Opis w diagnozie logopedycznej oligofazji

Urszula Jęczeń

Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
https://orcid.org/0000-0002-4523-7322


Аннотация

Artykuł dotyczy opisu mówionego w wykonaniu dorosłych mężczyzn z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu znacznym. W logopedycznej sytuacji diagnostycznej to właśnie teksty mówione są najczęściej przedmiotem analizy. Opis jest formą wypowiedzi trudniejszą niż opowiadanie, wymaga bowiem znacznego zaangażowania intelektualnego nadawcy. Poprzez odwołanie się do normatywnych cech opisu możemy z łatwością wskazać te deskrypcje, które nie realizują procedur świadczących o nabytej sprawności narracyjnej. Wyniki badań pokazują, że dorośli mężczyźni z niepełnosprawnością w stopniu znacznym nie opanowali struktury wypowiedzi i „interakcyjnej techniki jej realizacji” (Grabias 2021: 18). W przypadku zaburzenia mowy, jakim jest oligofazja, opanowanie tejże struktury jest z reguły ogromnym problemem i koresponduje z trudnościami natury poznawczej i językowej. Pomimo licznych ograniczeń, badani są w stanie współkonstruować dyskurs, chociaż powstała wypowiedź narracyjna nie spełnia wymogów opisu.


Ключевые слова:

opis, opis mówiony, niepełnosprawność intelektualna w stopniu znacznym, części składowe opisu


Bałachowicz J. (1995): Konstruowanie tekstu uczniów klas II–IV na temat obrazka. [W:] Sprawności językowe dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim. Red. J. Bałachowicz, J. Paluszewski. Warszawa, s. 7–17.   Google Scholar

Bokus B. (1985): O aktywności językowej małego dziecka i jej sytuacyjnych uwarunkowaniach. „Studia Pedagogiczne” 48, s. 39–56.   Google Scholar

Bokus B. (1988): Konstruowanie tekstu narracyjnego jako wspólne osiągnięcie dyskursu dziecko – dorosły (studium nad twórczym użyciem języka przez dziecko w roli narratora). [W:] Twórczość dziecka w sytuacji zabawowo-zadaniowej. Red. G.W. Shugar, B. Bokus. Wrocław, s. 19–50.   Google Scholar

Bokus B. (1991): Tworzenie opowiadań przez dzieci. O linii i polu narracji. Kielce.   Google Scholar

Borkowska A. (1998): Analiza dyskursu narracyjnego u dzieci z dysleksją rozwojową. Lublin.   Google Scholar

Ciszewska-Psujek U. (2020): Sprawność narracyjna mężczyzn uzależnionych od alkoholu. Nieopublikowana rozprawa doktorska napisana w Katedrze Logopedii i Językoznawstwa Stosowanego UMCS pod kierunkiem dr hab. Jolanty Panasiuk, prof. ucz.   Google Scholar

Dereń E. (2005): Opis a opowiadanie: typowe słownictwo szkolnych form wypowiedzi. „Nauczyciel i Szkoła” nr 3–4(28–29), s. 145–159.   Google Scholar

Dobrzańska T. (1992): Gatunki pierwotne i wtórne. (Czytając Bachtina). [W:] Typy tekstów. Red. T. Dobrzańska. Warszawa.   Google Scholar

Domagała A. (2001): Kategorie generujące opis i ich realizacja u osób upośledzonych umysłowo. [W:] Zaburzenia mowy. T. 1. Red. S. Grabias. Lublin, s. 133–148.   Google Scholar

Domagała A. (2015): Narracja i jej zaburzenia w otępieniu alzheimerowskim. Lublin.   Google Scholar

Dudzik A. (2008): Struktura opowiadań tworzonych przez dzieci dwuipół- i trzyipółletnie w interakcji z dorosłym. „LingVaria” nr 1(5), s. 238–247.   Google Scholar

Dzięcioł-Chlibiuk E. (2019): Realizacja struktury opisu na podstawie wypowiedzi ustnych i pisanych osób z uszkodzonym słuchem. „Logopedia Silesiana”. T. 8, s. 327–350.
Crossref   Google Scholar

Galilej C. (2017): Językowo-semantyczno-pragmatyczne wyznaczniki opisu, opowiadania i rozważania w XVII-wiecznych kolędach Jana Żabczyca. „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica” 51/1, s. 161–176, ,
Crossref   Google Scholar

dostęp: 15.01.2023.   Google Scholar

Grabias S. (2021): Wypowiedź jako narzędzie w diagnozie i terapii logopedycznej. Dialog,   Google Scholar

opowiadanie, opis. [W:] Narracja w diagnozie i terapii logopedycznej. Red. A. Maciejewska.   Google Scholar

Siedlce, s. 13–29.   Google Scholar

Grabias S., Kurkowski M., Woźniak T. (2002): Logopedyczny test przesiewowy dla dzieci w wieku szkolnym. Lublin.   Google Scholar

Hamon Ph. (1972): Qu’est-ce qu’une description? „Poétique”, s. 465–485.   Google Scholar

Hamon Ph. (1983): Czym jest opis? Przekład A. Kuryś, K. Rytel. „Pamiętnik Literacki” z. 1, s. 195–220.   Google Scholar

Jęczeń U., Rękawek O. (2023): Ocena sprawności językowej, komunikacyjnej i grafomotorycznej na przykładzie opisu. Studium przypadku ucznia z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim. „Logopaedica Lodziensia” 7, s. 49–66,
Crossref   Google Scholar

07.04>, dostęp: 29.01. 2023.   Google Scholar

Jęczeń U., Sroka M. (2023): Współtworzenie tekstu narracyjnego przez dziecko i osobę dorosłą w zespole Pradera-Williego i zespole Downa. Studia dwóch przypadków. „Logopedia” 52(2), s. 225–247.   Google Scholar

Kaczorowska-Bray K. (2012): Zaburzenia komunikacji językowej w grupie osób z niepełnosprawnością intelektualną. [W:] Diagnoza i terapia logopedyczna osób z niepełnosprawnością intelektualną. Red. J. Błeszyński, K. Kaczorowska-Bray. Gdańsk, s. 36–64.   Google Scholar

Kaczorowska-Bray K. (2017): Kompetencja i sprawność językowa dzieci z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu znacznym, umiarkowanym i lekkim. Gdańsk.   Google Scholar

Kościelska M. (1995): Oblicza upośledzenia. Warszawa.   Google Scholar

Kozłowska M. (2021): Narracja u dzieci i młodzieży z padaczką. Nieopublikowana rozprawa doktorska napisana w Katedrze Logopedii i Językoznawstwa Stosowanego UMCS pod kierunkiem dr. hab. Tomasza Woźniaka, prof. ucz.   Google Scholar

Kozera-Wierzchoś M. (2015): Narracja w upośledzeniach umysłowych. Na podstawie zachowań językowych dzieci z zespołem Downa. Nieopublikowana rozprawa doktorska napisana w Zakładzie Logopedii i Językoznawstwa Stosownego UMCS pod kierunkiem prof. dr. hab. Stanisława Grabiasa.   Google Scholar

Krauz M. (2001): Przeformułowanie tematu w tekście opisu. [W:] Stylistyka a pragmatyka. Red. B. Witosz. Katowice, s. 378–387.   Google Scholar

Kryteria Diagnostyczne z DSM-V. Desk Reference. Wrocław 2015.   Google Scholar

Krzemińska D. (2012): Język i dyskurs codzienny osób z niepełnosprawnością intelektualną. Gdańsk.   Google Scholar

Maciejewska A. (red.) (2021): Narracja w diagnozie i terapii logopedycznej. Siedlce.   Google Scholar

Michalik M. (2006): Diagnozowanie kompetencji lingwistycznej ucznia szkoły specjalnej. Kraków.   Google Scholar

Mirecka U., Kowal E. (2018): Realizacja fonemowo-sylabowej struktury wyrazów w mowie dzieci z niepełnosprawnością intelektualną. „Logopedia” 47/1, s. 15 –38.   Google Scholar

Nadolska H. (1995): Kompetencja narracyjna uczniów na różnym poziomie inteligencji: przejawy – uwarunkowania – tendencje rozwojowe. Białystok.   Google Scholar

Nagajowa M. (1990): ABC metodyki nauczania języka polskiego dla początkujących nauczycieli. Warszawa.   Google Scholar

Nartowska H. (1980): Opóźnienia i dysharmonie rozwoju dziecka. Warszawa.   Google Scholar

Ostaszewska D. (1991): Organizacja tekstu a problem gromadzenia i scalania jego informacji. Katowice.   Google Scholar

Piętkowa R. (1989): Funkcje wyrażeń werbalizujących kategorie przestrzenne (na materiale współczesnej poezji polskiej). Katowice.   Google Scholar

Pluta-Wojciechowska D. (2011): Mowa dzieci z rozszczepem wargi i podniebienia. Kraków.   Google Scholar

Rakowska A. (1997): Struktura słownictwa wypowiedzi mówionych dzieci lekko upośledzonych umysłowo (na materiale list frekwencyjnych). [W:] Sprawności językowe. Człowiek niepełnosprawny w społeczeństwie. Red. J. Ożdżyński, T. Rittel. Kraków, s. 355–363.   Google Scholar

Rakowska A. (2003): Język, komunikacja, niepełnosprawność intelektualna. Wybrane zagadnienia. Kraków.   Google Scholar

Shugar G.W. (1975): Konstruowanie tekstów w ramach epizodów werbalnych jako forma aktywności językowej dziecka we wczesnym okresie nabywania języka. „Psychologia Wychowawcza” z. 4, s. 465–485.   Google Scholar

Shugar G.W. (1995): Dyskurs dziecięcy. Rozwój w ramach struktur społecznych. Warszawa.   Google Scholar

Shugar G.W., Bokus B. (1988): Twórczość językowa dziecka w sytuacji zabawowo-zadaniowej. Wrocław.   Google Scholar

Sierotwiński S. (1986): Słownik terminów literackich. Teoria i nauki pomocnicze literatury. Wrocław.   Google Scholar

Skwarczyńska S. (1954): Wstęp do nauki o literaturze. Warszawa.   Google Scholar

Sławiński J. (2000): Próby teoretycznoliterackie. Kraków.   Google Scholar

Szpyra K. (2023): Kompetencja narracyjna u dorosłych osób z mózgowym porażeniem dziecięcym. Niepublikowana rozprawa doktorska napisana pod kierunkiem prof. dr hab. Danuty Pluty-Wojciechowskiej, Uniwersytet Śląski.   Google Scholar

Tarkowski Z. (1999): Zaburzenia mowy dzieci upośledzonych umysłowo. [W:] Logopedia. Pytania i odpowiedzi. Podręcznik akademicki. Red. T. Gałkowski, G. Jastrzębowska. Opole, s. 489–495.   Google Scholar

Trzebiński J. (2002): Narracja jako sposób rozumienia świata. Gdańsk.   Google Scholar

Wątorek A. (2014): Kompetencja językowa uczniów z lekką niepełnosprawnością intelektualną. Kraków.   Google Scholar

Wilkoń A. (2000): Spójność i struktura tekstu. Kraków.   Google Scholar

Witosz B. (1996): „Anarchiczna” struktura opisu? [W:] Tekst i jego odmiany. Red. T. Dobrzańska. Warszawa, s. 19–30.   Google Scholar

Witosz B. (1997): Opis w prozie narracyjnej na tle innych odmian deskrypcji. Zagadnienia struktury tekstu. Katowice.   Google Scholar

Wolańska E., Wolański A. (2019): Formy podawcze narracji, opisu i argumentacji w ujęciu systemowo-funkcjonalnej analizy dyskursu. „Prace Językoznawcze” XXI/2, s. 211–225. DOI 10.31648/pj.3921, dostęp: 29.01.2023.
Crossref   Google Scholar

Woźniak T. (2005): Narracja w schizofrenii. Lublin.   Google Scholar

Zalewski T. (1992): Opóźniony rozwój mowy. Warszawa.   Google Scholar


Опубликован
2024-11-30

##plugins.themes.libcom.cytowania##

Jęczeń, U. (2024). Opis w diagnozie logopedycznej oligofazji . Prace Językoznawcze, 26(4), 199–215. https://doi.org/10.31648/pj.10596

Urszula Jęczeń 
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
https://orcid.org/0000-0002-4523-7322