Polskie odzwierzęce derywaty symilatywne w perspektywie kognitywnej

Olga Kielak

Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie


Abstrakt

Przedmiotem zainteresowań autorki są ogólnopolskie, gwarowe i środowiskowe formacje słowotwórcze (rzeczownikowe, przymiotnikowe i czasownikowe derywaty strukturalne) utworzone od nazw wybranych zwierząt domowych. Autorka, odwołując się do propozycji Ronalda Langackera, próbuje odpowiedzieć na pytanie, w jaki sposób dochodzi do powstania nowych formacji słowotwórczych. Analiza zebranego materiału pokazuje ponadto: w jaki sposób w derywatach ujawnia się konceptualizacja świata przez człowieka oraz jak bliskie sobie są gramatyka kognitywna Ronalda Langackera i lubelska etnolingwistyka Jerzego Bartmińskiego.


Słowa kluczowe:

derywat symilatywny, derywat asocjacyjny (onomazjologiczny), etnolingwistyka, motywacja słowotwórcza, językoznawstwo kognitywne


Bartmiński J. (1988): Definicja kognitywna jako narzędzie opisu konotacji. [W:] Konotacja. Red. J. Bartmiński. Lublin, s. 169–183.   Google Scholar

Bartmiński J. (1990): Punkt widzenia, perspektywa interpretacyjna, językowy obraz świata. [W:] Językowy obraz świata. Red. J. Bartmiński. Lublin, s. 109–127.   Google Scholar

Bartmiński J. (1993): Styl potoczny. [W:] Encyklopedia kultury polskiej XX wieku. T. 2. Red. J. Bartmiński. Wrocław, s. 115–134.   Google Scholar

Bartmiński J. (2006): Porównanie jako gra na stereotypach. Podobieństwo realne, podobieństwo kulturowo stanowione. [W:] Podobieństwo. Red. H. Kardela, Z. Muszyński, M. Rajewski. Lublin, s. 153–162.   Google Scholar

Bartmiński J. (2020): O (a)symetrii semantycznej wzroku i słuchu. [W:] Między słowem i obrazem. Red. J. Winiarska, A. Załazińska. Kraków, s. 41–48.
Crossref   Google Scholar

Brzozowska M. (2000): Derywaty onomazjologiczne (asocjacyjne) w językowym obrazie świata. [W:] „Język a Kultura”. T. 13: Językowy obraz świata i kultura. Red. A. Dąbrowska, J. Anusiewicz. Wrocław, s. 143–152.   Google Scholar

Głaz A. (2013): Prostowanie zwierciadła. Przyczynek do (jeszcze?) niezaistniałej dyskusji nt. kondycji lubelskiej etnolingwistyki. „Biuletyn PTJ” 69, s. 139–151.   Google Scholar

Grzegorczykowa R., Puzynina J. (1984): Problemy ogólne słowotwórstwa. [W:] Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia. Red. R. Grzegorczykowa, R. Laskowski, H. Wróbel. Warszawa, s. 307–331.   Google Scholar

Grzegorczykowa R., Szymanek B. (1993): Kategorie słowotwórcze w perspektywie kognitywnej. [W:] Encyklopedia kultury polskiej XX wieku. T. 2. Red. J. Bartmiński. Wrocław 1993, s. 459–476.   Google Scholar

Kardela H. (1994): Metaforyczne rozszerzenie kategorii a onomazjologiczna perspektywa znaczenia wyrażeń. [W:] Podstawy gramatyki kognitywnej. Red. H. Kardela. Warszawa, s. 77–84.   Google Scholar

Kardela H. (2006): (Nie)podobieństwo w morfologii: amalgamaty kognitywne. [W:] Kognitywistyka.   Google Scholar

T. 2. Red. H. Kardela, Z. Muszyński, M. Rajewski. Lublin, s. 195–210.   Google Scholar

Kardela H. (2014): Blends, Acronyms and Nonce Words: A Cognitive Grammar Account. [W:] From Sound to Meaning in Context. Studies in Honour of Piotr Ruszkiewicz. Red. A. Witalisz. Frankfurt am Main, s. 129–14.   Google Scholar

Kempf Z. (1985): Wyrazy „gorsze” dotyczące zwierząt. „Język Polski” 65, s. 125–144.   Google Scholar

Kempf Z. (1989): Dwa aspekty wyrazów negatywnych dotyczących zwierząt. „Język Polski” 69, s. 208–209.   Google Scholar

Kielak O. (2018): Językowo-kulturowy obraz zwierząt domowych w polskiej tradycji ludowej. Maszynopis rozprawy doktorskiej, napisanej pod kierunkiem prof. dr hab. S. Niebrzegowskiej- Bartmińskiej w Instytucie Filologii Polskiej UMCS w Lublinie.   Google Scholar

Kielak O. (2020): Zwierzęta domowe w języku i kulturze. Studium etnolingwistyczne. Lublin.   Google Scholar

Kielak O. (2021): Końska mięta (Mentha arvensis), kobyli szczaw (Rumex obtusifolius) i krowi mlecz (Taraxacum officinale). O nazwach zwierząt domowych w ludowych fitonimach. „LingVaria”. T. 16, nr 2(32), s. 151–166.
Crossref   Google Scholar

