Teksty prawne – od analizy składniowej do uwag o stylu

Romana Łapa

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
https://orcid.org/0000-0001-6862-5048


Abstrakt

Autorka  w  centrum  uwagi  umieszcza  opis  językoznawczy,  który  bazuje  na  założeniach  składni  mającej    podstawy  znaczeniowe.  Jednostkę  oglądu  stanowi  zdanie  normatywne,  w  którym  obiektem  rozważań  są  kategoria  modalności  i  znaczenia  gramatyczne  sygnalizowane  przez  określone  formy  językowe.  Cele  badawcze  to:  a)  ustalenie,  dzięki  czemu  analiza  zdania  daje  możliwość  opisu  cech  stylistycznych  ustaw;  b)  wyjaśnienie,  ile  jest  tych  cech  i  jak  się  one  nazywają;  c)  określenie,  jaki  jest  w  badanym  materiale  zakres  wykorzystania  językowych  wykładników  stylu  prawnego.  Okazuje  się  m.in.,  że  istota  związku  między  badaniami  składniowymi   i  charakterystyką  stylu  sprowadza  się  do  wyboru  odpowiedniego  obiektu  opisu  i  aparatury  pojęciowej.  Zdanie  normatywne  jest   szczególnym  typem   konstrukcji  syntaktycznej,   gdyż   jego  opis  prowadzi  do   wyodrębnienia  wszystkich  ważnych  cech  stylu  prawnego.  Dokładna  analiza  kategorii  semantycznych  daje  możliwość  zbadania  funkcji  stylistycznych,  jakie  w  tekście  prawnym  pełnią  rozmaite  językowe  wykładniki  tych  kategorii.


Słowa kluczowe:

język prawny, ustawa, składnia, styl, wartości i językowe wykładniki stylu


Bartmiński J. (1993): Styl potoczny. [W:] Współczesny język polski. Red. J. Bartmiński. Warszawa, s. 115–134.   Google Scholar

Bartmiński J. (2003): Derywacja stylu. [W:] Współczesna polszczyzna. Wybór opracowań. T. 2: Warianty języka. Red. J. Bartmiński, J. Szadura. Lublin, s. 59–70.   Google Scholar

Bartmiński J., Niebrzegowska-Bartmińska S. (2009): Tekstologia. Warszawa.   Google Scholar

Choduń A. (2007): Słownictwo tekstów aktów prawnych w zasobie leksykalnym współczesnej polszczyzny. Warszawa.   Google Scholar

Chomsky N. (1965): Aspects of the Theory of Syntax. Cambridge.   Google Scholar

Dubisz S. (1995): Styl? „Stylistyka”. T. 4, s. 277–280.   Google Scholar

Duszak A. (1998): Tekst, dyskurs, komunikacja międzykulturowa. Warszawa.   Google Scholar

Fleischer W., Michel G. (1975): Stilistik der deutsche Gegenwartssprache. Leipzig.   Google Scholar

Gajda S. (1982): Podstawy badań stylistycznych nad językiem naukowym. Warszawa.   Google Scholar

Gajda S. (2013): Teoria stylu i stylistyka. [W:] Style współczesnej polszczyzny. Przewodnik po stylistyce polskiej. Red. E. Malinowska, J. Nocoń, U. Żydek-Bednarczuk. Kraków, s. 15–33.   Google Scholar

Grzegorczykowa R. (2001): Wprowadzenie do semantyki językoznawczej. Warszawa.   Google Scholar

Jadacka H. (2006): Poradnik językowy dla prawników. Warszawa.   Google Scholar

Jędrzejko E. (1987): Semantyka i składnia polskich czasowników deontycznych. Wrocław.   Google Scholar

Jędrzejko E. (1993): Nominalizacje w języku i w tekstach współczesnej polszczyzny. Katowice.   Google Scholar

Jędrzejko E. (2000): Modalność – w języku i w tekstach: od gramatyki do stylistyki. [W:] Kategorie pragmatyczne w tekście literackim. Wstęp do stylistyki pragmatycznej. Red. E. Sławkowa. Cieszyn, s. 113–155.   Google Scholar

Jędrzejko E. (2005): Składnia. Style. Teksty. Składniowe aspekty zróżnicowania i przemian polszczyzny XX wieku. Katowice.   Google Scholar

Klemensiewicz Z. (1982): Problematyka składniowej interpretacji stylu. [W:] Składnia, stylistyka, pedagogika językowa. Red. A. Kałkowska. Warszawa, s. 433–496.   Google Scholar

Krążyńska Z. (2005): Znaczenia gramatyczne staropolskich wyrażeń przyimkowych z imiennym członem osobowym. [W:] Rozprawy o historii języka polskiego. Red. S. Borawski. Zielona Góra, s. 347–422.   Google Scholar

Krążyńska Z., Mika T., Słoboda A. (2016): Składnia średniowiecznej polszczyzny. Poznań.   Google Scholar

Kurkowska H., Skorupka S. (1959): Stylistyka polska. Zarys. Warszawa.   Google Scholar

Lizisowa M. T. (2006): Tekst – kontekst – interpretacja. W poszukiwaniu semiotyczno-dyskursywnych wzorców konkretyzacji języka. Kraków.   Google Scholar

