Fenomen romantycznego cyklu lirycznego. O wyznacznikach cykliczności na przykładzie Sonetów krymskich, Vade-mecum i Kwiatów zła
Grzegorz Igliński
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w OlsztynieAbstrakt
Przedmiotem niniejszej wypowiedzi są wyznaczniki cykliczności, które znamionują cykl
liryczny w ogóle i zarazem charakteryzują cykle romantyczne, które poza stygmatem drogi
łączy także „sugestia autobiografizmu”. Za przykład posłużyły dzieła Adama Mickiewicza
(Sonety krymskie), Cypriana Norwida (Vade-mecum) i Charles’a Baudelaire’a (Les Fleurs
du mal, pol. Kwiaty zła). Wszystkie je, tak różne w sferze myślowej i obrazowej, wiąże
topos wędrówki zawierający interpretację losu ludzkiego. Zwrócono uwagę na następujące
elementy mogące sygnalizować cykliczność i mieć wpływ na spójność całości cyklu:
dedykacja, motto, numeracja wierszy (czasem pomijająca pierwszy utwór, traktowany jako
prolog), tytuł dzieła oraz tytuł jakiejś serii tekstów w tym dziele (mających lub niemających
własnych osobnych tytułów), gatunek (np. sonet), rama kompozycyjna, minicykle
(podcykle), „wiązki cykliczne” (np. wiersze-filary rozdzielające minicykle), grupa centralna,
nadrzędny podmiot i nadrzędny odbiorca cyklu (nierównoznaczni z podmiotem i odbiorcą
właściwym dla pojedynczego wiersza). Podjęto ponadto próbę określenia rodzaju układu
cyklicznego, jaki dzieła Mickiewicza, Norwida i Baudelaire’a prezentują – w zależności od
stopnia zamknięcia (spójności) struktury cyklu i autonomiczności ogniw go tworzących.
Słowa kluczowe:
romantyzm, liryka, cykl, Mickiewicz, Norwid, BaudelaireBibliografia
Brzozowski J. (1990): Posłowie. [W:] Ch. Baudelaire: Kwiaty zła. Wybór M. Leśniewska Demska-Trębacz M., Jakowska K., Sioma R. (red.) (2005): Semiotyka cyklu. Cykl w muzyce, plastyce i literaturze. Białystok. Google Scholar
Feliksiak E. (2002): Ukryta struktura „Vade-mecum”. [W:] Norwid a chrześcijaństwo. Red. J. Fert, P. Chlebowski. Lublin, s. 221–248. Google Scholar
Fert J. (1990): Wstęp. [W:] C. Norwid: Vade-mecum. Oprac. J. Fert. Wrocław, s. V–CXLI. Google Scholar
Fert J. F. (1982): Norwid poeta dialogu. Wrocław. Google Scholar
Fieguth R. (2000): Poezja w fazie krytycznej. Cykl wierszy Cypriana Norwida „Vade-mecum”. Przeł. J. Gotfryd. Przejrzał S. Sawicki. [W:] R. Fieguth: Poezja w fazie krytycznej i inne studia z literatury polskiej. Izabelin, s. 146–195. Google Scholar
Fieguth R. (2002): Rozpierzchłe gałązki. Cykliczne i skojarzeniowe formy kompozycyjne w twórczości Adama Mickiewicza. Przeł. M. Zieliński. Warszawa. Google Scholar
Fieguth R. (2007): Podróż i problematyczny zachwyt. O dwu wątkach w „Kwiatach zła” Baudelaire’a i w „Vade-mecum” Norwida. [W:] Dziedzictwo Odyseusza. Podróż, obcość i tożsamość, identyfikacja, przestrzeń. Red. M. Cieśla-Korytowska, O. Płaszczewska. Google Scholar
Kraków, s. 279–298. Google Scholar
Fieguth R. (2008): „Vade-mecum” Cypriana Norwida w kontekście Wiktora Hugo i Charles’a Baudelaire’a. [W:] Strona Norwida. Studia i szkice ofiarowane Profesorowi Stefanowi Sawickiemu. Red. P. Chlebowski [i in.]. Lublin, s. 139–154. Google Scholar
Fieguth R. (2011): „Vade-mecum” Cypriana Norwida w kontekście Wiktora Hugo i Charles’a Baudelaire’a. [W:] R. Fieguth: Gombrowicz z niemiecką gębą i inne studia komparatystyczne. Poznań, s. 241–264. Google Scholar
Forstner D. (1990): Świat symboliki chrześcijańskiej. Przekł. i oprac. W. Zakrzewska, P. Pachciarek, R. Turzyński. Wybór il. i komentarz T. Łozińska. Warszawa. Google Scholar
