Kategoria płci w komunikacji językowej (na przykładzie polskich i rosyjskich tekstów prawnych)
Iwona Borys
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie UWMhttps://orcid.org/0000-0003-2931-564X
Joanna Nawacka
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie UWMhttps://orcid.org/0000-0002-2694-4216
Abstrakt
Kategoria płci, będąca zespołem różnych właściwości człowieka, znajduje swoje odzwierciedlenie w języku. Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie i omówienie kategorii płci w komunikacji językowej na przykładzie polskich i rosyjskich tekstów prawnych. Teksty prawne identyfikują człowieka jako obywatela pewnego państwa, społeczności i regulują jego funkcjonowanie w obrębie danej zbiorowości. Z uwagi na równe traktowanie wszystkich obywateli wobec prawa kategoria płci nie jest kryterium wyboru odpowiedzialności prawnej, aczkolwiek zarówno w polskim, jak i rosyjskim systemie prawnym można odnotować przykłady językowego zróżnicowania pod względem płci. Wybrane teksty konstytucji i zbiorów aktów prawnych zostały poddane badaniu przy użyciu metodologii analizy językowej ilościowej i porównawczej w celu wyodrębnienia leksemów wskazujących na płeć w danym języku, a także zbadania ich ekwiwalencji i przekładalności na drugi język. Uzyskane wyniki pozwoliły zaobserwować podobny zasób słów wyrażających kategorię płci w polskim i rosyjskim języku prawnym. Wyekscerpowane z tekstów prawnych nominacje wskazujące na płeć żeńską i męską nie przedstawiają szczególnego problemu przekładowego, ich ekwiwalenty można odnaleźć w języku ogólnonarodowym i w dwujęzycznych słownikach tłumaczeniowych.
Słowa kluczowe:
kategoria płci, binarność płciowa, język prawny, tekst prawny, analiza ilościowaBibliografia
Adams K., Galanes G.J. (2008): Komunikacja w grupach. Przekład D. Kobylińska, P. Kobyliński. Warszawa. Google Scholar
Ciccarelli S.K., White J.N. (2016): Psychologia. Przekład A. Bukowski, J. Środa. Poznań. Google Scholar
Dolata-Zaród A. (2005): Z problematyki nauczania przekładu tekstów specjalistycznych (na przykładzie języka prawa). „Neofilolog” 26, s. 64–69. Google Scholar
Dubisz S. (2012): Tożsamość narodowa – tożsamość językowa. „Poradnik Językowy” 9, s. 107–109. Google Scholar
Encyklopedia PWN, , dostęp: 28.08.2023. Google Scholar
Fortońska A. (2020): Analiza gramatyczna tekstów prawnych i prawniczych (na materiale polskiej i słowackiej ustawy o prawie lotniczym). [W:] Konfrontacje z przekładem. Red. D. Adamczyk, Ł. Gęborek, M. Małek, W. Szota. Katowice, s. 65–74. Google Scholar
Gizbert-Studnicki T. (1986): Język prawny z perspektywy socjologicznej. Warszawa–Kraków. Google Scholar
Golka M. (2008): Bariery w komunikowaniu i społeczeństwo (dez)informacyjne. Warszawa. Google Scholar
Grochala B., Łabieniec P. (2010): Charakterystyka języka prawnego na tle polszczyzny ogólnej. [W:] Język w prawie, administracji i gospodarce. Red. K. Michalewski. Łódź, s. 29–37. Google Scholar
Handke K. (2008): Socjologia języka. Warszawa. Google Scholar
INFOR, , dostęp:13.01.2023. Google Scholar
Kodeksy FR, „Konsul’tantPlûs”, Google Scholar
&rnd=K9KKBg&page=inf0&ts=Qnd1zeThCv3gjLpP>, dostęp: 14.01.2023. Google Scholar
Kodeksy, „OpenLex”, , dostęp: 14.01.2023. Google Scholar
Koszowski M. (2019): Dwadzieścia osiem wykładów ze wstępu do prawoznawstwa. Warszawa. Google Scholar
