Gestaltung des kollektiven Gedächtnisses im deutschen Mediendiskurs
Abstrakt
Pamięć zbiorowa jako zespół wyobrażeń członków wspólnoty o wybranych wydarzeniach
z przeszłości stanowi cenne źródło wiedzy o kulturowej oraz komunikacyjnej kondycji
jednostki i społeczeństw. Na wstępie przedstawione zostaną różne próby zdefiniowania,
czym jest pamięć zbiorowa, aby wskazać na jej charakterystyczne cechy konstytutywne.
W dalszej części rozważań zostaną opisane zmiany, jakie zaszły w pamięci zbiorowej
Polaków od momentu zakończenia II wojny światowej aż do współczesności. Ponadto
uwaga badawcza skoncentruje się na związku pamięci zbiorowej z mediami, które nadają
wydarzeniom z przeszłości społecznie podzielane znaczenie i wymiar kulturowy. Celem
analizy będzie odpowiedź na pytanie, w jaki sposób współczesny niemiecki dyskurs medialny
kształtuje niemiecką kulturę pamięci i wpływa na stosunki polsko-niemieckie.
Przedmiot analizy stanowią wybrane niemieckie filmy telewizyjne, które potwierdzają
panujące w Polsce od kilku lat przekonanie, że Niemcy dystansują się od odpowiedzialności
za zbrodnie popełnione podczas II wojny światowej.
Słowa kluczowe:
pamięć zbiorowa, media, historia, ofiary, sprawcy, Niemcy, Polska, II wojna światowa, (współ)odpowiedzialnośćBibliografia
Assmann A. (2006): Soziales und kollektives Gedächtnis, S. 1–8, , Zugriff am: 15.04.2020. Google Scholar
Assmann A. (2011): Das gespaltene Gedächtnis Europas und das Konzept des dialogischen Erinnerns. [In:] Nationales Gedächtnis in Deutschland und Polen (= Argumente und Materialien zum Zeitgeschehen. Band 73). Hrsg. B. Rill. München, S. 17–25. Google Scholar
Assmann A. (2013): Wprowadzenie: o krytyce, popularności i adekwatności terminu „pamięć“. [In:] Aleida Assmann: Między historią a pamięcią. Antologia. Hrsg. M. Saryusz-Wolska. Warszawa, S. 9–20.
Crossref
Google Scholar
Bender P. (1981): Das Ende des ideologischen Zeitalters. Die Europäisierung Europas. Berlin. Google Scholar
Blokker H. (2019): „Der Krieg wird nur das Schlechteste in uns zum Vorschein bringen.“ Der Film „Unsere Mütter, unsere Väter“ im erinnerungskulturellen Diskurs zur NS Zeit (= Online-Schriften aus der Marburger kulturwissenschaftlichen Forschung und Europäischen Ethnologie. Band 12). Marburg. Online: , Zugriff am: 23.03.2020. Google Scholar
Czachur W. (2011a): Diskursive Weltbilder im Kontrast. Linguistische Konzeption und Methode der kontrastiven Diskursanalyse deutscher und polnischer Medien. Wrocław. Google Scholar
Czachur W. (2011b): „Stabil und europäisch – das ist nicht wenig“. Polnische Politiker im deutschen Mediendiskurs vor den Präsidentschaftswahlen in Polen 2010. [In:] Im deutsch-polnischen Spiegel. Sprachliche Nachbarschaftsbilder. Hrsg. E. Grotek, A. Just. Frankfurt am Main, S. 129–143. Google Scholar
Czachur W. (2015): Texte machen kollektives Gedächtnis wahrnehmbar! Zum Text und kollektiven Gedächtnis aus Sicht der kultursensitiven Linguistik. [In:] Sprache – Wissen – Medien. Festschrift für Professor Gerd Antos. Hrsg. W. Czachur, R. Opiłowski. Wrocław, S. 55–69. Google Scholar
Jaworski R. (1998): Kollektives Erinnern und nationale Identität. Deutsche und polnische Gedächtniskulturen seit Ende des Zweiten Weltkrieges. [In:] erinnern, vergessen, verdrängen. Polnische und deutsche Erfahrungen. Hrsg. E. Kobylińska, A. Lawaty. Wiesbaden, S. 33–52. Google Scholar
Kaczmarek D. (2014): Zu Betrachtungsebenen der Akteure in einem Mediendiskurs. [In:] Felder der Sprache –Felder der Forschung. Lodzer Germanistikbeiträge. Didaktische und linguistische Implikationen. Hrsg. Z. Weigt, D. Kaczmarek, J. Makowski, M. Michoń. Łódź, S. 187–196.
Crossref
Google Scholar
Kaczmarek D. (2018): Binationale Diskursanalyse. Grundlagen und Fallstudien zum deutsch-polnischen medialen Gegendiskurs. Łódź.
Crossref
Google Scholar
Klemm M. (2016): Ritual kollektiven Erinnerns oder diskurspolitisches Instrument? Struktur, Funktion, Wandel und kulturelle Bedeutung von TV-Jahres- und Jahrhundertrückblicken. [In:] „tekst i dyskurs – text und diskurs“ 9, S. 29–46. Google Scholar
Knobloch C. (1995): Zur Reichweite, Funktion und Beschreibung von Grundbegriffen. [In:] Grenzüberschreitungen. Festschrift für Wolfgang Popp zum 60. Geburtstag. Hrsg. G. Härle. Essen, S. 77–92. Google Scholar
Krasnodębski Z. (1998): Generationswandel und kollektives Gedächtnis in Polen. [In:] erinnern, vergessen, verdrängen. Polnische und deutsche Erfahrungen. Hrsg. E. Kobylińska, A. Lawaty. Wiesbaden, S. 145–163. Google Scholar
Krzemiński A. (1998): Wie sich die Völker erinnern. [In:] erinnern, vergessen, verdrängen. Polnische und deutsche Erfahrungen. Hrsg. E. Kobylińska, A. Lawaty. Wiesbaden, S. 87–99. Google Scholar
Kumięga Ł. (2012): Medien im Spannungsfeld zwischen Diskurs und Dispositiv. [In:] Mediendiskursanalyse. Diskurse – Dispositive – Medien – Macht. Hrsg. P. Dreesen, Ł. Kumięga, C. Spieß. Wiesbaden, S. 25–46.
Crossref
Google Scholar
Kumięga Ł. (2013): Warum Diskurs? Zum Potenzial der postfoucaultschen Diskursforschung. [In:] „Studia Germanica Gedanensia“ 31, S. 173–185. Google Scholar
Mikołajczyk B. (2004): Sprachliche Mechanismen der Persuasion in der politischen Kommunikation. Dargestellt an polnischen und deutschen Texten zum EU-Beitritt Polens. Frankfurt am Main. Google Scholar
Miller D. (2013): Die EU-Osterweiterung als (Wieder-)Vereinigung Europas? Der Europa-Topos im EU-Diskurs der Wochenzeitschriften POLITYKA und DER SPIEGEL. [In:] Corpora und Canones. Schlesien und andere Räume in Sprache, Literatur und Wissenschaft. Hrsg. M. K. Lasatowicz, A. Rudolph. Berlin, S. 165–179. Google Scholar
Nijakowski L. M. (2008): Polska polityka pamięci. Esej socjologiczny. Warszawa. Google Scholar
Nowak J. (2011): Społeczne reguły pamiętania. Antropologia pamięci zbiorowej. Kraków. Google Scholar
Pietrzak L. (2013): Fałszowanie historii. [In:] „Uważam Rze” Nr. 14 (114), S. 14–17. Google Scholar
Pogoda-Kołodziejak A. (2018): „Stille Revolution“ in der deutschen Filmkunst nach der Wende. [In:] Nacionalʹnye kody evropejskoj literatury v diahroničeskom aspekte: antičnostʹ – sovremennostʹ. Hrsg. T. A. Šarypina, I. K. Poluâhtova, M. K. Menʹŝikova. Nižnij Novogrod, S. 323–331. Online: , Zugriff am: 11.04.2020. Google Scholar
Reisigl M., Ziem A. (2014): Diskursforschung in der Linguistik. [In:] Diskursforschung. Ein interdisziplinäres Handbuch. Band. 1: Felder, Theorien, Methodologien. Hrsg. J. Angermuller, M. Nonhoff, E. Herschinger, F. Macgilchrist, M. Reisigl, J. Wedl, D. Wrana, A. Ziem. Bielefeld, S. 70–110.
Crossref
Google Scholar
Ruchniewicz K. (2005): Die historische Erinnerung in Polen. Online: , Zugriff am: 20.03.2020. Google Scholar
Saryusz-Wolska M., Piorun C. (2014): Verpasste Debatte: „Unsere Mütter, unsere Väter“ Google Scholar
in Deutschland und Polen. [In:] „Osteuropa” 11–12, S. 115–132. Google Scholar
Spieß C. (2012): Das Dispositiv als Erweiterungspostulat linguistischer Diskursanalyse – ein Vorschlag zur Analyse öffentlich-politischer Mediendiskurse. [In:] Mediendiskursanalyse. Diskurse – Dispositive – Medien – Macht. Hrsg. P. Dreesen, Ł. Kumięga, C. Spieß. Wiesbaden, S. 77–111.
Crossref
Google Scholar
Szacka B. (2012): Historia, pamięć zbiorowa i pamięć kulturowa Paula Connertona. [In:] Pamięć jako kategoria rzeczywistości kulturowej. Hrsg. J. Adamowski, M. Wójcicka. Lublin, S. 13–20. Google Scholar
Venohr V. (2015): Remarks on the “Wehrmacht myth” in West German war films since 1945. [In:] Film and Cultures of Memory. (= SARAVI PONTES – Beiträge zur internationalen Hochschulkooperation und zum interkulturellen Wissenschaftsaustausch. Band 4). Hrsg. Ch. Vatter, O. Pronkevich. Saarbrücken, S. 125–141. Online: , Zugriff am: 15.04.2020. Google Scholar
Wolff-Powęska A. (2011): Pamięć – brzemię i uwolnienie. Niemcy wobec nazistowskiej przeszłości (1945–2010). Poznań. Google Scholar
