Rozważania nad genezą ormiańskiego terminu gom ‘obora, stajnia, chlew’
Abstrakt
Autor dowodzi, że silne argumenty fonologiczne i semantyczne nie pozwalają zestawić
ormiańskiego wyrazu gom ‘obora, stajnia, chlew’ ze staronordyckim leksemem gammi
‘lapońska chata, ziemianka’. Pierwszy z powyższych terminów reprezentuje bowiem
prastare zapożyczenie ze źródła anatolijskiego, por. het. ḫūmmaš c. ‘obora, stajnia, chlew’,
luw. ḫūmmaš c. ‘chlew’ (< anat. *ḫaumaš < pie. *h2óu̯mos), drugi natomiast jest oczywistą
kopią lapońskiego apelatywu gammi ‘ziemianka zbudowana z torfu’, który sprowadza się
ostatecznie do fińskopermskiej praformy *kȣmɜ ‘spichlerz, spiżarnia’. W językach kaukaskich
spotykamy dwie wiązki leksykalne wykazujące odmienne, możliwe do oddzielenia
znaczenia ‘obora, stajnia, owczarnia, chlew’ vs. ‘spichlerz, spiżarnia’. Pierwsza wiązka,
zapożyczona z leksyki anatolijskiej (za pośrednictwem ormiańskim), została udokumentowana
przez gruz. gomi ‘chlew’ i orm. gom ‘obora, stajnia, chlew’. Niektórzy lingwiści
błędnie kojarzyli z nią inną grupę wyrazów, poświadczoną m.in. w języku swańskim,
kabardyńskim, adygejskim, inguskim i czeczeńskim (por. sw. gwem ‘spiżarnia’; kabard.
gwän ‘skrzynia na ziarno, skład zboża’, adyg. kon ‘rozszerzający się ku górze pleciony
spichlerz, oblepiony z zewnątrz gliną i pokryty słomą’; ing. ḳe, obl. ḳeno ‘spichlerz’; czecz.
č̣ȫ, obl. č̣ȫna- ‘skład ziarna, spichlerz’). Moim zdaniem, powyższe wyrazy kaukaskie są
ugrofińskimi zapożyczeniami, dokonanymi za pośrednictwem osetyńskiego gom, gon,
gondan ‘skrzynia na zboże, spichlerz, spichrz’, por. ostiackie kȯ̆m ‘spichlerz, spiżarnia’
< fińskoperm. *kȣmɜ ‘ts.’).
Słowa kluczowe:
etymologia, języki indoeuropejskie, języki kaukaskie, języki uralskie, kontakty językowe, słownictwo pasterskie, zapożyczeniaBibliografia
Abaev, V. I. / Абаев, В. И. (1959): Историко-этимологический словарь осетинского языка. Vol. I. Москва–Ленинград. Google Scholar
Abaev, V. I. / Абаев, В. И. (1973): Историко-этимологический словарь осетинского языка. Vol. II. Ленинград. Google Scholar
Ačaṙjan, H. H. (1971): Hayerēn armatakan baṙaran [Etymological Dictionary of the Armenian Language]. Vol. I. Yerevan. Google Scholar
Bader, F. (1974): Suffixes grecs en -m-: Recherches comparatives sur l’hétéroclisie nominale. Genève–Paris. Google Scholar
Brownson, C. L. (1961): Xenophon, Anabasis, Books IV–VII, with an English translation by C. L. Brownson, and Symposium and Apology, with an English translation by G. J. Todd. London–Cambridge. (MA) Google Scholar
Collinder, B. (1977): Fenno-Ugric Vocabulary. An Etymological Dictionary of the Uralic Language. Hamburg. Google Scholar
Duda, H. (2000): Bardzo krótkie wprowadzenie do językoznawstwa nostratyckiego. [In:] Język polski. Współczesność. Historia. Vol. I. W. Książek-Bryłowa, H. Duda (eds.). Lublin 2000, pp. 155–163. Google Scholar
Falk, H. S., Torp, A. (1910): Norwegisch-dänisches etymologisches Wörterbuch. Vol. I. Heidelberg. Google Scholar
Gamkrelidze, T. V., Ivanov, V. V. (1995): Indo-European and the Indo-Europeans. A Reconstruction and Historical Analysis of a Proto-Language and a Proto-Culture. Vol. II. Berlin–New York. Google Scholar
Greppin, J. A. C. (1983): An Etymological Dictionary of the Indo-European Components of Armenian. “Bazmavep” CXLI, pp. 235–323. Google Scholar
Hewitt, G. (2004): Introduction to the Study of the Languages of the Caucasus. München. Google Scholar
Hübschmann, H. (1897): Armenische Grammatik. Theil I: Armenische Etymologie. Leipzig. Google Scholar
Hug, A. (1889): Xenophontis Expeditio Cyri. Lipsiae. Google Scholar
Illich-Svitych, V.,M. / Иллич-Свитыч, В. М. (1971): Опыт сравнения ностратических языков. Vol. I. Москва. Google Scholar
Joki, A. J. (1962): Finnisch-ugrisches im Ossetischen? [In:] Commentationes Finno-Ugricae in honorem Paolo Ravila (Mémoires de la Société Finno-Ougrienne CXXV). Helsinki, pp. 147–170. Google Scholar
Joki, A. J. (1974): Ossetisch und die Finnougristik (Eine Übersicht). ‟Acta Linguistica Academiae Scientiarum Hungaricae” XXIV (1/4), pp. 191–196. Google Scholar
Kaczyńska, E., Witczak, K. T. (2017): Wyjątkowy bałkanizm anatolijskiego pochodzenia. “Prace Językoznawcze” XIX (3), pp. 53–69. Google Scholar
Kapantsian, G. A. / Капанцян, Г. А. (1931): Сhettо-Armeniаса. Ереван. Google Scholar
Kapantsian, G. A. / Капанцян, Г. А. (1956): Историко-лингвистические работы к начальной истории армян: Древняя Малая Азия. Ереван. Google Scholar
Karapotosoglou, K. / Καραποτόσογλου, Κ. (2005): Ετυμολογικά της δυτικής κρητικής διαλέκτου. “Λεξικογραφικόν Δελτίον” XXV, pp. 69–117. Google Scholar
Klimov, G. A. (1991): Some Thoughts on Indo-European-Kartvelian Relations. “The Journal of Indo-European Studies” XIX (3–4), pp. 325–341. Google Scholar
Klimov, G. A. (1994a): Einführung in die kaukasische Sprachwissenschaft. Hamburg. Google Scholar
Klimov, G. A. / Климов, Г. А. (1994b): Древнейшие индоевропеизмы картвельских языков. Москва. Google Scholar
Klimov, G. A. (1998): Etymological Dictionary of the Kartvelian Languages. Berlin–New York. Google Scholar
Kowalski, A. P., Rychło, M., Witczak, K. T. (2020): Is Old Norse gammi an inherited or a borrowed word?. “Скандинавская филология / Scandinavian Philology” XVIII (1), pp. 72–84. Google Scholar
Kroonen, G. (2013): Etymological Dictionary of Proto-Germanic. Leiden–Boston. Google Scholar
Lidén, E. (1906): Armenische Studien. Göteborg. Google Scholar
Lubotsky, A. M. (1988): The System of Nominal Accentuation in Sanskrit and Proto-Indo-European. Leiden–New York–København–Köln. Google Scholar
Martirosyan, H. (2008): Studies in Armenian Etymology with Special Emphasis on Dialects and Culture: Indo-European Heritage. Leiden. Google Scholar
Martirosyan, H. K. (2009): Etymological Dictionary of the Armenian Inherited Lexicon. Leiden–Boston. Google Scholar
Matasović, R. (2009): Etymological Dictionary of Proto-Celtic. Leiden–Boston. Google Scholar
Menges, K. H. (1964): Zur Frage der Beziehungen zwischen den Finnougriern und Osseten. “Ural-Altaischer Jahrbücher” XXXVI, pp. 183–184. Google Scholar
Nikolayev, S. L., Starostin, S. A. (1994): A North Caucasian Etymological Dictionary. Moscow. Google Scholar
Novák, L. (2010): Jaghnóbsko-český slovník. Praha. Google Scholar
Olsen, B. (1999): The Noun in Biblical Armenian: Origin and Word-Formation with Special Emphasis on the Indo-European Heritage. Berlin–New York. Google Scholar
Orfanos, V. / Ορφανός Β. (2014): Λέξεις τουρκικής προέλευσης στο κρητικό ιδίωμα (Συναγωγή απόλεξικά). Ηράκλειο. Google Scholar
Pisowicz, A., Sedojan, S., Ter-Grigorian, N. (2006): Mały słownik ormiańsko-polski, polsko-ormiański. Kraków. Google Scholar
Pokorny, J. (1959): Indogermanisches etymologisches Wörterbuch. Bern–München. Google Scholar
Puhvel, J. (1991): Hittite Etymological Dictionary. Vol. III. Berlin–New York. Google Scholar
Rastorgueva, V. S., Edelman, D. I. / Расторгуева, В. С., Эдельман, Д. И. (2007): Этимологический словарь иранских языков. Vol. III. Москва. Google Scholar
Rédei, K. (1988): Uralisches etymologisches Wörterbuch. Vol. I. Budapest. Google Scholar
Stachowski, M. (2011): Teoria nostratyczna i szkoła moskiewska. „LingVaria” VI (1), pp. 241–274. Google Scholar
Shagirov, A. K. / Шагиров, А. К. (1977): Этимологический словарь адыгских (черкесских языков. Vol. I. Москва. Google Scholar
Tsabolov, R. L. / Цаболов, Р. Л. (2001): Этимологический словарь курдского языка. Vol. I. Москва. Google Scholar
Vries, J. de (1977): Altnordisches etymologisches Wörterbuch. 2nd edition. Leiden. Google Scholar
Walde, A., Pokorny, J. (1930): Vergleichendes Wörterbuch der indogermanischen Sprachen. Vol. I. Berlin–Leipzig. Google Scholar
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