Gomulicki J. W. (1966): Komentarz. [W:] C. Norwid: Dzieła zebrane. Oprac. J. W. Gomulicki. T. 2: Wiersze. Dodatek krytyczny. Warszawa, s. 277–1028. Google Scholar
Inglot M. (1988): Wyobraźnia poetycka Norwida. Warszawa. Google Scholar
Jakowska K. (2011): O cyklu opowiadań. Z teorii i historii cyklu narracyjnego w Polsce. Białystok. Google Scholar
Jakowska K., Kulesza D. (red.) (2008): Polski cykl liryczny. Białystok. Google Scholar
Jakowska K., Kulesza D., Sokołowska K. (red.) (2004): Cykl i powieść. Białystok. Google Scholar
Jakowska K., Olech B., Sokołowska K. (red.) (2001): Cykl literacki w Polsce. Białystok. Google Scholar
Kamionka-Straszakowa J. (1992): Zbłąkany wędrowiec. Z dziejów romantycznej topiki. Wrocław–Warszawa–Kraków. Google Scholar
Kieżuń A., Kulesza D. (red.) (2010): Cykle i cykliczność. Prace dedykowane Pani Profesor Krystynie Jakowskiej. Białystok. Google Scholar
Kisielewska A. (red.) (2004): Między powtórzeniem a innowacją. Seryjność w kulturze. Kraków. Google Scholar
Kuczera-Chachulska B. (red.) (2004): Od Kochanowskiego do Mickiewicza. Szkice o polskim cyklu poetyckim. Warszawa. Google Scholar
Lanson G., Tuffrau P. (1965): Historia literatury francuskiej w zarysie. Przeł. W. Bieńkowska. Wyd. 2. Warszawa. Google Scholar
Lyszczyna J. (2005): „Vade-mecum” Cypriana Norwida – romantyczny cykl dygresyjny. [W:] Semiotyka cyklu. Cykl w muzyce, plastyce i literaturze. Red. M. Demska-Trębacz, K. Jakowska, R. Sioma. Białystok, s. 93–97. Google Scholar
Mackiewicz T. (2005): „Vade-mecum” Norwida jako „dzieło otwarte”. [W:] Genologia Cypriana Norwida. Red. A. Kuik-Kalinowska. Słupsk, s. 295–307. Google Scholar
Opacki I. (1970): Z zagadnień cyklu sonetowego w polskim romantyzmie. [W:] Studia z teorii i historii poezji. Seria 2. Red. M. Głowiński. Warszawa, s. 71–128. Google Scholar
Osiński D. M. (2014), Momentalność i nawrotowość cyklu jako struktury wyrażania w „Sadzie rozstajnym” Bolesława Leśmiana, czyli po co Leśmianowi cykle poetyckie. [W:] Stulecie „Sadu rozstajnego”. Red. U. M. Pilch, M. Stala. Kraków, s. 21–52. Google Scholar
Ostrowski W. (2006): Cykl dramatyczny. [W:] Słownik rodzajów i gatunków literackich. Red. G. Gazda, S. Tynecka-Makowska. Kraków, s. 144–145.i J. Brzozowski. Red. i posłowie J. Brzozowski. [Wyd. dwujęzyczne]. Kraków, s. 464–478. Google Scholar
Reimann A. (2011): „Podsłuchać muzyczny motyw”. O cyklu muzyczno-poetyckim na przykładzie „Muzyki wieczorem” Jarosława Iwaszkiewicza. „Przestrzenie Teorii” nr 15, s. 199–228.
Crossref
Google Scholar
Siwiec M. (2014): Ze stygmatem romantyzmu. O Norwidzie i Baudelairze z perspektywy nowoczesności. „Teksty Drugie” nr 4, s. 195–214. Google Scholar
Siwiec M. (2016): Romantyczne arcycykle orientalne: „Les Orientales” i „Sonety krymskie”. [W:] Romantyzm środkowoeuropejski w kontekście postkolonialnym. Cz. 2. Red. M. Kuziak, B. Maciejewski. Kraków, s. 115–130. Google Scholar
Sławiński J. (red.) (1988): Słownik terminów literackich. Wyd. 2 poszerz. i popr. Wrocław. Google Scholar
Trzynadlowski J. (1967): Kompozycja cyklu literackiego. „Prace Literackie” IX, s. 193–201. Google Scholar
Wantuch W. (1985): O poetyce cyklu lirycznego. [W:] Miejsca wspólne. Szkice o komunikacji literackiej i artystycznej. Red. E. Balcerzan, S. Wysłouch. Warszawa, s. 42–62. Google Scholar
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.