Dziedzictwo chrześcijańskiej religii prawosławnej odzwierciedlone w nazwach własnych. Imiona a nazwy miejscowe

Małgorzata Magda-Czekaj

Instytut Języka Polskiego PAN w Krakowie


Abstrakt

Artykuł przedstawia imiona świętych prawosławnych, które stanowią podstawę toponimów na obszarze południowo-wschodniej Białostocczyzny. Najliczniejszą grupę nazw miejscowych stanowią nazwy rodowe (50), w drugiej kolejności nazwy dzierżawcze (14), następnie patronimiczne (6). Do najpopularniejszych imion cerkiewnych, od których tworzono owe toponimy należą: Grigorij (stąd nazwy miejscowe: Gryćki, Hryce, Hryniewicze, Hryniewicze Duże, Hryniewicze Małe, Gregorowce), Simieon (→ Siemianówka, Sieniewice, Siemiony, Siemieniakowszczyzna), Wasilij (→ Waśki, Kłopoty-Waśki, Wasilkowo, Wasilków) oraz Ioann (→ Iwanki, Iwanówka, Waniewo). W ojkonimach przechowały się także różne zmiany językowe, które powstały w wyniku wzajemnych wpływów językowych (białoruskich, ukraińskich, polskich) na tym terenie i to ostatecznie uformowało kształt współczesnych odantroponimicznych toponimów. Nazwy te ukazują nie tylko różnorodność etniczną, kulturową i językową ludności pogranicza, ale są przede wszystkim autentyczne. Ich znaczenie polega na ich trwałości i obecności we współczesnym nazewnictwie.


Słowa kluczowe:

religia prawosławna, dziedzictwo, hagioantroponimy, toponimy


Abramowicz Z. (1988): Religia a wybór imienia. Imiona ludności wyznania prawosławnego na Białostocczyźnie w latach 1915–1939. „Roczniki Humanistyczne”. T. XXXVI, z. 7, s. 17–32.   Google Scholar

Abramowicz Z. (1996): Wschodniosłowiańskie cechy językowe w nazewnictwie osobowym Podlasia. „Acta Polono-Ruthenica” I, s. 317–323.   Google Scholar

Abramowicz Z. (2008): Imiona chrześcijańskie staroobrzędowców polskich (charakterystyka fonetyczna). „Białostockie Archiwum Językowe” nr 7, s. 17–28.
Crossref   Google Scholar

Abramowicz Z. (2021): Adaptacja spółgłosek w imionach chrześcijańskich Podlasian w XVI– XVII wieku. [W:] Chrześcijańskie dziedzictwo duchowe narodów słowiańskich. Literatura. Język. Kultura. Historia. Seria V: Monastycyzm i mistycyzm w literaturze, kulturze i języku Słowian. Red. L. Citko, J. Ławski, współpr. K. Rutkowski. Białystok, s. 349–392.   Google Scholar

Biolik M. (2016): Formy wschodniosłowiańskie imion męskich używane w dobrach ofiaro¬wanych zakonowi kamedułów wigierskich w 1668 roku. „Acta Neophilologica”. T. XVIII, z. 2, s. 5–16.   Google Scholar

Charkiewicz J. (2015): Kult świętych w Kościele prawosławnym. Warszawa.   Google Scholar

Dacewicz L. (2013): Imiona w strukturze nazwisk dawnych mieszkańców polsko-litewsko¬-wschodniosłowiańskiego pogranicza jako fakt kulturowy. [W:] Pogranicza, Kresy, Wschód a idee Europy. Red. A. Janicka, G. Kowalski, Ł. Zabielski. Białystok, s. 267–280.   Google Scholar

Dacewicz L. (2022): „Przymusowy” kontakt dwóch kultur chrześcijańskich – wschodniej i za¬chodniej – a imiennictwo Podlasia w drugiej połowie XIX w. Rusyfikacja imion Tatarów podlaskich. [W:] Wielkie religie świata w języku i kulturze. Chrześcijaństwo, islam, dialog. Red. M. Jaszczewska, T. Kopac, W. Stec. Gdańsk, s. 167–180.   Google Scholar

Górny H. (2017): Słowiańskie imiona dwuczłonowe zachowane w najstarszych polskich topo¬nimach (rekonesans). „Onomastica” LXI/1, s. 255–264.
Crossref   Google Scholar

Kondratiuk M. (1974): Nazwy miejscowe południowo-wschodniej Białostocczyzny. Wrocław– Warszawa–Kraków–Gdańsk.   Google Scholar

Kondratiuk M. (2016): Nazwy geograficzne i osobowe Białostocczyzny. Białystok.   Google Scholar

Koper M. (2019): Powiat tomaszowski w pejzażu toponimicznym pogranicza polsko-ukraiń¬skiego. Lublin.   Google Scholar

Łesiów M. (1988): Wschodniosłowiańskie nazewnictwo osobowe po 988 roku i jego wpływy na antroponimikę krajów sąsiednich. „Roczniki Humanistyczne”. T. XXXVI, z. 7, s. 7–15.   Google Scholar

Magda-Czekaj M. (2021): Wschodniosłowiańskie imię Chodor i jego polski odpowiednik Teodor jako podstawy toponimów w Polsce. „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis Studia Linguistica” XVI, s. 125–137.
Crossref   Google Scholar

Makarski W. (1999): Nazwy miejscowości dawnej ziemi przemyskiej. Lublin.   Google Scholar

Malec M. (1994): Imiona chrześcijańskie w średniowiecznej Polsce. Kraków.   Google Scholar

Nikitiuk A. (2014): Imiona mieszkańców hajnowskich parafii prawosławnych jako przejaw procesów asymilacyjnych. „Studia Wschodniosłowiańskie”. T. 14, s. 315–322.
Crossref   Google Scholar

Romanowicz W. (2015): Współczesne oblicze polskiego prawosławia. „Colloquium Wydziału Nauk Humanistycznych i Społecznych AMW”. Kwartalnik 3, s. 159–180.   Google Scholar

Rymut K., Czopek-Kopciuch B., Bijak U. (red.) (1996–2021): Nazwy miejscowe Polski. Historia – Pochodzenie – Zmiany. T. I–XVI i kartoteka. Kraków.   Google Scholar

Safarewiczowa H. (1956): Nazwy miejscowe typu Mroczkowizna, Klimontowszczyzna. Wrocław.   Google Scholar

Skowronek K. (2019): Antropologia feministyczna i historia kobiet a onomastyka – miejsca wspólne (na przykładzie chrześcijańskich imion żeńskich obecnych w nazwach miejscowych). „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis Studia Linguistica” XIV, s. 218–234.
Crossref   Google Scholar

Tichoniuk B. (2000): Imiona i ich formy na pograniczu polsko-białoruskim od XVI wieku do roku 1839. Zielona Góra.   Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2023-06-30

Cited By /
Share

Magda-Czekaj, M. (2023). Dziedzictwo chrześcijańskiej religii prawosławnej odzwierciedlone w nazwach własnych. Imiona a nazwy miejscowe. Prace Językoznawcze, 25(2), 145–162. https://doi.org/10.31648/pj.8919

Małgorzata Magda-Czekaj 
Instytut Języka Polskiego PAN w Krakowie