Lipatow A.W. (2000): Rosja i Polska – „domowy spór” Słowian czy konflikt mentalności? „Napis. Pismo poświęcone literaturze okolicznościowej i użytkowej”. Seria 6, s. 245–255. Online: ,
Crossref
Google Scholar
dostęp: 28.08.2023. Google Scholar
Łozowski P. (2012): Gender jako językowa symbolizacja doświadczenia płci: płeć w języku, płeć języka czy język płci? [W:] Oblicza płci. Język, kultura, edukacja. Red. M. Karwatowska, J. Szpyra-Kozłowska. Lublin, s. 87–94. Google Scholar
Machel H. (2003): Więzienie jako instytucja karna i resocjalizacyjna. Gdańsk. Google Scholar
Maciejewski W. (2007): Próba semiotycznej analizy współczesnego języka prawnego. [W:] Współczesny język prawny i prawniczy. Ogólnopolska Konferencja Naukowa 20 kwietnia 2007 r. Red. A. Mróz, A. Niewiadomski, M. Pawelec. Warszawa, s. 115–133. Google Scholar
Mirowicz A., Dulewiczowa I., Grek-Pabisowa I., Maryniakowa I. (2004): Wielki słownik rosyjsko-polski. T. 1–2. Moskwa–Warszawa. Google Scholar
Morreale S.P., Spitzberg B.H., Barge J.K. (2007): Komunikacja między ludźmi. Motywacja, wiedza i umiejętności. Przekład P. Izdebski, A. Jaworska, D. Kobylińska. Warszawa. Google Scholar
Nawacka J., Nawacki M. (2007): Z obserwacji nad kontekstualnym rozumieniem tekstu prawnego jako podstawą translacji. „Acta Polono-Ruthenica” 12, s. 145–160. Google Scholar
Nowosad-Bakalarczyk M. (2009): Płeć a rodzaj gramatyczny we współczesnej polszczyźnie. Lublin. Google Scholar
Ol’eničev M., „Vne zakona?”, , dostęp: 14.05.2023. Google Scholar
Pawłowski A. (2020): Lingwistyka kwantytatywna a humanistyka cyfrowa: ciągłość czy zmiana? „Polszczyzna w dobie cyfryzacji”, s. 239–253. Google Scholar
Perlin J., Mielczarek A. (2014): Kategoria płci w języku polskim. „Linguistica Copernicana” 11, s. 131–141.
Crossref
Google Scholar
Pieńkos J. (1999): Podstawy juryslingwistyki. Język w prawie – prawo w języku. Warszawa. Google Scholar
Pieńkos J. (2003): Podstawy przekładoznawstwa. Od teorii do praktyki. Kraków. Google Scholar
Pisarek L. (1994): Wykładniki płci żeńskiej w języku rosyjskim. [W:] „Język a Kultura”. T. 9: Płeć w języku i kulturze. Red. J. Anusiewicz, K. Handke. Wrocław, s. 109–118. Google Scholar
Radwańska A. (1992): Relacja konwersji leksykalnej w języku polskim. „Poradnik Językowy” 8, s. 589–597. Google Scholar
Salomatin A.Û. (2022): Mesto Rossii na ûridičeskoj karte mira (srawnitelnyj analiz pozicij rossijsih komparatistov). „Vestnik Universiteta imeni O.E. Kutafina (MGÛA)” 9, s. 46–53. Google Scholar
Sambor J. (1992): Z problemów współczesnej semantyki kwantytatywnej. „Roczniki Humanistyczne”. T. 35–36, z. 6 [za lata 1987–1988], s. 5–38. Google Scholar
Sitnik K. (2011): Odmienności w wykonywaniu kary pozbawienia wolności wobec kobiet w obowiązującym ustawodawstwie polskim. „Acta Erasmiana. Prace z zakresu integracji europejskiej oraz nauk penalnych”, s. 293–302. Online: Google Scholar
wroc.pl/Content/40897/PDF/019.pdf>, dostęp: 14.01.2023. Google Scholar
Stewart J. (red.) (2010): Mosty zamiast murów. Podręcznik komunikacji interpersonalnej. Warszawa. Google Scholar
Transpłciowość i niebinarność, , dostęp: 28.08.2023. Google Scholar
Ustawa z dnia 28 listopada 2014 r. – Prawo o aktach stanu cywilnego. Dz.U. 2014, poz. 1741. Online: , dostęp: 14.05.2023. Google Scholar
Wawrzyńczyk J. (red.) (2005): Wielki słownik rosyjsko-polski polsko-rosyjski. T. 1–2. Warszawa. Google Scholar