Kielak O. (2022): The symbolism of domestic animals in Polish erotic folk lyrics. „Folklore”. T. 133, nr 2, s. 158–179.
Crossref   Google Scholar

Langacker R.W. (1988): A Viev of Linguitic Semantics. [W:] Topics in Cognitive Linguistics. Red. B. Rudzka-Ostyn. Amsterdam, s. 49–90.
Crossref   Google Scholar

Langacker R.W. (1995): Wykłady z gramatyki kognitywnej. Kazimierz nad Wisłą, grudzień 1993. Red. H. Kardela. Lublin.   Google Scholar

Langacker R.W. (2005): Wykłady z gramatyki kognitywnej. Lublin 2001. Red. H. Kardela, P. Łozowski. Lublin.   Google Scholar

Langacker R.W. (2009): Gramatyka kognitywna. Wprowadzenie. Tłum. E. Tabakowska i in. Kraków.   Google Scholar

Langacker R.W. (2016): Nominal structure in cognitive grammar. The Lublin lectures. Red. A. Głaz, H. Kowalewski, P. Łozowski. Lublin.   Google Scholar

Łozowski P. (1999): Panchronia, czyli językoznawstwo bez synchronii. [W:] Przeszłość w językowym obrazie świata. Red. A. Pajdzińska, P. Krzyżanowski. Lublin, s. 25–50.   Google Scholar

Mierzwińska-Hajnos A. (2017): Fuga deamonum czyli dziurawiec jako amalgamat pojęciowy. Studium kognitywne. „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury” 29, s. 27–41.
Crossref   Google Scholar

Niebrzegowska-Bartmińska S. (2020): Definiowanie i profilowanie pojęć w (etno)lingwistyce. Lublin.   Google Scholar

Pajdzińska A. (1990): Antropocentryzm frazeologii potocznej. „Etnolingwistyka” 3, s. 59–68.   Google Scholar

Pawłowski E. (1974): Polskie nazwy roślin (Próba klasyfikacji semantycznej). [W:] Studia indoeuropejskie. Red. J. Kuryłowicz. Wrocław, s. 163−169.   Google Scholar

Przybylska R. (2002): Polisemia przyimków polskich w świetle semantyki kognitywnej. Kraków.   Google Scholar

Przybylska R. (2006): Schematy wyobrażeniowe a semantyka polskich prefiksów czasownikowych do-, od-, prze-, roz-, u-. Kraków.   Google Scholar

Puzynina J. (1994): Kategorie słowotwórcze w świetle lingwistyki kognitywnej. [W:] En slavisti humanismens tegn. Festskrift till Kristine Heltberg. Red. P. Jacobsen at al. Kopenhaga, s. 79–85.   Google Scholar

Tabakowska E. (2004): O językowych wyznacznikach punktu widzenia. [W:] Punkt widzenia w języku i w kulturze. Red. J. Bartmiński, S. Niebrzegowska-Bartmińska, R. Nycz. Lublin, s. 47–65.   Google Scholar

Tabakowska E. (2013): A linguistic picture, image, or view of ‘Polish Cognitive Studies’. [W:] The Linguistic Worldview. Ethnolinguistics, Cognition, and Culture. Red. A. Głaz, D.S. Danaher, P. Łozowski. London, s. 321–338.   Google Scholar

Tokarski R. (1993): Słownictwo jako interpretacja świata. [W:] Encyklopedia kultury polskiej XX wieku. T. 2. Red. J. Bartmiński. Wrocław, s. 335−362.   Google Scholar

Tolstaja S.M. (2018): Świat człowieka i jego granice w świetle danych językowych. „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury” 33, s. 15–30.
Crossref   Google Scholar

Waniakowa J. (2012): Polskie gwarowe nazwy dziko rosnących roślin zielnych na tle słowiańskim. Zagadnienia ogólne. Kraków.   Google Scholar

Waszakowa K. (1996): Słowotwórstwo w gramatyce kognitywnej (problem nominalizacji). „Biuletyn PTJ” 52, s. 113−125.   Google Scholar

Waszakowa K. (2004): Punkt widzenia konceptualizatora jako kategoria kognitywnego opisu derywatów słowotwórczych. [W:] Punkt widzenia w języku i w kulturze. Red. J. Bartmiński, S. Niebrzegowska-Bartmińska, R. Nycz. Lublin, s. 197−208.   Google Scholar

Waszakowa K. (2015): Kognitywistyczne ujęcia derywatów słowotwórczych a koncepcja Miloša Dokulila. „Biuletyn PTJ” LXXI, s. 111–126.   Google Scholar

Waszakowa K. (2017): Kognitywno-komunikacyjne aspekty słowotwórstwa. Wybrane zagadnienia opisu derywacji w języku polskim. Warszawa.   Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2023-03-31

Cited By /
Share

Kielak, O. (2023). Polskie odzwierzęce derywaty symilatywne w perspektywie kognitywnej. Prace Językoznawcze, 25(1), 109–123. https://doi.org/10.31648/pj.8730

Olga Kielak 
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie