Uwagi o walencji przymiotników

Aleksander Kiklewicz

doi:10.31648/pj.11300

Uwagi o walencji przymiotników

Aleksander Kiklewicz

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie UWM
https://orcid.org/0000-0002-6140-6368

DOI: https://doi.org/10.31648/pj.11300

Аннотация

Przedmiotem niniejszego artykułu jest opis przymiotników w ujęciu syntaktycznym,
tzn. ze względu na ich właściwości walencyjne. Autor omawia dwa zaprezentowane w literaturze lingwistycznej stanowiska: jednokierunkowe i dwukierunkowe, różnica między którymi polega na uwzględnieniu lub nieuwzględnieniu walencji przymiotników w stosunku do rzeczowników w pozycji nadrzędnej. Autor omawia koncepcję opisu tego zjawiska w oparciu o teorię składni semantyczno-eksplikacyjnej S. Karolaka. Zgodnie z tą koncepcją walencja semantyczna przymiotników jest ufundowana na pojęciu leksykalnym, na mocy którego wymagana jest obecność co najmniej jednego aktanta semantycznego, będącego nosicielem właściwości. Wobec tego każdy przymiotnik jest traktowany jako walentny w tym sensie, że jego użycie możliwe jest pod warunkiem występowania rzeczownika w pozycji nadrzędnej. Niektóre przymiotniki (np. relacyjne) implikują kolejne argumenty, w związku z czym ich walencja ma charakter dwu-, a nawet trzymiejscowy. Jako odrębny typ – za G.I. Kustovą – jest rozpatrywana walencja konstrukcyjna jako rodzaj wymagań dystrybucyjnych przymiotnika, który jest uwarunkowany historią derywacyjną frazy.

Ключевые слова:

walencja, przymiotnik, składnia semantyczno-eksplikacyjna, gramatyka funkcjonalna, reprezentacja syntaktyczna

Библиографические ссылки

Agel V. (2000): Valenztheorie. Tübingen. Google Scholar

Alexiadou A., Law P., Meinunger A. et al. (eds) (2000): The Syntax of Relative Clauses. Amsterdam.
Crossref Google Scholar

Apresjan J.D. (1967): Èksperimental’noe issledovanie semantiki russkogo glagola. Moskva. Google Scholar

Bondzio W. (1971): Valenz, Bedeutung und Satzmodelle. [In:] Beiträge zur Valenztheorie. Hrsg. G. Helbig. The Hague, s. 84–104.
Crossref Google Scholar

Cresswell M.J. (1979): Die Sprachen der Logik und die Logik der Sprache. Berlin–New York.
Crossref Google Scholar

Danielewiczowa M. (2018): Strukturalne i semantyczne uwarunkowania walencji przymiotników (na materiale polskim). „Prace Filologiczne” LXXII, s. 13–29. Google Scholar

Eisenberg P. (2013): Grundriss der deutschen Grammatik. Bd. 2: Der Satz. Stuttgart–Weimar.
Crossref Google Scholar

Gajecki L., Tadeusiewicz R. (2009): Modelowanie języka polskiego z wykorzystaniem gramatyki struktur frazowych. „Rocznik Kognitywistyczny” 3, s. 59–67. Google Scholar

Górska M. (2002): Właściwości walencyjne łacińskich przysłówków. „Roczniki Humanistyczne” L (3), s. 83–92. Google Scholar

Jacobson P. (1990): Raising as function composition. „Linguistics and Philosophy” 13, s. 423–476.
Crossref Google Scholar

Karolak S. (1984): Składnia wyrażeń predykatywnych. [W:] Gramatyka współczesnego języka polskiego. Składnia. Red. Z. Topolińska. Warszawa, s. 11–212. Google Scholar

Karolak S. (1999): Walencja. [W:] Encyklopedia językoznawstwa ogólnego. Red. K. Polański. Wrocław etc., s. 629–630. Google Scholar

Karolak S. (2001): Od semantyki do gramatyki. Warszawa. Google Scholar

Karolak S. (2002): Podstawowe struktury składniowe języka polskiego. Warszawa. Google Scholar

Kiklewicz A. (2004): Podstawy składni funkcjonalnej. Olsztyn. Google Scholar

Kiklewicz A. (2022a): Muzyka odmienia... O wtórnym użyciu leksemów hiperonimicznych. „Świat i Słowo” 39(2), s. 377–395.
Crossref Google Scholar

Kiklewicz A. (2022b): O pewnym typie rozszczepienia argumentu propozycjonalnego. „Biuletyn PTJ” LXXVIII, s. 113–133.
Crossref Google Scholar

Kiklewicz A., Korytkowska M., Mazurkiewicz-Sułkowska J. et al. (2019): Zintegrowany opis semantyczno-syntaktyczny czasowników bułgarskich, polskich i rosyjskich (verba cogitandi i verba sentiendi). Część 2.2: Verba sentiendi. Warszawa. Google Scholar

Korytkowska M. (1992): Typy pozycji predykatowo-argumentowych. Gramatyka konfrontatywna bułgarsko-polska. T. 5. Warszawa. Google Scholar

Kustova G.I. (2018): Semantičeskie i konstruktivnye valentnosti prilagatel’nych. „Prace Filologiczne” LXXII, s. 225–240. Google Scholar

Kutschera F. von (1975): Sprachphilosophie. München. Google Scholar

Lopatková M., Kettnerová V., Bejček E. et. al. (2016): Valenční slovník českých sloves VALLEX. Praha. Google Scholar

Piernikarski C. (1990): Struktura syntaktycznych grup homogenicznych (w zestawieniu z niektórymi typami grup heterogenicznych). Wrocław etc. Google Scholar

Postal P.M. (1974): On raising: one rule of English grammar and its theoretical implications. Cambridge. Google Scholar

Ruppenhofer J., Ellsworth M., Petruck M.R.L. et al. (2016): FrameNet II: Extended Theory and Practice. URL: https://framenet.icsi.berkeley.edu/the_book Google Scholar

Schwarz M., Chur J. (1993): Semantik. Ein Arbeitsbuch. Tübingen. Google Scholar

Sommerfeld K.-E., Schreiber H. (1983): Wörterbuch zur Valenz und Distribution deutscher Adjektive. Tübingen.
Crossref Google Scholar

Staffeldt S., Thieroff R. (2020): Oberflächengrammatischer Wald. Syntaktische Baumschule am Beispiel eines authentischen Texts. Würzburg. Google Scholar

Szumska D. (2006): Przymiotnik jako przyłączone wyrażenie predykatywne. Analiza formalizacji struktur propozycjonalnych w warunkach predykacji niezdaniotwórczej. Kraków. Google Scholar

Wielki słownik języka polskiego PAN. Red. nauk. P. Żmigrodzki (2007–). Kraków, https://wsjp.pl/ Google Scholar

Download