On existing and alleged editions of Nicolas Volckmar’s dictionary

Anna Lenartowicz-Zagrodna

Uniwersytet Łódzki


Abstract

Mikołaj Volckmar’s Dictionarium is the first translation dictionary in the history of Polish
lexicography in which the Polish language was introduced as the source language
(the Polish-Latin order of language sections was introduced in the second part of this
dictionary). Although researchers have often been interested in this dictionary, publishing
issues still raise doubts (for example, how many editions it actually had). The purpose
of the study is to determine and to sort out unequivocally the dates and edition counts
of Volckmar’s dictionary. Using information contained in the titles, prefaces, and privileges
printed on the pages of the preserved copies, it was established that editions that certainly
existed come from years: 1596, 1605, 1613, 1623, and 1624. Other dates of editions
mentioned in the available literature (among others: 1559, 1595, 1599, 1620) should be considered false. The analysis also confirms that the alleged edition from 1594, which
was mentioned very often and considered by many researchers to have been the first
edition of this dictionary, in fact did not exist. The number of editions is still a problem
to be explored — the numbering of the editions declared by the publisher is not the same
as the number of preserved editions.


Keywords:

Nicolas Volckmar, Balthasar Andreas Fontanus, translation dictionaries, history of Polish lexicography


Brewiński R. (1862): Studya o gusłach, czarach, zabobonach i przesądach ludowych. T. 1. Poznań.   Google Scholar

Czerski S. (1825): Słownik łacińsko-polski. T. 2. Wilno.   Google Scholar

Drapella W. (1955): Żegluga, nawigacja, nautyka: ze studiów nad kształtowaniem się pojęć morskich. Wrocław.   Google Scholar

Estreicher K. (1939): Bibliografia staropolska. T. 33. Kraków.   Google Scholar

Gomulicki W. (1918): Warschau. München.   Google Scholar

Grzegorczyk P. (1967): Index lexicorum Poloniae. Bibliografia słowników polskich. Warszawa.   Google Scholar

Jefimow R. (1970): Z dziejów języka polskiego w Gdańsku. Stan wiedzy o polszczyźnie w XVII wieku. Gdańsk.   Google Scholar

Jocher A. (1840): Obraz bibliograficzno-historyczny literatury i nauki w Polsce, od wprowadzenia do niej druku po rok 1830 włącznie. T. 1. Wilno.   Google Scholar

Kędelska E. (1993): Osobliwości leksykalne w słowniku Mikołaja Volckmara z 1596 roku. „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej” 30, s. 49–58.   Google Scholar

Kędelska E. (1995): Studia nad łacińsko-polską leksykografią drugiej połowy XVI wieku. Warszawa.   Google Scholar

Knapiusz G. (1621): Thesaurus Polonolatinograecus, seu Promptuarium linguae Latinae et Graecae, Polonorum usui accommodatum… T. 1. Kraków.   Google Scholar

Korczak-Siedlecka J. (2018): Czy chłop miał honor? Zastosowanie kategorii honoru w badaniach nad społeczeństwem nowożytnym. „Kwartalnik Historyczny” 125/3, s. 633–655.
Crossref   Google Scholar

Kubik K. (1963): Polska szkoła prywatna w dawnym Gdańsku: od XVI do połowy XIX w. Gdańsk.   Google Scholar

Kuraszkiewicz W. (1986): Słowniki w Polsce XVI wieku. [W:] tegoż: Polski język literacki. Studia nad historią i strukturą. Warszawa, s. 730–753.   Google Scholar

Lenartowicz-Zagrodna A. (2020): Z dziejów l eksykografii polsko-łacińskiej. Przedmowy do słowników. Łódź.   Google Scholar

Linde S.B. (1807): Słownik języka polskiego. T. 1. Warszawa.   Google Scholar

Löschin M. (1822): Geschichte Danzigs von der ältesten bis zur neuesten Zeit. T. 1. Gdańsk.   Google Scholar

Maciejowski W. (1852): Piśmiennictwo polskie od czasów najdawniejszych aż do roku 1830. T. 2. Warszawa.   Google Scholar

