Red. B. Taras. Rzeszów, s. 111–120. Google Scholar
Malinowska E. (2012): Konstytucja jako gatunek tekstu prawnego. Opole. Google Scholar
Malinowski A. (2006): Polski język prawny. Wybrane zagadnienia. Warszawa. Google Scholar
Mayenowa M. R. (1974): Poetyka teoretyczna. Zagadnienia języka. Warszawa. Google Scholar
Miczka E. (2002): Kognitywne struktury sytuacyjne i informacyjne w interpretacji dyskursu. Katowice. Google Scholar
Mikołajczak S. (1990): Składnia tekstów naukowych: dyscypliny humanistyczne. Poznań. Google Scholar
Pawelec R. (2007): Zrozumiałość i poprawność składniowa tekstów prawnych a problem nominalizacji. [W:] Współczesny język prawny i prawniczy. Red. A. Niewiadomski. Warszawa, s. 67–75. Google Scholar
Pisarkowa K. (1975): Składnia rozmowy telefonicznej. Wrocław. Google Scholar
Polański K. (red.) (1995): Encyklopedia językoznawstwa ogólnego. Wrocław. Google Scholar
Ruszkowski M. (2001): Kategorie pośrednie w składni polskiej. Kielce. Google Scholar
Skubalanka T. (1984): Historyczna stylistyka języka polskiego. Wrocław. Google Scholar
Skubalanka T. (1991): Wprowadzenie do gramatyki stylistycznej języka polskiego. Lublin. Witosz B. (2009): Dyskurs i stylistyka. Katowice. Google Scholar
Wojtak M. (1993): Styl urzędowy. [W:] Współczesny język polski. Red. J. Bartmiński. Warszawa, s. 147–162. Google Scholar
Wronkowska S. (2005): Podstawowe pojęcia prawa i prawoznawstwa. Poznań. Google Scholar
Zdunkiewicz-Jedynak D. (2008): Wykłady ze stylistyki. Warszawa. Google Scholar
Zieliński M. (1972): Interpretacja jako proces dekodowania tekstu prawnego. Poznań. Google Scholar
Zieliński M. (1999): Języki prawne i prawnicze. [W:] Polszczyzna 2000. Orędzie o stanie języka na przełomie tysiącleci. Red. W. Pisarek. Kraków, s. 50–74. Google Scholar
Zieliński M. (2004): Język prawny, język administracyjny, język urzędowy. [W:] Język – prawo – społeczeństwo. Red. E. Malinowska. Opole, s. 9–18. Google Scholar
Zieliński M. (2008): Wykładnia prawa. Zasady, reguły, wskazówki. Warszawa. Google Scholar
Zieliński M., Ziembiński Z. (1992): Dyrektywy i sposób ich wypowiadania. Warszawa. Google Scholar
Ziomek J. (1990): Retoryka opisowa. Wrocław. Google Scholar
Ziółkowska O. (2016): Specyfika języka „Rozmyślań dominikańskich” w świetle składni i leksyki. Poznań. Google Scholar
