Rola Jana Baudouina de Courtenay w transferze wiedzy z zakresu językoznawstwa w XIX i XX wieku
Abstrakt
Celem artykułu jest przedstawienie kształtowania się naukowego profilu Baudouina de Courtenay i jego wkładu w rozwój językoznawstwa na przełomie XIX i XX w., a w szczególności wpływu zarówno na młodogramatyków, jak i na strukturalizm. Z dzisiejszego punktu widzenia uczony był na wskroś nowoczesny, w wielu miejscach wykraczał poza obowiązujący wówczas paradygmat, wprowadzając wiele nowych pojęć do językoznawstwa.
Słowa kluczowe:
język, języki indywidualne, mowa, komunikacja, czynność psychofizyczna, psychofonetyka, głoska, fonemBibliografia
Arens H. (1969): Sprachwissenschaft. Der Gang ihrer Entwicklung von der Antike bis zur Gegenwart. Frankfurt am Main. Google Scholar
Baudouin de Courtenay J. (1868/1870): Einige Fälle der Wirkung der Analogie in der polnischen Deklination. Bd. 6, Heft 1. A. Schleicher (Hrsg.). Leipzig. Google Scholar
Baudouin de Courtenay J. (1875): Opyt fonetiki rezjanskich govorov. [An attempt at a phonetics of the Rusia dialects]. Warszawa–Petersburg. Google Scholar
Baudouin de Courtenay J. (1881): Nieskolko słow o srawnitielnoj grammatikie indo-jewropiejskich jazykow. [A few words about the ‘comparative grammar of Indo-European languages’]. „Žurnal Ministerstva Narodnogo Prosveščenija”, Nr. 218/ 2/, S. 269–321. Google Scholar
Baudouin de Courtenay J. (1889): O pewnym stałym kierunku zmian językowych w związku z antropologią. Lwów. Google Scholar
Baudouin de Courtenay J.N. (1895): Versuch einer Theorie der phonetischen Alternation. Ein Kapitel aus der Psychophonetik. Strasburg. Google Scholar
Baudouin de Courtenay J. (1903): О psychicznych podstawach zjawisk językowych. „Przegląd filozoficzny”, Heft 6. Google Scholar
Baudouin de Courtenay J. (1903/1990): Język i języki; Językoznawstwo. [In]: Wielka Powszechna Encyklopedia Ilustrowana. Bd. 33. Warszawa, S. 266–296. Google Scholar
Baudouin de Courtenay J. (1904): Szkice językoznawcze. Kilka wypadków działania analogji w deklinacji polskiej. Warszawa. Google Scholar
Baudouin de Courtenay J. (1905): Próba uzasadnienia samoistności zjawisk psychicznych na podstawie faktów językowych. [In]: Sprawozdania z posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności. Bd. 40. Kraków, S. 1–24 (=Baudouin de Courtenay J. (1990): Dzieła wybrane. Bd. 4. Warszawa, S. 372–392). Google Scholar
Baudouin de Courtenay J. (1909): Zarys historji językoznawstwa, czyli lingwistyki (glottologji). Warszawa. Google Scholar
Baudouin de Courtenay J. (1922): Zarys historji języka polskiego. Warszawa. Google Scholar
Baudouin de Courtenay J. (1929): Einfluss der Sprache auf Weltanschauung und Stimmung. „Prace Filologiczne“, Heft 14, S. 184–225. Google Scholar
Baudouin de Courtenay J. (1889/1974): O zadaniach językoznawstwa. [In]: Dzieła wybrane. Bd. 1. P. Zwoliński (Hrsg.). Warszawa, S. 176–201. Google Scholar
Baudouin de Courtenay J. (1891/1974): O ogólnych przyczynach zmian językowych. [In]: Dzieła wybrane. Bd. 1. P. Zwoliński (Hrsg.). Warszawa, S. 240–253. Google Scholar
Baudouin de Courtenay J. (1974–1990): Dzieła wybrane. Bd. 1–6. Warszawa. Google Scholar
Baudouin de Courtenay J. (1984): O języku polskim. Wybór prac. J. Basara, M. Szymczak (Hrsg.). Warszawa. Google Scholar
Baudouin de Courtenay J. (2016): Niektóre uwagi o językoznawstwie i języku. [In]: M. Skarżyński (Hrsg.): Materiały do dziejów polskiego językoznawstwa. II: Jan Baudouin de Courtenay. Teksty mniej znane. Biblioteka „LingVariów”. Bd. 21. Kraków, S. 105–133. Google Scholar
Baudouin de Courtenay J. (2021/2022): Czy historia i filologia mogą umiejętnie rozwiązać swoje zadanie bez ścisłego związku z filozofią, a mianowicie z filozofią historii i filozofią języka. [In]: M. Kowalski (Hrsg.): Biblioteka „LingVariów”. Nr. 2/2021, S. 259–382, Nr. 1/2022, S. 273–292. Google Scholar
Besch W., Betten A., Reichmann O., Sonderegger S. (Hrsg.) (1984): Sprachgeschichte: ein Handbuch zur Geschichte der deutschen Sprache und ihrer Erforschung. Erster Halbband (=Handbücher zur Sprach- und Kommunikationswissenschaft 2.1). Berlin–New York. Google Scholar
Bešta T. (1972): Listy Baudouina de Courtenay do A. Černego. Wrocław. Google Scholar
Danielewiczowa M. (2016): Dosięgnąć przedmiotu. Rzecz o Ferdinandzie de Saussurze. Warszawa. Google Scholar
