Oikonyme als Ausdrucksform der Zweisprachigkeit Zum Gebrauch der Siedlungsnamen in der Chronik der Pfarrei Zawada Ks.
Daniela Pelka
Uniwersytet OpolskiAbstrakt
Sytuacja językowa na Górnym Śląsku doprowadziła z biegiem czasu do tego, że obecnie wiele miejscowości w regionie posiada nazwy, które można przypisać do niemieckiego lub polskiego systemu językowego. Jeśli autor ma do dyspozycji różne nazwy tego samego
miejsca, interesujące jest, które z nich stosuje w swoim tekście, ponieważ w takich przypadkach zawsze istnieje możliwość, że ta czy inna nazwa przekazywać będzie również treści wykraczające poza czystą funkcję oznaczenia. Na podstawie Kroniki parafii Zawada Ks. – w oryginale: Chronik der Pfarrei Zawada Ks. – spisanej w okresie powojennym przez dwujęzycznego proboszcza parafii i zawierającej relacje z okresu do 1957 r., artykuł
przedstawia, w jakich językach używane są poszczególne oikonimy w tekście, ukazując jednocześnie, że użycie nazw w języku niemieckim lub polskim nie spełnia tu funkcji
wykraczającej poza samo identyfikowanie poszczególnych miejscowości, a stanowi jedynie odzwierciedlenie regionalnej dwujęzyczności regionu i indywidualnego bilingwizmu autora tekstu.
Słowa kluczowe:
onomastyka, ojkonimy, dwujęzyczność, kronika, Górny Śląsk, Zawada KsiążęcaBibliografia
Chmiel P. (2004): Oberschlesische Ortsnamen im historischen Wandel. „Oberschlesisches Jahrbuch” 2002/2003, S. 49–75. Google Scholar
Choroś M. (2015): „Chrzty” nazewnicze i inne zmiany nazw miejscowych. [In:] B. Linek/A. Michalczyk (Hg.): Leksykon mitów, symboli i bohaterów Górnego Śląska XIX–XX wieku. Opole, S. 354–357. Google Scholar
Choroś M./Jarczak Ł. (1995): Veränderungen von Orts- und Personennamen in Schlesien vor und nach dem Zweiten Weltkrieg / Zmiany nazw miejscowości i nazwisk na Śląsku przed II wojną światową i po 1945 roku. [In:] Gesellschaft für internationalen Kulturaustausch Google Scholar
e.V. Berlin und Verein Schlesisches Institut Oppeln (Hg.): Wach auf mein Herz und denke. Zur Geschichte der Beziehungen zwischen Schlesien und Berlin-Brandenburg von 1740 bis heute / Przebudź się serce moje, i pomyśl. Przyczynek do historii stosunków między Google Scholar
Śląskiem a Berlinem-Brandenburgią od 1740 roku do dziś. Berlin/Opole, S. 458–469. Google Scholar
Choroś M./Jarczak Ł./Sochacka S. (1997): Słownik nazw miejscowych Górnego Śląska polsko-niemiecki i niemiecko-polski / Wörterbuch der Ortsnamen in Oberschlesien polnisch-deutsch und deutsch-polnisch. Opole/Kluczbork. Google Scholar
Debus F. (2012): Namenkunde und Namengeschichte. Eine Einführung (= Grundlagen der Germanistik 51). Berlin. Google Scholar
Groetschel K. (2014): Myśli kilka… (zamiast wstępu do wydania drugiego). [In:] K. Groetschel (Hg.): Kronika Parafii Ostropa. Gliwice, S. 9. Google Scholar
Jakus-Borkowa E. (1999): Die ältesten geographischen Namensschichten in Oberschlesien. [In:] M.K. Lasatowicz/I. Surynt (Hg.): Prace Germanistyczne / Germanistische Werkstatt 1. Opole, S. 9–20. Google Scholar
Jarczak Ł./Choroś M. (1993): Zmiany w nazewnictwie miejscowym i osobowym na Śląsku przed i po II Wojnie Światowej. „Śląsk Opolski” 1(8), rok III, styczeń–marzec, S. 12–21. Google Scholar
Karczyńska H. (2001): Wstęp. [In:] H. Karczyńska (Hg.): Kronika Pawłowiczek: z dziejów parafii von Alfred Passon. Opole, S. 7–11. Google Scholar
Księżyk F. (2008): Zur sprachlichen Varianz des Deutschen in Oberschlesien. „Studia Niemcoznawcze“ 37, S. 563–573. Google Scholar
Kunze K. (2002): Wörter als Etiketten. Grundzüge der Namenkunde. [In:] J. Dittmann/C. Schmidt (Hg.): Über Wörter. Grundkurs Linguistik. Freiburg im Breisgau, S. 147–166. Google Scholar
Linek B. (1999): Orts- und Namensänderungen in Oberschlesien in den Jahren 1922–1945 aus historischer Sicht. [In:] M. Hirschfeld/A. Trautmann (Hg.): Via Silesia. gdpv-Jahrbuch 1998. Beiträge der Gemeinschaft für deutsch-polnische Verständigung zur deutsch-polnischen Verständigung. Münster, S. 107–115. Google Scholar
Morciniec N. (2011): Welche Sprachen kannten die ersten schlesischen Piastenherzöge? Von Wladislaus II. (*1105) bis Heinrich IV. († 1290). [In:] S. Prędota/A. Rudolph (Hg.): Der Worte Echo im Spiegel der Sprache. Festschrift für Maria Katarzyna Lasatowicz. Google Scholar
Berlin (= SILESIA Schlesien im europäischen Bezugsfeld. Quellen und Forschungen. Bd. 12. Sonderband), S. 29–42. Google Scholar
Pelka D. [im Druck]: Zur Sprache der „Chronik der Pfarrei Zawada Książęca“: Deutsch-polnische Sprachkontakterscheinungen auf der Ebene der Orthographie. [In:] Germanoslavica. Zeitschrift für germano-slawische Studien. Pelka D./Widok N. (Hg.) [im Druck a]: Chronik der Pfarrei Zawada Książęca von Ewald Pelka. Opole. Google Scholar
Pelka D./Widok N. [im Druck b]: Einführung. [In:] D. Pelka/N. Widok (Hg.): Chronik der Pfarrei Zawada Książęca von Ewald Pelka. Opole. Google Scholar
Riehl C.M. (2004): Sprachkontaktforschung. Eine Einführung. Tübingen. Google Scholar
Rospond S. (1951): Słownik nazw geograficznych Polski zachodniej i północnej. Wrocław. Google Scholar
Schwarz E. (1935): Die mundartlichen Grundlagen des gesamtschlesischen Sprachraumes. „Schlesisches Jahrbuch für deutsche Kulturarbeit im gesamtschlesischen Raume“ 7, S. 15–28. Google Scholar
Słownik etymologiczny nazw geograficznych Śląska (1970–2014). Red. S. Sochacka. Bd. 1–16. Warszawa/Wrocław/Opole. Google Scholar
Słownik etymologiczny nazw geograficznych Śląska (1992). Red. S. Sochacka. Bd. 6: Kos – Lig. Opole. Google Scholar
Słownik etymologiczny nazw geograficznych Śląska (1994). Red. S. Sochacka. Bd. 7: Lig – Miez. Opole. Google Scholar
Słownik etymologiczny nazw geograficznych Śląska (1997). Red. S. Sochacka. Bd. 8: Mię – Niż. Opole. Google Scholar
Uniwersytet Opolski
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