Malinowski L. (1892): O niektórych wyrazach ludowych polskich: zapiski porównawcze. Kraków.   Google Scholar

Mańkowski A. (1911): Dzieje drukarstwa i piśmiennictwa polskiego w Prusiech Zachodnich wraz z szczegółową bibliografią druków polskich zachodniopruskich. „Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu” 18, s. 79–152.   Google Scholar

Mayenowa R.M. (1955): Walka o język w życiu i literaturze staropolskiej. Warszawa.   Google Scholar

Morawski J. (1931): Polono-romanica: sufiks grecko-łaciński -ista. Poznań.   Google Scholar

Orgelbrand S. (red.) (1862): Encyklopedyja powszechna. T. 10. Warszawa.   Google Scholar

Orgelbrand S. (red.) (1867): Encyklopedyja powszechna. T. 26. Warszawa.   Google Scholar

Orgelbrand S. (red.) (1903): Encyklopedja powszechna z ilustracjami i mapami. T. 15. Warszawa.   Google Scholar

Pawłowska R. (1979): Fonetyka języka polskiego nauczanego w Gdańsku w XVII wieku. Wrocław.   Google Scholar

Pawłowska R. (1994): Charakterystyka struktur czasownikowych w „Viertzig Dialogi” Mikołaja Volckmara z 1612 roku. „Polszczyzna Regionalna Pomorza” 6, s. 17–28.   Google Scholar

Plezia M. (2007): Dzieje leksykografii łacińskiej w Polsce. [W:] Słownik łacińsko-polski. T. I. Red. M. Plezia. Warszawa, s. V–XXXIX.   Google Scholar

Pniewski W. (1930): Przegląd krytyczny podręczników języka polskiego dla Niemców. „Sprawozdanie Dyrektora Gimnazjum Polskiego w Gdańsku: za rok szkolny 1929/1930”, s. 3–47.   Google Scholar

Pniewski W. (1938): Język polski w dawnych szkołach gdańskich. Gdańsk.   Google Scholar

Sidorowicz-Mulak D. (red.) (2017): Katalog druków z XVI wieku w historycznej kolekcji Ossolineum. Wrocław.   Google Scholar

Sobolewski L. (1819): Katalog dzieł do Historyi literatury polskiey należących. „Dziennik Wileński” 1/4, s. 442–451.   Google Scholar

Sosnkowski M., Kurtzmann L. (1885): Katalog Biblioteki Raczyńskich w Poznaniu. T. 3. Poznań.   Google Scholar

Unger J. (red.) (1877): Encyklopedya ogólna wiedzy ludzkiej. T. 12. Warszawa.   Google Scholar

Wierzbowski T. (1889): Bibliographia polonica XV ac XVI ss. Vol. 1: Nri 1–800, annorum 1488–1600: opera et editiones, quae in bibliotheca Universitatis Caesareae Varsoviensis asservantur. Warszawa.   Google Scholar

Wisłocki W. (1868): Nauka języka polskiego w szkołach polskich przed Kopczyńskim. Lwów.   Google Scholar

Wiszniewski M. (1844): Historya literatury polskiej. T. 6. Kraków.   Google Scholar

Wyszomirska A. (1996): Fleksja i słowotwórstwo czasownika w słowniku Volckmara. „Polszczyzna Regionalna Pomorza” 7, s. 23–30.   Google Scholar

Wyszomirska A. (1998): Słowotwórstwo przymiotnika w słowniku Volckmara. „Polszczyzna Regionalna Pomorza” 8, s. 13–20.   Google Scholar


Published
2022-06-30

Cited by

Lenartowicz-Zagrodna, A. (2022). On existing and alleged editions of Nicolas Volckmar’s dictionary. Prace Językoznawcze, 24(2), 95–107. https://doi.org/10.31648/pj.7735

Anna Lenartowicz-Zagrodna 
Uniwersytet Łódzki



License

Copyright (c) 2022 Prace Językoznawcze

Creative Commons License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

Dostęp do wydania elektronicznego czasopisma jest otwarty (Open Access), zgodnie z licencją CC BY 4.0 (Uznanie autorstwa 4.0 międzynarodowe), szczegóły na temat licencji dostępne są pod tym adresem: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/