Lizisowa M. T. (2016): Komunikacyjna teoria języka prawnego. Poznań.   Google Scholar

Łapa R. (2003): Predykatywne wyrażenia modalne z bezokolicznikiem we współczesnej polskiej prasie. Poznań.   Google Scholar

Łapa R. (2009a): Relacja ‘dominujący’ – ‘podporządkowany’ we współczesnych tekstach prawnych. [W:] Kształtowanie się wzorów i wzorców językowych. Red. A. Piotrowicz, K. Skibski, M. Szczyszek. Poznań, s. 247–254.   Google Scholar

Łapa R. (2009b): ‘Dominujący’ i ‘podporządkowany’ w Kodeksie prawa kanonicznego. [W:] Język religijny dawniej i dziś (w kontekście teologicznym i kulturowym). T. 4. Materiały z konferencji Gniezno 22–24.09.2008 r. Red. P. Bortkiewicz, S. Mikołajczak, M. Rybka. Poznań, s. 337–345.   Google Scholar

Łapa R. (2009c): ‘Dawca’ i ‘biorca’ we współczesnych tekstach prawnych. „Białostockie Archiwum Językowe” nr 9, s. 171–185.   Google Scholar

Łapa R. (2014): Relacje modalne we współczesnych aktach normatywnych. „Poznańskie Studia Polonistyczne” XXI (XLI), z. 2, s. 41–51.   Google Scholar

Łapa R. (2015): Język prawny w świetle analizy językoznawczej. Wybrane zagadnienia składniowe. Poznań.   Google Scholar

Łapa R. (2018): Konstrukcje z przyimkami w języku prawnym. Relacje temporalne. [W:] Język nasz ojczysty w kontaktach międzyludzkich. Red. B. Taras. Rzeszów, s. 111–120.   Google Scholar

Malinowska E. (2012): Konstytucja jako gatunek tekstu prawnego. Opole.   Google Scholar

Malinowski A. (2006): Polski język prawny. Wybrane zagadnienia. Warszawa.   Google Scholar

Mayenowa M. R. (1974): Poetyka teoretyczna. Zagadnienia języka. Warszawa.   Google Scholar

Miczka E. (2002): Kognitywne struktury sytuacyjne i informacyjne w interpretacji dyskursu. Katowice.   Google Scholar

Mikołajczak S. (1990): Składnia tekstów naukowych: dyscypliny humanistyczne. Poznań.   Google Scholar

Pawelec R. (2007): Zrozumiałość i poprawność składniowa tekstów prawnych a problem nominalizacji. [W:] Współczesny język prawny i prawniczy. Red. A. Niewiadomski. Warszawa, s. 67–75.   Google Scholar

Pisarkowa K. (1975): Składnia rozmowy telefonicznej. Wrocław.   Google Scholar

Polański K. (red.) (1995): Encyklopedia językoznawstwa ogólnego. Wrocław.   Google Scholar

Ruszkowski M. (2001): Kategorie pośrednie w składni polskiej. Kielce.   Google Scholar

Skubalanka T. (1984): Historyczna stylistyka języka polskiego. Wrocław.   Google Scholar

Skubalanka T. (1991): Wprowadzenie do gramatyki stylistycznej języka polskiego. Lublin. Witosz B. (2009): Dyskurs i stylistyka. Katowice.   Google Scholar

Wojtak M. (1993): Styl urzędowy. [W:] Współczesny język polski. Red. J. Bartmiński. Warszawa, s. 147–162.   Google Scholar

Wronkowska S. (2005): Podstawowe pojęcia prawa i prawoznawstwa. Poznań.   Google Scholar

Zdunkiewicz-Jedynak D. (2008): Wykłady ze stylistyki. Warszawa.   Google Scholar

Zieliński M. (1972): Interpretacja jako proces dekodowania tekstu prawnego. Poznań.   Google Scholar

Zieliński M. (1999): Języki prawne i prawnicze. [W:] Polszczyzna 2000. Orędzie o stanie języka na przełomie tysiącleci. Red. W. Pisarek. Kraków, s. 50–74.   Google Scholar

Zieliński M. (2004): Język prawny, język administracyjny, język urzędowy. [W:] Język – prawo – społeczeństwo. Red. E. Malinowska. Opole, s. 9–18.   Google Scholar

Zieliński M. (2008): Wykładnia prawa. Zasady, reguły, wskazówki. Warszawa.   Google Scholar

Zieliński M., Ziembiński Z. (1992): Dyrektywy i sposób ich wypowiadania. Warszawa.   Google Scholar

Ziomek J. (1990): Retoryka opisowa. Wrocław.   Google Scholar

Ziółkowska O. (2016): Specyfika języka „Rozmyślań dominikańskich” w świetle składni i leksyki. Poznań.   Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2020-02-27

Cited By /
Share

Łapa, R. (2020). Teksty prawne – od analizy składniowej do uwag o stylu. Prace Językoznawcze, 22(2), 111–125. https://doi.org/10.31648/pj.5238

Romana Łapa 
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
https://orcid.org/0000-0001-6862-5048