Doroszewski W. (1962): Jan Baudouin de Courtenay. „Slavia Occidentalis”. Bd. 11, Heft 4, S. 437–446. Google Scholar
Glück H. (Hrsg.) (2000): Metzler Lexikon Sprache. Stuttgart–Weimar. Google Scholar
Grucza F. (2017): Sprachliche Diakrise im Bereich der Ausdrucksebene des Deutschen. Wydanie jubileuszowe z okazji 80. rocznicy urodzin. Warszawa. Google Scholar
Heinz A., Doroszewski W. (Hrsg.) (1990): Jan Baudouin de Courtenay jako teoretyk języka i indoeuropeista. [In]: Baudouin de Courtenay Jan Niecisław: Dzieła wybrane. Bd. 4. Warszawa. Google Scholar
Häusler F. (1968): Das Problem Phonetik und Phonologie bei Baudouin de Courtenay und in seiner Nachfolge. Halle am Saale. Google Scholar
Jakobson R. (1960): Kazańska szkoła polskiej lingwistyki i jej miejsce w światowym rozwoju fonologii. „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego”, Heft 19, S. 3–34. Google Scholar
Jakobson R. (1967): Znaczenie Kruszewskiego w rozwoju językoznawstwa ogólnego. [In]: M. Kruszewski: Wybór pism. Wrocław–Kraków–Warszawa. Google Scholar
Koerner K. (1981): Schleichers Einfluß auf Haeckel: Schlaglichter auf die wechselseitige Abhängigkeit zwischen linguistischen und biologischen Theorien im 19. Jahrhundert. „Zeitschrift für vergleichende Sprachforschung“, Nr. 95, S. 1–21. Google Scholar
Kowalski M. (2016): Język i czas. Studium myśli naukowej Jana Baudouina de Courtenay i Ferdinanda de Saussure’a. Warszawa. Google Scholar
Kruszewski M. (1881): Über die Lautabwechslung. Kazań. Google Scholar
Kruszewski M. (1967): Wybór pism (Einleitung: J. Kuryłowicz, R. Jakobson). Wrocław–Warszawa–Kraków. Google Scholar
Mugdan J. (1984): Jan Baudouin de Courtenay (1845–1929): Leben und Werk. München. Google Scholar
Mugdan J. (Hrsg.) (1984): Ausgewählte Werke in deutscher Sprache/ Jan Baudouin de Courtenay. Mit einem Vorwort von Ewelina Małachowska. München. Google Scholar
Osthoff H., Brugman K. (1878): Morphologische Untersuchungen auf dem Gebiete der indogermanischen Sprachen. Leipzig. Google Scholar
Pawłowski G. (2017): Fachlexeme in Konstruktion. Frankfurt am Main–Bern–Warszawa. Google Scholar
Paul H. (1960): Prinzipien der Sprachgeschichte. Darmstadt. Google Scholar
Putschke W. (1969): Zur forschungsgeschichtlichen Stellung der junggrammatischen Schule. „Zeitschrift für Dialektologie und Linguistik“, Nr. 36, S. 14−48. Google Scholar
Radwańska-Williams J. (1992): A paradigm lost. The linguistic theory of Mikołaj Kruszewski. Amsterdam. Google Scholar
Saussure de F. (1879): Mémoire sur le système primitif des voyelles dans les langues indoeuropéennes. Leipzig. Google Scholar
Saussure de F. (2004): Szkice z językoznawstwa ogólnego. Übers. und hrsg. M. Danielewicz. Warszawa. Google Scholar
Scherer W. (1868): Zur Geschichte der deutschen Sprache. Berlin. Google Scholar
Schleicher A. (1850): Die Sprachen Europas in systematischer Übersicht. Bonn. Google Scholar
Schleicher A. (1861): Compendium der vergleichenden Grammatik der indogermanischen Sprachen. Bd. 1. Weimar. Google Scholar
Schleicher A. (1862): Compendium der vergleichenden Grammatik der indogermanischen Sprachen. Bd. 2. Weimar. Google Scholar
Schleicher A. (1863): Die Darwinsche Theorie und die Sprachwissenschaft. Weimar. Google Scholar
Skarżyński M. (Hrsg.) (2016): Materiały do dziejów polskiego językoznawstwa. II: Jan Baudouin de Courtenay. Teksty mniej znane. Biblioteka „LingVariów”. Bd. 21. Kraków. Google Scholar
Stankiewicz E. (1986): Baudouin de Courtenay a podstawy współczesnego językoznawstwa. Wrocław. Google Scholar
Steinthal H. (1851): Der Ursprung der Sprache: im Zusammenhang mit den letzten Fragen alles Wissens. Berlin. Google Scholar
Szczerba L. (1912): Russkie glasnye v kačestvennom i količstvennom otnošenii. S. Petersburg. Google Scholar
Ułaszyn H. (1934): Jan Baudouin de Courtenay. Charakterystyka ogólna uczonego i człowieka: (1845–1929). Poznań (=Biblioteczka Koła Slawistów im. J. Baudouina de Courtenay Uniwersytetu Poznańskiego Nr. 1), S. 141–166. Google Scholar
Whitney W. (1873): Schleicher and the physical theory of language. [In:] Oriental and linguistic studies I: The Veda; the Avesta; the science of language. W. Whitney (ed.). New Google Scholar
York, S. 298–331. Übersetz. Schleicher und die naturwissenschaftliche Sprachauffassung. [In:] H. Christmann (Hrsg.) (1977): Sprachwissenschaft des 19. Jahrhunderts, S. 109–143. Google Scholar
